 |
| (Nhà thơ, nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo ; Nguồn ảnh: internet) |
VỀ “BÀI
THƠ”
- “ĐỒNG DAO CHO NGƯỜI LỚN”
Từ Một Bình Luận Trên Facebook
 |
| (Tác giả Phạm Đức Nhì) |
Dưới bài “Em Còn Trẻ Và Em Không Thể Biết” Của
Nguyễn Đức Tùng Có Phải Là Thơ? (1) do tôi (Phạm Đức Nhì) viết và đăng trên
Facebook đã khá lâu, chị Kim Phượng Ngọc Huỳnh mới đây đã có bình luận như sau:
“Anh Phạm Đức Nhì ơi!
Bài thơ Đồng Dao Cho Người Lớn của nhà thơ Nguyễn Trọng
Tạo, theo em thấy nó "khô" quá. Vậy có phải là thơ không anh?”
Đọc bình luận của chị xong tôi vào Google tìm đọc Đồng
Dao Cho Người Lớn thì thấy bài thơ đã đuợc khá nhiều người bình. Nó
cũng được nhạc sĩ Đỗ Triệu An phổ nhạc và còn được lấy tựa đặt tên cho cả một
tập thơ của thi sĩ. (2) Với bài thơ được đọc và yêu mến rộng rãi như thế mà chị
Kim Phượng Ngọc Huỳnh lại chê là “khô”
và lại còn đặt câu hỏi “Vậy có phải là
thơ không anh?” thì đúng là chị đã hơi bị “to gan” mà lại còn “làm khó” tôi
nữa. Tuy nhiên, vì câu hỏi liên quan đến bài viết của mình nên tôi bỏ thời gian
đọc kỹ bài thơ và “gồng mình” viết thêm một bài ngắn trả lời chị.
Dưới đây là cả bài thơ:
ĐỒNG DAO
CHO NGƯỜI LỚN
Có cánh rừng chết
vẫn xanh trong tôi
có con người sống
mà như qua đời
có câu trả lời biến
thành câu hỏi
có kẻ ngoại tình
ngỡ là tiệc cưới
có cha có mẹ có trẻ
mồ côi
có ông trăng tròn
nào phải mâm xôi
có cả đất trời mà
không nhà ở
có vui nho nhỏ có
buồn mênh mông
mà thuyền vẫn sông
mà xanh vẫn cỏ
mà đời vẫn say mà
hồn vẫn gió
có thương có nhớ có
khóc có cười
có cái chớp mắt đã
nghìn năm trôi.
*
Nguyễn
Trọng Tạo - 1992
Trước hết, xin cảm ơn chị Kim Phượng Ngọc Huỳnh. Chị có
con mắt thơ rất tinh. Đúng như chị nói, “bài thơ” ấy “khô”, chẳng có tý cảm xúc
nào. Còn nó có phải là thơ hay không thì bây giờ tôi sẽ giải thích.
Đồng Dao Và Vè
Đồng dao là lời hát dân gian truyền miệng của trẻ em,
thường kèm một trò chơi nhất định. (3)
Sau đây là một ví dụ:
DUNG
DĂNG DUNG DẺ
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến ngõ nhà Trời
Lạy Cậu lạy Mợ
Cho chó về quê
Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà
Cho gà bới bếp
Ngồi xệp xuống đây
Theo Wikipedia Tiếng Việt thì:
“Vè là một trong những thể loại văn học dân gian Việt
Nam. Vè được sáng tác bằng văn vần, sử dụng nhiều hình thức khác nhau: câu
bốn chữ, năm chữ, lục bát, hát giặm, nói lối. Có vè đồng dao, là những bài
hát của trẻ em. Có vè thế sự, về người thật việc thật, phản ánh, bình luận
những câu chuyện thời sự địa phương, những truyện đồi phong bại tục, những
chuyện áp bức bóc lột của cường hào địa chủ và đời sống khổ cực của dân nghèo
trong làng xóm. Những người đặt vè, bẻ vè, nói vè phần nhiều thuộc tầng lớp
dưới trong xã hội.”
Dựa vào thông tin trích dẫn ở trên có thể kết luận mà
không sợ sai lầm, xét về mặt thể loại, đồng dao cũng là một loại vè, không phải
là thơ.
Trở Lại “Đồng Dao Cho Người Lớn”
Theo Đỗ Trọng Khơi, “Đồng Dao của Nguyễn Trọng Tạo viết ở nhịp 8 chữ nhưng soi chẻ rạch ròi vẫn
thấy cái dư khí của hồn bốn chữ dân gian”. Tôi đồng ý với anh ở điểm này.
Cho nên Đồng Dao Cho Người Lớn - đúng như cái tựa của nó - là một bài
đồng dao. Và theo tôi, khi chọn cái tựa ấy, về mặt hình thức, tác giả đã vô
tình tự xếp loại nó là vè.
Về nội dung thì “bài thơ” ấy chỉ là một tập hợp “hổ lốn”
những câu nói, những phát biểu của nhà thơ, xếp đặt tùy tiện, không theo một
cấu trúc hay một thế trận nào. Mỗi phát biểu là một “triết lý vụn” về một khía
cạnh nào đó của cuộc đời.
