CÁC BAN TRONG ĐIỆN THỜ THÁNH MẪU - Tác giả: Đỗ Việt Phương (Hải Phòng)

(Chùa Đá, thôn Đỗ Hạ, xã Quang Vinh, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên ; Nguồn: Đặng Xuân Xuyến)

CÁC BAN TRONG ĐIỆN THỜ

THÁNH MẪU

*

Có 9 ban thờ trong điện thờ thánh mẫu. Tuy nhiên các đền chỉ thờ một số ban. Các ban thường không thờ đủ các vị thánh.

1. Ban thờ ngọc hoàng thượng đế

(Chính điện tại chùa Ngọc Hoàng ở thành phố Sài Gòn)

Ngọc Hoàng, vị Thánh cao nhất trong đạo Mẫu, có ban thờ riêng trong các đền và phủ. Đứng hai bên ngài là Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu

2. Ban thờ tam tòa thánh mẫu và tứ phủ thánh mẫu

(Nguồn ảnh: internet)

Tứ Phủ Thánh Mẫu gồm:

Mẫu đệ nhất Thuợng Thiên mặc áo đỏ

Mẫu đệ nhị Thuợng Ngàn mặc áo xanh

Mẫu đệ tam Thoải phủ mặc áo trắng

Mẫu Địa

3. Ban thờ Ngũ Vị Tôn Quan

Ngũ vị Vương Quan, các vị đều mặc võ quan, mang kiếm hay kích, màu sắc võ phục thì tuỳ thuộc các vị thần ở các phủ như:

Quan đệ nhất thượng thiên mặc áo đỏ

Quan đệ nhị Thượng ngàn mặc áo xanh

Quan đệ tam Thoải phủ mặc màu trắng

Quan đệ tứ khâm Sai ( còn gọi là Quan Giám sát)

Quan đệ ngũ Tuần Tranh ( còn gọi là Quan Tuần)

Quan đệ Tam và Quan đệ Ngũ đều thuộc Thoải phủ, dòng Long Vuơng Bát Hải.

4. Ban thờ tứ phủ chầu bà

Tứ phủ Chầu bà là hầu cận của Tứ phủ Thánh mẫu. Tứ phủ chầu bà gồm mười hai vị cai quản khắp trên rừng dưới nước, khắp bốn phương tám hướng trên đất Việt Nam ta.

Chầu Đệ Nhất hoá thân của Mẫu Thuợng Thiên.

Chầu Đệ Nhị- Bà là hóa thân của Mẫu đệ nhị của chúa. Bà là hình mẫu của dân ta trên cõi thượng ngàn. Chầu Đệ Nhị hoá thân của Mẫu Thuợng Ngàn, vị Thánh thống soái trong các hàng Chầu, cai quản vùng núi non, sơn cuớc. Khi giáng trần bà mặc sắc phục Mán, màu xanh, đặc trưng cho Nhạc phủ. Chầu bà hạ sinh vào giờ dần ngày Mão tháng giêng năm Thân.

Chầu Đệ Tam là hoá thân của Mẫu Thoải. Đó là vị Thánh có dáng vẻ u buồn, y phục và khăn trùm màu trắng.

Chầu Đệ Tứ.

Chầu Năm Suối Lân. Chầu Năm vốn là người Nùng, dưới thời Lê Trung Hưng ( còn có tài liệu ghi lại rằng, chầu là công chúa tìm nơi thanh vắng, đền cảnh Suối Lân thì chầu ở lại giúp dân), theo lệnh vua, chầu trấn giữ cửa rừng Suối Lân bên dòng sông Hóa, coi sóc khắp vùng sông Hóa.

Chầu Lục – gốc người Nùng ở Hữu Lũng (Lạng Sơn).

Chầu bảy Kim Giao. Chầu Bảy vốn là người Mọi, chầu giáng thế để giúp dân. Chầu hạ sinh vào gia đình ở đất Thanh Liên, Mỏ Bạch, Thái Nguyên,

Chầu bát hay gọi là Chầu Tám thượng ngàn, Bát nàn đại tướng Đông Nhung

Chàu chín – Chầu bà vốn là tiên nữ trên Thiên Đình, sinh giáng ở đất Bỉm Sơn, Thanh Hóa, làm phúc giúp dân.

Chầu Muời gốc nguời thổ, tương truyền đã có công giúp Lê Lợi đánh tan quân Liễu Thăng, trấn ải Chi Lăng, được thờ ở Đồng Mỏ(Lạng Sơn).

Chầu bà bản đền – Bản Đền công chúa hay Thủ điện công chúa

Chầu Bé ở Bắc Lệ(Lạng Sơn) là công chúa là con gái người Nùng ở Hữu Lũng Lạng Sơn, bị giặc cưỡng bức đã hòa mình xuống sông Bắc Lệ.

5. Ban thờ thập vị quan hoàng

Có mười vị Quan Hoàng và ban thờ Quan Hoàng thường thờ 3 vị sau:

Ông Hoàng Bơ 

Ông Hoàng Bẩy 

Ông Hoàng Muời 

Khi các ông giáng đồng, các Ông Hoàng có phong cách gần giống các Quan lớn, tuy nhiên có phần phong nhã, vui tươi hơn.

6. Ban thờ thập nhị vương cô

Thập nhị Vuơng cô, từ cô Cả (Cô Đệ Nhất) đến cô thứ 12 (Cô Bé), đều là các thị nữ của Thánh Mẫu và các Chầu. Tuy nhiên, khi giáng đồng các Cô có thể hoá thân vào vai trò khác nhau của Tứ Phủ.

Cô Đệ Nhất là thị nữ của Mẫu Thuợng Thiên, mặc rất đẹp.

Cô Đôi là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn, khi giáng trần với hai bông hoa cài trên mái tóc.

Cô Bơ (Ba) thuộc thuỷ phủ rất nổi tiếng với y phục màu trắng, thắt lung hồng , múa điệu chèo đò. Cô chữa bệnh cứu nguời bằng cách ban nuớc uống, nhưng cũng có thể gieo bệnh nếu kẻ nào đó làm trái ý Cô.

Cô thứ Tư là thị nữ của Chầu Đệ Tứ.

Cô Năm thuộc Chầu Đệ Ngũ, nhưng cũng có khi đuợc hoá thân là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn hay Thuợng Thiên, cô thuờng xuất hiện trong các bữa tiệc.

Cô Sáu phủ Thuợng Ngàn, ăn mặc áo chàm, đeo túi hoa, tóc cài hoa rừng, lung thắt con dao nhỏ, đi hái thuốc chữa bệnh cứu nguời.

Cô Bảy

Cô Tám

Cô Chín là thị nữ của Mẫu Thuợng Ngàn, giáng trần cô nói tiếng Mán, tiếng Muờng, cô múa đuốc soi đuờng, thêu hoa trên vải. Cô cai quản Đền Sòng Sơn (Lạng Sơn), là một nữ thần rừng rất linh thiêng.

Cô Chín ngự tại đền Chín Giếng – Sòng Sơn

Cô Mười ngự tại Đồng Mỏ – Lạng Sơn

Cô Mười Một

Cô thứ Muời Hai còn gọi là Cô Bé Bắc Lệ, Cô Bé Thuợng Ngàn, đền thờ cô ở Bắc Lệ.

7. Ban thờ thập nhị vương cậu

Thập nhị Vuơng cậu, là những nguời chết trẻ, từ 1 – 9 tuổi, hiển linh thành các bé Thánh. Nguời ta không biết rõ đầy đủ về 10 hay 12 vị thuộc hàng Cậu, họ là các phụ tá của các Ông Hoàng. Thuờng thì, lần lên đồng nào cũng có giá Cậu Bơ và Cậu Bé. Đó là các giá đồng với tính cách phóng túng, nghịch ngợm, quần áo kỳ cục, lời nói ngọng nghịu của trẻ con, kèm theo các điệu múa lân hay múa hèo khá sôi nổi.

8. Ban thờ quan ngũ hổ và ông lốt

Quan ngũ Hổ và Ông Lốt( Rắn ), nơi thờ thần Ngũ Hổ ở hạ ban, phía duới điện thờ Mẫu. Phía trên điện thờ chính, có hình tuợng đôi Bạch Xà vắt ngang.

Trong quan niệm dân gian, Hổ là vị chúa cai quản vùng rừng núi, còn Rắn là thần ở nơi sông nuớc. Hổ thuờng đuợc vẽ năm con hổ màu sắc khác nhau, trong đó Hoàng Hổ (Hổ vàng) trấn phuơng Trung tâm (địa khu), Hắc Hổ (Hổ đen) trấn phuơng Bắc (Thuỷ khu), Bạch Hổ(Hổ trắng) trấn phuơng Tây(Kim khu), Xích Hổ ( Hổ đỏ ) trấn phuơng Nam (Hoả khu), Thanh Hổ (Hổ xanh) trấn phuơng Đông (Mộc khu). Trong thờ Mẫu Tứ Phủ hay trong tín nguỡng dân gian, hình tuợng Hổ là biểu tuợng cho sức mạnh thiêng liêng, có thể trừ diệt ma tà, trấn giữ các phuơng, là thần linh canh cửa ở các ngôi đền.

9. Ban thờ vương phụ vương mẫu

Vương Phụ Vương Mẫu ( Lê Thái Công và Thái Bà ) và các vị Tổ Tiên Sinh ra Thánh Mẫu. Là những nguời có công sinh thành ra Thánh Mẫu khi Ngài giáng xuống trần gian.

*

ĐỖ VIỆT PHƯƠNG

Địa chỉ: Khu tập thể đóng tàu Bạch Đằng

Ngã tư An Dương, Lê Chân, Hải Phòng.

Email: dovietphuong118@yahoo.com.vn

.

.............................................................................................................

- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 13.11.2016.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang blog Đặng Xuân Xuyến. 

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.