TRÍ THỨC VIỆT BỊ MỸ ĐÈ... - Tác giả: Chu Mộng Long (Bình Định)

 

TRÍ THỨC VIỆT BỊ MỸ ĐÈ...

*

(Tác giả Chu Mộng Long)

Tiêu đề bài này mượn của nhà giáo Thái Hạo: "Giáo dục Việt Nam bị tủ đè". Tôi khen bài này, vì tác giả bắt đúng bệnh giáo dục Việt Nam. Cái tủ, tức là "bài mẫu" đè lên từ người ra đề thi đến thầy và trò, cho nên mới có chuyện Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả cơ quan chức năng nhảy dựng đứng lên, điều tra, đe dọa, trừng phạt mấy nhóc sinh viên đoán trúng đề.

Nhưng thường kẻ bắt đúng bệnh người khác thì không biết bệnh của mình. Cho nên trong y học mới có châm ngôn: Chữa bệnh người không chữa được bệnh mình.

Đọc bài văn Thái Hạo khen quyển sách Nguồn gốc và sự hình thành giọng Quảng Nam của Andrea Hoa Pham, thấy bệnh anh (và không chỉ anh, rất nhiều trí thức), nặng đến mức, không bị tủ Việt đè thì cũng bị tủ Mỹ đè cho đến còng lưng, rạp người xuống như mấy quan thái giám thời phong kiến.

Kể từ khi có trào lưu ghét, bài trừ chế độ cộng sản, nhiều trí thức tỏ ra thức thời, cái gì của Việt cũng chê, cái gì của Mỹ cũng khen, như thể cứt Mỹ thì thơm hơn cơm cộng sản vậy! Mà nhiều khi lại là Mỹ dỏm (mà Mỹ gốc Việt thì khả năng dỏm nhiều hơn), nên mới có chuyện bọn Mỹ nó lừa bán cả bằng tiến sỹ.

Bài văn của Thái Hạo, đúng nghĩa phê bình, nhưng phê bình theo nhị nguyên luận ở trên: khen công trình Mỹ và chê công trình Việt. Khen lấy được, và chê cũng lấy được. Không có lý lẽ và dẫn chứng nào để tỏ ra hiểu biết về học thuật. Toàn tán ba hoa chích chòe, nhưng lại được nhiều người tán dương là "văn đẹp". Không khác báo chí khen mấy câu văn sến súa, sáo rỗng của đám học trò thi tốt nghiệp phổ thông vừa rồi. Không chừng văn Thái Hạo lại thành văn mẫu, mẫu mới cho tư tưởng cải cách của những nhà dân chủ, gọi là Văn Việt hay Văn đoàn độc lập! Khổ thân trí thức Việt, thoát ra khỏi cái tròng này thì tự chui vào cái tròng khác.

1.

Thái Hạo khen, công trình của giáo sư người Mỹ gốc Việt là "thú vị" và "gây bất ngờ". Lý lẽ đơn giản là "khác với những đoán định từ trước đến nay vẫn cho rằng giọng Quảng Nam là do người Chăm nói tiếng Kinh mà thành! Nay, với những bằng chứng ngôn ngữ học, tác giả Andrea Hoa Pham công bố một kết luận khác: nó là giọng được mang từ Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh vào". Hóa ra cái sự bất ngờ đơn giản là điều ai cũng biết, người dân vô học ở xứ Quảng cũng biết, trong gia phả nhà họ còn ghi họ di dân từ Thanh, Nghệ kia mà? Có lẽ ý của Thái Hạo là bất ngờ với trẻ con khi cha mẹ chưa nói cho chúng biết nguồn gốc của dòng họ nhà chúng?

Tôi đọc Andrea Hoa Pham thấy ghi "Khi vào đất Quảng Nam, những người này đã mang theo giọng nói từ quê cha đất tổ”. Cái chân lý đơn giản này mà mất 25 năm nghiên cứu ư? Đứa bé ngốc nghếch nhất khi nghe giọng ai đó cũng biết người đó từ đâu đến. Thời bé ở quê tôi, những trẻ trâu vừa nghe ai đó trọ trẹ là đã thốt lên "dân Bắc kỳ". Có cần đọc một công trình của một nhà ngữ âm học Mỹ mới biết không?

Quê tôi cũng có mấy con dâu xứ Quảng, không đứa trẻ nào không phân biệt giọng Quảng với giọng Bắc. Thế mới gọi là tiếng địa phương. Hay là theo Thái Hạo, phát minh giọng Quảng có gốc Bắc cũng tương đương phát minh của Darwin, rằng tổ tiên của loài người là con vượn, và như vậy, không cần phân biệt người và vượn?

2.

"Bằng chứng ngôn ngữ học" nào vậy? Đây là bằng chứng sao? "Nó bất ngờ và sẽ còn bất ngờ rất lâu nữa với những độc giả không chuyên, thậm chí còn gây ra những cãi cọ rất buồn cười ở nhiều người do bập bõm về tri thức ngôn ngữ học. Đây là một công trình khoa học, không phải là tản văn chuyên chở những ý tưởng lãng mạn bay bổng. Có rất nhiều trang trong cuốn sách này là không thể đọc được đối với người không có chuyên môn sâu về âm vị học và ngôn ngữ học nói chung". Sao giống Sơn Đông mãi võ hay quảng cáo cao đơn hoàn tán vậy? Cứ tự ngợi ca mình rồi chê người khác hèn kém, bọn Sơn Đông mãi võ từng bị các cao thủ đấm vào mặt đấy. Bây giờ mà quảng cáo sản phẩm của mình chê sản phẩm của người khác lộ liễu cũng bị cấm hay bị kiện đấy!

Tạo mệnh đề “không A mà B” rồi phán B đúng, A sai, sao giống câu văn được cho là “nổi da gà”, “đốn tim” giám khảo mà học sinh thi tốt nghiệp vừa rồi viết: “Văn chương chân chính không phải là kiếp ve sầu ngắn ngủi sau một mùa hạ, cũng chẳng giống những đóa hoa chóng tàn mỗi độ thu sang, mà đó là những nấc thang nâng tầm giá trị nhân sinh, nghệ thuật trong tâm hồn con người qua dòng chảy của lịch sử…”. Thái Hạo định làm văn mẫu mới để bán sách đấy à?

Tôi hiểu, sách của Andrea Hoa Pham muốn phản biện nhà văn Hồ Trung Tú ở quyển sách “Có 500 năm như thế” chứ không phải đối thoại với ma. Nhưng tại sao không dẫn cụ thể Hồ Trung Tú rồi đưa vào Tài liệu tham khảo như một nhà khoa học tử tế, có đạo đức mà tự tạo ra mệnh đề có tính tưởng tượng vu vơ không cần dẫn nguồn? Hay là nhà khoa học, có chuyên môn sâu, thì có quyền xem nhà văn là cỏ rác? Thái Hạo còn mở rộng ra, không chỉ nói Hồ Trung Tú lãng mạn viễn vông mà còn trịch thượng đến mức, xem thiên hạ đều ngu hoặc bập bõm, không thể đọc được sách của Andrea Hoa Phạm rồi “cãi cọ rất buồn cười”.

3.

Có là chuyên môn sâu thì thưa giáo sư, tiến sỹ Andrea Hoa Phạm, thưa nhà giáo Thái Hạo, mọi vấn đề đều rất cần diễn giải cho mọi người hiểu chứ không thể trịch thượng theo tư cách của các bậc tiên chỉ thời phong kiến: “Trẻ con, đi chỗ khác chơi!” Cái giọng ấy không còn tồn tại trong giới khoa học hiện đại, trừ đám giáo sư tự xưng là “sỹ phu Bắc Hà” vẫn lên giọng khi tranh luận một vấn đề nào đó. Ngay từ cách đây mấy thế kỷ, ngài Darwin muốn chứng minh tổ tiên con người là con vượn cũng phải diễn giải cả ngàn trang cho người ta hiểu chứ không nói “chuyên môn sâu” thì không thể hiểu. Diễn giải thuyết tương đối mấy trăm trang, Einstein cũng nói, ông đã nỗ lực hết mình, còn nếu có điều gì khó hiểu là lỗi tại ông. Tôi không là thiên tài, mọi vấn đề chuyên môn tôi đều cố gắng diễn giải dễ hiểu nhất, bạn đọc không hiểu, tôi tự trách mình trước. Bởi chỉ có thể là nhà sư phạm yếu kém mới gây khó hiểu cho mọi người.

Gì mà nói không có chuyên môn sâu thì không thể hiểu được cái thứ khoa học vĩ đại là âm vị học? Trong khi ông Hồ Ngọc Đại lẫn ông Nguyễn Minh Thuyết còn đưa cả âm vị học vào sách tiểu học cho trẻ em khu biệt âm, lẽ nào Thái Hạo chưa học qua tiểu học mà làm nghề giáo nên mới suy bụng ta ra bụng người, rằng khoa học này “không phải ai cũng hiểu được”? Cái thói trịch thượng ấy có khác Bùi Hiền, Đoàn Hương khi đề xuất cải cách chữ viết đã chê thiên hạ ngu, không hiểu mới ném đá vào thiên tài không? Đối với ngôn ngữ học, sao không học nhà ngữ học F. Saussure, rằng muốn hiểu ngôn ngữ hãy học hỏi từ người bản ngữ. Có thứ khoa học ngôn ngữ tách khỏi và đứng trên đầu người bản ngữ? Khoa học của các ông bà không cần gắn với đời sống nên không cần ai hiểu? Vậy sao các ông bà tự cho là “có chuyên môn sâu” không tự đóng cửa, tự đọc tự khen nhau mà phải ra mắt sách rùm beng?

4.

Cái gọi là khoa học chuyên sâu ấy được Thái Hạo bốc thơm lên tận trời xanh, đến trời cũng bịt mũi. “Âm vị học, ngôn ngữ học lịch sử là những ngành học gần giống như toán học (cao cấp), nó đòi hỏi tính chính xác và giá trị chân lý phổ quát; vì thế, những tri thức ấy chỉ dành cho một thiểu số các nhà khoa học chuyên sâu. Rất may mắn, ngoài những nội dung có tính chuyên ngành đó, cuốn sách còn mang đến những tri thức về lịch sử, di dân, văn hóa, về dân tộc học…, với những chuyến đi điền dã gây cảm hứng phiêu lưu, đủ để hấp dẫn chúng ta”. Thở ra câu này, tôi đoán chắc Thái Hạo là con ếch phình bụng lên làm loa phường tuyên truyền cho âm vị học, ngôn ngữ học lịch sử và cả toán học (cao cấp) mà không biết gì về các môn học đó.

Âm vị học chính thức ra đời từ trường phái Ngôn ngữ học chức năng Prague, gồm những tên tuổi Nikolay Trubetskoy, Roman Jakobson và các học giả khác trong thập kỷ trước Thế chiến thứ hai, dùng để khu biệt đặc điểm, chức năng của các đơn vị cấu trúc nên âm thanh của ngôn ngữ. Những người này từng có tham vọng dùng một hệ thống hạn hữu các kí âm nhưng có thể ghi lại tất cả mọi âm thanh của mọi ngôn ngữ. Nhưng rồi chính Jakobson thú nhận, điều đó là bất khả, vì hệ thống kí hiệu ấy không thể trùng với mọi cách phát âm phức tạp của các dân tộc, các địa phương khác nhau. Có nghĩa là âm vị học chưa bao giờ tự nhận là khoa học chính xác. Chính Cao Xuân Hạo, người mà Lương Tử Tuấn tự cải tên cha sinh mẹ đẻ ra mình để lấy tên thầy, ăn theo tên tuổi của thầy, cũng xác nhận, rằng âm vị học phương Tây không thể kí âm cho tiếng Việt. Cao Xuân Hạo nhấn mạnh, mỗi âm tiết tiếng Việt là một cấu trúc hòa điệu chặt chẽ, không thể phân tích âm đầu, nguyên âm, âm cuối như âm tiết tiếng Tây. Ngay cả môn học mà Thái Hạo khoe như toán cao cấp càng thú nhận không thể chính xác. Giới hạn giữa hai con số nguyên đã là vô hạn (số thập phân) thì làm gì có chuyện toán học là khoa học chính xác và mang giá trị chân lý phổ quát. Nghe Thái Hạo phán cứ như phán cho em bé lần đầu học toán với số nguyên, và thầy Thái Hạo cứ như là Pythargore thời cổ đại vậy!

Khảo sát ngữ âm từ giọng của một con người mà đem máy ra đo, rồi bảo chính xác thì đúng là tự hạ thấp sự thẩm âm của cái tai mình. Tai người còn có thần kinh xử lý, cái tai của máy thì không não, lẽ nào có loại khoa học không não? Lẽ nào Andrea Hoa Phạm chỉ nhìn trên máy đo, thấy tiếng Quảng có tần số giống tiếng Thanh, Nghệ nên kết luận hai giọng của hai địa phương là giống nhau như cha mẹ sinh con?

“Tri thức về lịch sử, di dân, văn hóa, về dân tộc học…” ư? Xem từ buổi đầu khai phá xứ Đàng Trong, người Việt đã đuổi, đã giết sạch người Chăm, xóa luôn cả tiếng nói, phong tục tập quán, di sản văn hóa của người Châm là một thứ tri thức cắt xén, xuyên tạc, vu khống, bôi nhọ lịch sử. Thưa, chuyện tàn sát người Chăm, đuổi người Chăm, phá hoại di sản của họ là có, nhưng về sau, và chỉ ở bọn phong kiến độc tài, khát máu. Không thể gán cho dân Việt di dân!

5.

Thái Hạo tỏ ra khiêm tốn, rằng đọc văn Andrea Hoa Pham với “tư cách học trò”, nhưng viết lời quảng cáo cứ như thầy chấm văn trò: “Cuốn sách được viết bởi một giáo sư đại học Mỹ gốc Việt, dù xa quê hương đã lâu nhưng văn phong tiếng Việt thì rất trong sáng, và đẹp. Có nhiều trang trong sách mang đến cho người đọc những xúc cảm đặc biệt về quê hương và tiếng nói quê hương như một tài sản vô giá, làm khơi dậy tình yêu tiếng Việt và yêu lịch sử các tộc người anh em trên đất nước Việt Nam”. Có nghĩa là, tiếng Việt, dù của đứa học trò xa quê hương, nhưng đã được giáo sư hóa, Mỹ hóa thì rất trong sáng và đẹp. Cho nên mới có cái luận đề, “nhiều trang trong sách mang đến cho người đọc những xúc cảm đặc biệt về quê hương và tiếng nói quê hương như một tài sản vô giá, làm khơi dậy tình yêu tiếng Việt và yêu lịch sử các tộc người anh em trên đất nước Việt Nam” mà phản đề sẽ là: không có sách của Andrea Hoa Pham, người Việt trở nên vô cảm hoặc ngủ quên, không biết yêu quê hương, yêu tiếng Việt là gì?

Thảo nào, nhìn các hình ảnh tự chụp, tự sướng, tự khoe của các trí thức, tôi thấy cả đàn bâu quanh cô Andrea Hoa Phạm, có người tự nhận là họ hàng, bạn thân, chắc là mùi cô ấy thơm lắm? Trí thức mà sao giống dân quê thời vừa đổi mới, hễ cứ thấy Việt kiều là bâu quanh, hít hà,... đáng thương thật!

Mà này Thái Hạo thân mến. Thái Hạo giả vờ khiêm tốn viết: “đã đọc cuốn sách này với tâm thế của một học trò” thì không thể có tư cách khách quan đánh giá một công trình khoa học. Chỉ có mỗi tư cách bốc thơm thầy, như thường thấy ở giáo dục Việt Nam. Là phận "học trò" thì cũng không có tư cách chê ai bập bõm chuyên môn nhé!

6.

Lời cảm ơn này Thái Hạo nên dành riêng và kín đáo cho bậc thầy Anderea Hoa Phạm mà Thái Hạo tôn thờ, không nên công khai ra thành xúc phạm nhiều người: “Cảm ơn tác giả Andrea Hoa Pham vì một công trình tham khảo có giá trị nhiều mặt, đặc biệt là sự chặt chẽ và nghiêm cẩn trong nghiên cứu nhưng không độc đoán và “học phiệt” như càng ngày càng xuất hiện nhiều trong thời gian gần đây, nhất là giữa bối cảnh mà mạng xã hội đã gây nên “ảo tưởng thông thái” ở khắp nơi”. Tôi dám chắc, không có cái gọi là độc đoán hay học phiệt giữa không gian mạng. Ở không gian mạng không ai đủ quyền lực cưỡng bức hay áp đặt cho ai, trừ những kẻ hoang tưởng đòi làm điều ấy. “Ảo tưởng thông thái” là có. Nhưng nằm ở thiểu số, như Thái Hạo chẳng hạn. Thái Hạo khoe khoang, bàn đủ các loại triết học, thần học, giáo dục học, ngôn ngữ học, công bằng mà nói, cũng có vấn đề đúng, nhưng nhiều vấn đề chuyên sâu thì sai lè, bàn một hồi Phật không ra Phật, ma không ra ma. Điếc không sợ súng, hợm hĩnh đến mức mồm sưng không còn sợ bị vả mới gọi là “ảo tưởng thông thái”, chứ biết gì bàn nấy, không biết thì học, không ai trách!

Tóm lại, anh có quyền khen chê, nhưng phải có căn cứ khách quan của nhà khoa học, bởi toàn bài anh nhân danh khoa học chứ không phải tay ngang ở chợ xổm. Bốc thơm cái này, chê thúi cái kia, cũng là quyền, nhưng không thể vơ tất cả trong cái rọ chung gọi là "lãng mạn bay bổng", "không có chuyên môn", 'bập bõm" rồi công khai trên mạng để dương dương tự đắc mình có thực tiễn, có hiểu biết, chuyên môn sâu. Quyền tự do của anh không được xâm phạm tự do của người khác.

Tôi đồ rằng, khi lên đường ra sân bay đi nhận giải thưởng Văn Việt hay Văn đoàn độc lập, Thái Hạo không mang giấy tờ xe, bị công an xét hỏi, đã vênh váo mình là vĩ nhân, cho nên mới có chuyện bị người ta đánh sưng mồm. Tôi không cổ súy bạo lực, nhưng sự vênh váo ấy là đáng ghét. Mà xét đến cùng, lỗi bởi Văn Việt hay Văn đoàn độc lập. Cũng giống như các giải thưởng nhà nước, giải Văn Việt đã làm cho nhiều người rơi vào vĩ cuồng, dẫn đến hậu quả cái miệng làm hại cái thân chứ không hẳn do cấm tự do ngôn luận!

------

Thái Hạo hay ai đó muốn phản biện bài này, hãy bám vào từng luận điểm trong sự so sánh với bài của Thái Hạo. Chửi tôi ngu như bò cũng được nhưng phải có chứng lý, tôi phục. Trịch thượng chê, chửi tôi ngu, tôi sai như thánh phán thì tôi vứt vào sọt.

 

Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn

CÔ SƯỚNG CƯỚI VỢ của Đặng Xuân Xuyến:

*

CHU MỘNG LONG (tên thật Châu Minh Hùng)

Địa chỉ: Khoa GD Tiểu học Mầm non, Đại học Quy Nhơn

170 An Dương Vương, phường Nguyễn Văn Cừ,

thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định

 

 

 

 

 

.............................................................................................................

- Cập nhật từ messenger facebook Đinh Dũng ngày 02.08.2022.

- Ảnh dùng minh họa cho bài viết được sưu tầm từ nguồn: internet.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến. 

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.