Những phát biểu kiểu “triết lý vụn” ấy đã được ông góp
nhặt từ quá trình học hỏi cũng như kinh nghiệm sống của mình. Lúc cơn hứng đến
hoặc có gì đó khơi gợi, thôi thúc, ông cho nó tuôn ra và dùng kỹ thuật thơ của
mình ghi lại. Rất tiếc, ông đã quên tạo ra một khung cảnh để mời tâm hồn của
mình bước vào cho “tâm đối cảnh” và “tức cảnh sinh tình”. Cái gọi là “tứ thơ”
chỉ là dòng ý tưởng - hoàn toàn là sản phẩm của lý trí - tuy mở ra nhiều miền
nghĩa nhưng lại không có tâm hồn và cảm xúc làm bạn đồng hành nên khô cứng như
một cái xác không hồn.
Như vậy, Đồng Dao Cho Người Lớn - đúng như tác giả đã vô tình tự xếp loại - là một bài vè, không phải là thơ.
Những Vòng Nguyệt Quế
Đồng Dao Cho Người
Lớn không
phải là thơ nhưng, không biết tại sao, lại được dân chơi thơ chấp nhận,
tán thưởng và trao tặng nhiều phần thưởng cao quý:
1/ Được nhạc sĩ Đỗ Triệu An phổ nhạc.
2/ Được lấy tên đặt cho cả một tập thơ cùng tác giả (2)
3/ Được ít nhất 3 người viết lời bình. (Đỗ Trọng Khơi,
Trần Kim Lan và Trần Trung) (4)
4/ Được chọn là một trong 100 Bài Thơ Hay Thế Kỷ 20.
5/ Bài do Trần Trung viết lời bình được đưa vào tập Bình
Thơ Từ 100 Bài Thơ Hay Thế Kỷ XX - Tập Hai
Kết Luận:
Nhận diện thơ -
phân biệt thơ với những thứ không phải là thơ - lẽ ra phải là bài học đầu tiên
cho thi sĩ, cho nhà phê bình và cả những người thưởng thức thơ. Nhưng bài học
nhập môn này thường không được giới chơi thơ coi trọng hoặc tìm hiểu đến nơi,
đến chốn.
Thỉnh thoảng có một bài vè đi lạc vào vườn thơ cũng không
phải là chuyện lạ. Vè được nhạc sĩ phổ nhạc cũng chẳng có gì đáng nói. Vè mà
được lấy tên đặt cho cả một tập thơ, tuy có hơi ngược đời nhưng đó là quyền của
tác giả. Vè mà được mấy người chơi thơ xúm vào viết lời bình, tuy hơi lạ nhưng
cũng dễ hiểu - đó là quyền của người bình; hơn nữa họ thuộc trường phái
bình thơ không bàn thi pháp - chỉ đem ý tứ tán rộng ra - thì thơ có khác gì văn xuôi, thơ với “không thơ” cũng
“cá mè một lứa”.
Tuy nhiên, để một bài vè như Đồng Đao Cho Người Lớn,
một thứ cây dị chủng, chưa đủ điều kiện để được gọi là thơ, không những lọt vào
vườn thơ mà lại còn được đặt vào chỗ trang trọng nhất, được chọn vào danh sách 100
Bài Thơ Hay Thế Kỷ 20, thì quả là trái khoáy và bất công đến độ lố
bịch. Lạ lùng thay, sự trái khoáy và bất công ấy vẫn cứ ung dung tồn tại suốt
bao nhiêu năm nay. Mãi cho đến tuần lễ cuối tháng 6 /2018 mới có
người lên tiếng phản bác. Một lần nữa, cám ơn chị Kim Phượng Ngọc Huỳnh, người
có tấm lòng vàng với thơ, đã mạnh dạn bày tỏ ý kiến của mình.
Xin những người có trách nhiệm canh giữ Vườn Thơ
Việt Nam
-----------
CHÚ
THÍCH:
1/ Trang Facebook nhipham
2/ Đồng Dao Cho Người Lớn, Nhà Xuất Bản Văn
Học, Hà Nội 1994.
4/ Đỗ Trọng Khơi trong Bàn Về Đồng Dao Cho
Người Lớn Của Nguyễn Trọng Tạo
Trần Kim Lan trong Cảm Nghĩ Về Bài Thơ Đồng
Dao Cho Người Lớn Của Nguyễn Trọng Tạo
Trần Trung trong “Đồng Dao Cho Người Lớn”
Bình Thơ Từ 100 Bài Thơ Hay Thế Kỷ 20 (Tập
Hai), Vũ Quần Phương Chủ Biên, Nhà Xuất Bản Giáo Dục 2008.
Cả 3 người bình đều gọi “Đồng Dao Cho
Người Lớn” là bài thơ.
Mời thư giãn với nhạc phẩm KHÚC HÁT SÔNG QUÊ của Nguyễn Trọng Tạo
phổ thơ Lê Huy Mậu, qua tiếng hát Anh Thơ:
*.
PHẠM ĐỨC NHÌ
Địa chỉ: League
City
Email: nhidpham@gmail.com
.
……………………………………………………………………………………………………………………………………..………
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email
ngày 12.07.2018
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng
Xuân Xuyến
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét