Trang Đặng Xuân Xuyến: ‘TRĂM NGÀN’ ĐÁNG GIÁ MẤY NGÀN? - Tác giả: Lê Hoàng ; Vũ Thị Hương Mai giới thiệu

‘TRĂM NGÀN’

ĐÁNG GIÁ MẤY NGÀN?

Tôi không phải nhà văn. Tôi cũng không phải nhà lý luận phê bình. Hai điều ấy chắc chắn. Nhưng cũng chắc chắn, tôi là kẻ yêu văn học vô cùng. Bằng chứng của tình yêu đó là tôi rất, rất ham đọc sách. Nói ra điều đó tôi không sợ ai bảo mình khoe.

Tôi được giáo dục cách cảm thụ văn học theo kiểu chính thống. Nghĩa là một tác phẩm có giá trị phải mang lại một tư tưởng mới cho người đọc. Đề tài không quan trọng, thể loại không quan trọng, bối cảnh không quan trọng. Nếu như đọc xong, tác phẩm không khiến người ta có một nhận thức khác về xã hội thì tác phẩm ấy vứt đi. Và tôi tin rằng dù loài người có phát triển tới đâu, dù AI có lan vào từng xó bếp thì chân lý này của văn học đời đời vẫn đúng.

Do đó, khi thấy một số người bình luận, tranh luận và tạo ra dư luận về truyện ngắn “Trăm ngàn” vừa được giải thưởng tôi vội vàng đọc nó. Đầu tiên để xem cảm xúc mình thế nào rồi sau để coi ai đúng ai sai trong sự cãi vã này.

Và tôi thất vọng kinh khủng.

Một truyện ngắn dở như thế thì cãi nhau làm cái gì. Mổ xẻ vì cái gì? Phân tích vì cái gì? Có đáng không?

Tại sao nó dở? Tại vì đọc xong truyện ngắn ấy tôi không khóc, tôi không cười, tôi cũng không suy nghĩ. Nó nhạt phèo, nó cũ rích và nó... tâm tối. Tôi đoán rằng người nghèo đọc nó không thêm niềm tin, người giàu đọc nó không trăn trở. Người trí thức đọc nó không ray rứt. Nó không hiện đại, cũng không cổ điển. Bởi vì hiện đại cách viết và cách đặt vấn đề phải mới, còn cổ điển thì phải sâu sắc, thâm trầm. Nó là thứ chả ra trường phái nào hết.

Câu chuyện kề về một thằng bé gần như mồ côi. Sống khổ sở rồi chết khổ sở. Hết. Không ai có lỗi bởi vì chung quanh nó người ta cũng khổ gần như nó, thế là xong. Nếu một truyện ngắn được viết kiểu này, khéo mỗi ngày có vài ngàn truyện ra đời cũng được.

Điều kỳ lạ một truyện như thế được giải. Về nguyên tắc thì những truyện khác dự thi phải kém hơn. Ôi chao ôi. Kém hơn nữa thì tệ tới mức nào? Cả về chủ đề, cả về kết cấu, cả về hành văn “Trăm ngàn” còn thua xa những truyện ngắn Việt Nam cách đây hơn nửa thế kỹ. Đó là suy nghĩ của tôi. Một thứ như thế thì cãi nhau làm gì, phân tích làm gì, mổ xẻ làm gì, khoác cho nó những “trường phái” này nọ để làm gì. Chã lẽ văn học đã tiến tới mức muốn hiểu biết nó phải có bằng tiến sĩ hoặc phải ở trong nghề. Văn học đã vượt ra khỏi cảm xúc bình thường tới thế sao? Hay là do nó quá dở, người ta phải tìm cho nó những cái áo “sang trọng” kiểu như “hiện sinh” hay “siêu thực” để trùm lên đầu bạn đọc? Dọa bạn đọc tại mày ngu chứ không phải tại tao tệ.

Từ lúc nào, văn học chúng ta đã trở thành nghệ thuật của những “chuyên gia”?

Không phải mọi cái giản dị đều vĩ đại nhưng mọi cái vĩ đại đều giản dị nhất là trong văn học. Đọc Chí Phèo đi, đọc Nguyễn Công Hoan đi. Đọc “Cánh đồng bất tận” hay “Trên mảnh đất người đời” hoặc “Cô bé bán diêm” đi. Hạ sách xuống là phải nghẹn ngào. Còn cái thứ như “Trăm ngàn” hạ xuống thì bực bội, cáu bẵn và ngơ ngác. Văn học đây sao? Xúc cảm của người Việt đây sao? Cha mẹ ơi, chết mất!

Có một câu rất cũ của một vĩ nhân “Cái đẹp cứu cả thế giới” theo tôi hiểu dù là hoàn cảnh, dù nhân vật có khổ ra sao sự đẹp đẽ về tâm hồn của họ cũng phải trong vắt, rực rỡ và mãnh liệt. Đó là kết quả của ý chí. Còn “Trăm ngàn” ta chỉ thấy cái đẹp bản năng. Bản năng thì luôn có sẵn, cần gì người viết phải sáng tạo.

Có nhà lý luận nói rằng “Trăm ngàn” mắc lỗi về ngôn ngữ vùng miền. Tôi không đồng ý lắm với nhận xét đó. Bởi vì đây không chỉ là ngôn ngữ nhân vật. Đây là ngôn ngữ người kề. Người đó có quyền đến từ bất cứ đâu.

Nhưng dù tất cả ngôn ngữ trong truyện ngắn ấy có đúng đi nữa, thì tư tưởng của nó có cao đẹp gì không? Không hề. May ra nó chỉ làm sự kém cõi, có tính “nguyên bản” hơn mà thô. Đâu cần phải nói giọng Cà Mau thì câu chuyện mới có tính Cà Mau. Cà Mau hay cà gì đi nữa thì ở tâm hồn kìa. Không tin cứ đọc Sơn Nam thì biết.

Nói tóm lại, theo Lê Hoàng “Trăm ngàn” là một truyện ngắn dở thậm chí vô cùng dở, nó không hề có tư tưởng, mà tư tưởng là cốt lõi lớn nhất của nghệ thuật nói chung và của văn học nói riêng. Nó không đáng bàn, càng không đáng cãi nhau. Nó là để đọc xong, thở dài rồi gạt sang một bên, nó là thêm một bắng chứng. Theo Lê Hoàng, chứng tỏ văn học của chúng ta hiện nay không có gì đột phá, không có một tác phẩm nào khiến xã hội bừng tĩnh, nó chỉ là một món ăn do một nhóm thực khách nho nhỏ dọn trong một quán ăn nho nhỏ, nó không phải của công chúng đang cười, khóc và đầy biến động ngoài kia.

--------

Nguồn:https://www.facebook.com/le.hoang.484557/posts/pfbid0mze46NNAfkNqS7X3QmP2y5d5JEUYsnHY1SD8iwsMKaT2EPjB95BmRwj87q8QdcBal

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Các bài viết của (về) tác giả Ngô Tú Ngân0

- Các bài viết của (về) tác giả Đặng Chương Ngạn0

- Các bài viết của (về) tác giả Hà Thanh Vân0

- Các bài viết của (về) tác giả Trần Quang Đạo0

- Các bài viết của (về) tác giả Trần Đức Tín (Khét)0

- Kỷ niệm khó quên thời là lính văn nghệl

- Yếu tố đồng tính trong thơ Đỗ Anh Tuyếnl

- Hôn quân Lưu Tử Nghiệp và vai diễn của Trương Dật Kiệtl

- Vài cảm nhận khi xem phim BỐ GIÀ (web drama) của Trấn Thànhl