 |
| (Nguồn ảnh: internet) |
ĐƯƠNG THỜI
(1986 - 2018)
 |
| (Tác giả Lê Thiên Minh Khoa) |
Ca nhạc Việt giai đoạn đương đại (1975 -
2018) tồn song song tại 2 loại nhạc: ca nhạc quốc nội và ca nhạc
hải ngoại. Ca nhạc quốc nội giai đoạn nầy được phân kỳ rất tách bạch thành 2
thời đoạn với những đặc trưng rất riêng biệt, rõ ràng: Thời đoạn nhạc hậu chiến
1975-1985 và thời đoạn đương thời 1975 - 2018. Riêng ca nhạc Việt trong thời
đoạn đương thời lại gồm 2 dòng nhạc cùng hiện hữu: nhạc nhẹ chính thống và nhạc
nhẹ thị trường.
Người viết gọi đây là nhạc
nhẹ chính thống là muốn nói đến những ca khúc nhạc nhẹ đương thời có
giá trị nghệ thuật- tư tưởng, có cảm thụ thẩm mỹ đúng đắn, lành mạnh, được sáng
tác bởi các nhạc sĩ tài năng và để phân biệt với dòng nhạc nhẹ thị trường
bị thương mại hóa hiện nay, mặc dù dòng nhạc nhẹ chính thống nầy cũng tham
gia sâu rộng vào thị trường âm nhạc Việt Nam hiện nay.
Sau Đổi mới (1986), ca khúc trữ tình lên ngôi
với những cái tên được nhắc nhiều trong mảng “nhạc nhẹ”. Ngoài Thanh
Tùng, người được coi là khởi đầu cho dòng nhạc nhẹ phía Nam và Trần
Tiến, người được xem là mở màn cho nhạc nhẹ ở phía Bắc có thể
nêu thêm nhiều tên tuổi nhạc nhẹ khác: Phú Quang (Em ơi Hà Nội phố, Thương
lắm tóc dài ơi, Đâu phải bởi mùa thu…); Dương Thụ (Lắng nghe
mùa xuân về, Vẫn hát lời tình yêu, Điều còn mãi…); Bảo Chấn (Tình
thôi xót xa, Nỗi nhớ dịu êm, Hoa cỏ mùa xuân, Bên em là biển rộng, Đêm nay anh
mơ về em…); Phạm Đăng Khương (Con đường đến trường, Như cơn gió vô tình,
Tình yêu trở lại, Chia tay chiều mưa...); Nguyễn Ngọc Thiện (Chia tay tình đầu, Kỷ niệm mùa hè, Cô bé dỗi
hờn, Nếu em là người tình, Thôi anh hãy về…), v.v..
Trong mảng tình ca có sự góp mặt của nhiều
thế hệ nhạc sĩ: các nhạc sĩ cao niên như Huy Du, Hoàng Hà, Nguyễn Đức
Toàn, Thuận Yến, Hoàng Vân, Nguyễn Văn Tý, Chu Minh, Phan Nhân, Văn Ký, Lư Nhất
Vũ, Hồng Đăng, Trương Quang Lục, Trần Quang Huy, Trần Hoàn, Hoàng
Hiệp, Trịnh Công Sơn, Phạm Trọng Cầu…, cùng với những tác giả thuộc lớp
sau (sinh vào thập niên 40-50) rất đông như: Phạm Minh Tuấn, Diệp Minh Tuyền, Từ
Huy, Trần Quang Lộc, Ngọc Đại, Bảo Chấn, Trọng Đài, Tôn Thất Lập, Quỳnh
Hợp, Thanh Tùng, Dương Thụ, Trương Quí Hải, Quốc Dũng, Nguyễn
Văn Hiên, Nguyễn Ngọc Thiện, Vũ Hoàng, Bùi Thanh Hóa, Trần Tích, Phó Đức
Phương, Nguyễn Trọng Tạo, Thế Hiển, Việt Hùng, Trương Minh, Nguyễn Phú
Yên, Võ Công Diên, Đặng Hữu Phúc, Hữu Du, Phạm
Đăng Khương, Nguyễn Đình Bảng, Trương Ngọc Ninh, Nguyễn
Cường, Trần Mai, Hoài Nhơn, Phan Thành Liêm, Phan Thiết, Hồng
Vân, Trần Tiến, Bùi Công Thuấn, Lê Văn Lộc, An Thuyên, Hoàng Lương (Hà Nội),
Hoàng Lương (Bà Rịa - Vũng Tàu), Vy Nhật Tảo, Trọng Vĩnh, Võ Lê, Phan
Long, Văn Thành Nho...
Những năm sau này còn thêm lớp nhạc sĩ trẻ,
sinh từ thập niên 1960 về sau như: Phương Uyên, Trần Quế Sơn, Quốc Trung,
Ngọc Châu, Võ Thiện Thanh, Việt Anh, Huy Tuấn, Tống Duy Hòa, Huyền Vũ, Anh
Quân, Lê Minh Sơn, Tiên Cookie, Duy Long, Vĩnh Trí, Giáng Son, Xuân Phương, Đỗ
Bảo, Lưu Hà An, Hồ Hoài Anh, Lưu Hương Giang, Nguyễn Đức Cường, Nguyễn
Hồng Sơn, Lê Nhật Linh, Lê Vĩnh Phúc, Trần Minh Phi, Trần Thanh Sơn, Lê Chí
Thành, Lê Quốc Thắng, Ngô Tùng Văn, Lê Cát Trọng Lý, Phạm Toàn
Thắng, Nguyễn Vĩnh Tiến, Lê Minh Sơn, Lưu Thiên Hương, Thiên Toàn, Vĩnh
Trí, Đức Nghĩa… Điều này chứng tỏ ý thức nhập cuộc của giới sáng tác được nối
tiếp không ngừng giữa các thế hệ.
Từ thập niên 90, nhạc nhẹ chiếm
lĩnh trong đời sống âm nhạc Việt Nam
Theo Giáo sư, Tiến sĩ âm nhạc Trần
Quang Hải trong một công trình quá dày công và rất tâm
huyết “Lịch sử Tân nhạc Việt Nam - phần
1” thì nhạc nhẹ Việt Nam lúc nầy phát triển theo
hai khuynh hướng: vận dụng ngôn ngữ âm nhạc cổ điển Âu
châu và vận dụng âm nhạc dân gian, dân tộc. Xin dẫn ra tên tuổi
một sồ nhạc sĩ và vài ca khúc tiêu biểu của họ thuộc từng khuynh hướng:
1.
Khuynh hướng dùng ngôn ngữ âm nhạc cổ điển Âu châu.
Nhạc sĩ Thanh Tùng qua để tài tình yêu (Mưa ngâu, Giọt nắng bên thềm) và
nhiều nhạc sĩ đi theo khuynh hướng này với những tìm tòi và sáng tạo khác nhau
như Nguyễn Đình Bảng (Cơn mưa em bất chợt);
Từ Huy (Những lời em hát); Phú Quang
(Em ơi, Hà Nội phố, Đâu phải
bởi mùa thu); Nguyễn Ngọc Thiện (Như
khúc tình ca); Dương Thụ (Tiếng
sóng biển, Lắng nghe mùa xuân về, Điều còn mãi);
Đặng Hữu Phúc (Ru con mùa đông); Bảo Chấn (Tình thôi xót xa,
Nỗi nhớ dịu êm, Hoa cỏ mùa xuân); Phạm Trọng Cầu (Tiếng hát cho em), v.v…
2.
Khuynh hướng vận dụng âm nhạc dân gian, dân tộc.
Các nhạc sĩ chuyên nghiệp Việt Nam thực hiện việc tiếp thu và chuyển hóa
nhạc Pop, Pallat, Rock… quốc tế cho phù hợp với thói quen thẩm mỹ
của công chúng Việt Nam
Nhiều ca khúc nhạc nhẹ viết về tình
cảm gia đình được đánh giá cao như: Bà tôi của Nguyễn
Vĩnh Tiến; Mẹ tôi của Nguyễn Trọng Tạo; Mẹ của Phan
Long; Chị ơi!của Võ Công Diên, Bóng mẹ quê nhà (thơ Phạm
Thanh Chương); Ơi mẹ mến yêu của Nguyễn Phú Yên; Cõng mẹ đi chơi của Trần Quế
Sơn; Con ơi hãy ngủ của
Hoàng Tuấn- Đỗ Bảo. Lối cũ ta về của
Thanh Tùng viết trong hoài niệm về người vợ đã mất. Mẹ yêu của Phương Uyên được viết để dành cho bà nội những
tình cảm chân thành, nhẹ nhàng và sâu lắng nhất. Hai ca khúc cùng
tên Chị tôi của Trần Tiến
và Thanh Tùng đã phản ánh phẩm chất thảo hiền, hy sinh cao cả của người phụ
nữ. Mừng tuổi mẹ của Trần Long Ẩn đã đi sâu vào lòng người bao thế hệ, từng
lời, từng chữ đều thấm đượm tình yêu thương, biết ơn mà ông dành cho mẹ...
Đáng trân trọng là năm 2017, lúc đang lâm bạo
bệnh, nhân mùa báo hiếu, Trần Quang Lộc vẫn sáng tác và phát hành CD Khóc
Mẹ trên đời gồm 8 ca khúc về mẹ được nhạc sĩ và các danh ca thể
hiện: Thư cho Mẹ, Khóc Mẹ trên đời,
Tình Mẹ (thơ NP Nhật Nam), Nơi
ấy (thơ Thu Nguyệt), Bến đợi
đời con, Vầng trăng của Mẹ, Trở về với Mẹ ta thôi (thơ Đồng Đức
Bốn), Mẹ và đôi gánh (thơ
Chiêu Tuệ).
Một đề tài mới lạ của nhạc nhẹ Việt trong
giai đoạn nầy là viết về đời thường của người hùng, tạo nên những ca khúc làm
chảy nước mắt. Người nghe xúc động, tôn kính trước giai điệu trìu mến về hình
ảnh thường ngày “Mái tóc mẹ
bạc phơ và ánh mắt mẹ như mơ/ Là biết mấy chờ mong mỏi mòn từng
đứa con ra đi không bao giờ trở lại/ Chỉ câu hát ru con bên nôi, chỉ
câu hát cuộc đời mẹ ru” trong Mẹ Việt Nam anh hùng của
An Thuyên, giải nhất của Bộ Văn hóa - Thông tin và Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Hoặc cảm
phục, thương quý trước giai điệu nhẹ nhàng, yêu thương về hình ảnh đời thường
rất thực: trong trắng, vô tư, hồn nhiên, mơ mộng của người nữ anh hùng
trẻ tuổi Võ Thị Sáu: “Vào tuổi
mười lăm, có những chiều mây gió ngẩn ngơ/ cỏ cây lá hoa có những đêm chập chờn
giấc ngủ/ như đêm trăng rằm cho nụ hoa lê- ki- ma” trong ca khúc Còn
mãi tuổi mười lăm của Trọng Vĩnh, giải nhất ca khúc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, năm 2006. Và người nghe không thể
cầm được nước mắt khi nghe đến ca từ đầy xúc động nhắc lại đời thường của 10 cô
gái đã hy sinh ở Ngã ba Đồng Lộc, trong cuộc chiến chống Mỹ cứu nước trong ca
khúc Ngã ba chiều (thơ Trần Sỹ Tuấn) của Đỗ Hồng Quân: “Thương
mái tóc chị dầy/ Khi các chị ngã xuống/ Tuổi xanh chưa biết yêu…”
Bên cạnh đó, còn nhiều ca khúc viết về
tình yêu rất thành công như: Hãy trả lời em của
Tuấn Nghĩa, giai điệu nhẹ nhàng, lời ca giản dị mà rất đỗi dễ
thương; Nơi tình yêu bắt đầu của Minh Tiến, ngọt dịu và
truyền cảm; Một thời của
Nguyễn Hồng Sơn da diết, luyến tiếc; Miên khúc của
Lê Nhật Linh buồn thương, day dứt; Phượng hồng (thơ Đỗ Trung Quân) của Vũ Hoàng hoài niệm, luyến
tiếc; Và em của Hoàng
Lương, giai điệu thanh thoát, ca từ lãng đãng, phóng khoáng tâm
tình; Lỗi tại tôi của Hoàng Thi Tâm, dịu dàng, tình tứ. Ba
tình ca chỉ được viết trong một năm (1994) của Nguyễn Phú Yên: Vẫn ngày xưa ấy, vui tươi, linh
hoạt; Hỡi người tình nhỏ, nhẹ
nhàng, trìu mến; Khúc giao duyên, tươi trẻ, nhanh vui… Rồi Sông
và trăng, Mây và núi của Vĩnh Tâm, ca từ và giai điệu của hai
ca khúc nầy đều khá hay với nội dung viết về một tình yêu lãng mạn,
được hình tượng hóa thành mây và núi, sông và trăng. Ca khúc Tâm tưởng chiều của Bùi Công Thuấn. giai điệu dặt dìu mà tiếc
nhớ, với lời có ngôn từ như thơ, có cái tứ của thơ, có diễn biến tâm trạng cái
tôi trữ tình trong thơ, tình yêu và nỗi nhớ được ẩn dụ hóa trong hình ảnh thiên
nhiên: nắng, trời, mây, sông, cây cỏ và “trong mưa nhạt nhòa”, làm người
nghe xúc động khi hoài nhớ lại “dấu tích thương yêu” mà trong đời ai cũng
từng trải qua. Còn Phượng hồng (thơ
Đỗ Trung Quân) của Vũ Hoàng ghi điểm trong lòng khán giả bởi giai điệu da
diết, nồng nàn, lời ca day dứt, luyến tiếc về mối tình đầu thầm kín của tuổi
học trò gắn liền với hình ảnh “phượng hồng” đầy lưu luyến, v.v…
Nhạc sĩ lão thành Hoàng Hà trong thời đoạn
nầy ngoài chủ đề truyền thống là sở trường của tác giả Đất nước trọn niềm vui, đã có
một “bước chuyển” trong tâm cảm âm nhạc. Lúc nầy, ông viết nhiều ca khúc
về tình yêu và phận người, với giai điệu dịu dàng hơn, day dứt hơn, ẩn chứa
niềm khắc khoải về “nỗi người”. Chiều
nay mùa thu là cảm xúc lãng đãng, khoáng đạt trước vẻ đẹp
mùa thu thanh tao, thư thái. Mang
theo mùa đông, ca khúc đoạt giải nhì (không có giải nhất) của Hội Nhạc sĩ
Việt Nam năm 1997, là nỗi nhớ day dứt về một mùa đông đã xa. Đây là hai trong
khoảng 10 ca khúc ông phổ thơ của nhà thơ Hoàng Quý, người thâm giao, tri âm
cùng ông từ năm 1985, khi ông vào Vũng Tàu cho đến lúc mất (04.9.2013). Cũng
hoài niệm mùa đông, nhưng Du ca mùa
đông của Hoàng Quý được Nguyễn Chính phổ nhạc với giai điệu dìu dặt,
lắng sâu hòa quyện với ca từ cùng biểu hiện nỗi sầu mênh mang, nỗi nhớ tiêu dao
một mùa đông xòe tay ướt khói sương trời: “Ai hát khúc du ca mùa đông/ Cô xót cả vòm trời cám dỗ…/ Thương tóc tiếc
một đời rũ gội/ Buồn thơm thảo sấu chua ơi!”
Điều đáng mừng nhưng không có gì phải ngạc
nhiên là trong ca khúc đương đại có những nhạc phẩm của các nhà thơ. Đáng mừng
vì đó là những nhạc phẩm thành công, nhiều ca khúc của họ được công chúng yêu
thích. Không ngạc nhiên vì theo lý luận văn nghệ cổ điển thì “thi trung hữu
nhạc”, còn lý luận văn nghệ hiện đại thì hai loại hình nầy đều thuộc loại thể
trữ tình (biểu hiện bức tranh tâm trạng của nhân vật trữ tình một cách trực
tiếp). Thơ và nhạc gần gũi, thân thiết nhau, nhất là đối với các
nghệ sĩ đa tài. Văn Cao vừa nhạc sĩ, vừa thi sĩ. Trịnh Công Sơn âm nhạc đầy
chất thơ. Nguyễn Đình Thi là nhà thơ, nhà văn lớn, nhà soạn kịch, nhà phê bình
văn học, bên cạnh những ca khúc nổi tiếng như: Diệt phát- xít, Trường
ca Người Hà Nội. Trong những nhà thơ viết nhạc, phải kể đến hai nghệ
sĩ thành công với nhiều ca khúc nổi tiếng: Nguyễn Trọng Tạo và Đynh
Trầm Ca Nguyễn Trọng Tạo quả là một nghệ sĩ đa tài Thi Nhạc Họa, đoạt được
những giải thưởng xứng đáng; có nhiều ca khúc nở hoa thơm, kết trái ngọt
trong vườn âm nhạc Việt đương đại. Cho tới nay, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo viết
gần 100 ca khúc, trong đó có nhiều bài nổi tiếng: Làng Quan Họ quê tôi (thơ Nguyễn Phan Hách), Khúc hát sông quê (thơ Lê Huy
Mậu), Đôi mắt đò ngang, Non nước Cao Bằng, Mẹ tôi, Đồng Lộc thông ru,
Tình ca hạt giống vàng, Trống hội cổng làng, Tình Thu, Tình Đông, Tình Xuân, Tình Hạ (Tứ bình), Mưa, Tình
ca hoa cúc biển, Con dế buồn, Tình ca hạt giống vàng… Đặc biệt, hai
bài Làng quan họ quê tôi và Khúc hát sông quê đã khiến công
chúng đôi khi nhớ đến Nguyễn Trọng Tạo với vai trò một nhạc sĩ nhiều hơn, vì
hai bài hát nầy của anh đã quá nổi tiếng, dù anh là một trong những nhà thơ
tiêu biểu của thơ Việt đương đại. Làng
quan họ quê tôi từng được hãng JVC Nhật Bản chọn vào đĩa karaoke 100
bài hát Việt Nam và dàn nhạc giao hưởng Leipzig trình tấu trong Tuần Văn hóa
Việt Nam tại Đức. Khúc hát sông quê (thơ
Lê Huy Mậu) của anh được công chúng trong và ngoài nước đặc biệt yêu thích,
thuộc nằm lòng. Gần đây, 2017 và 2018, hai “Đêm nhạc Nguyễn Trọng Tạo” diễn ra tại Nhà Hát Lớn Hà Nội và Thành Phố
Vinh thành công ngoài mong muốn, được đông đảo công chúng hâm mộ.
Còn nhà thơ Đynh Trầm Ca, ngoài những
bài thơ được phổ nhạc, như: Tình yêu mắt nai, Mắt Huế
xưa (nhạc Quốc Dũng), Nỗi
buồn chim sáo (nhạc Huỳnh Ngọc Đông), Xa rồi hạnh phúc gian
nan (nhạc Tiến Luân)…, ông viết hơn 100 ca khúc đã ra mắt ừ trước
1975, sau Thống nhất vẫn viết nhạc đều đặn. Người yêu âm nhạc dành tình cảm sâu
đậm với những ca khúc như Ru con tình cũ, Sông quê, Bay đi những cơn
mưa phùn (thơ Hoàng Lộc), Phượng ca, Mưa La Qua mưa Vĩnh Điện…
từng được các ca sĩ nổi danh như Khánh Ly, Lệ Thu, Hồng Nhung, Phương Hồng Quế,
Phi Nhung… trình bày trên các sân khấu trong và ngoài nước hoặc trên các đĩa CD
mấy chục năm qua.
Có thể nói cả hai khúc “sông quê” của
hai nhà thơ- nhạc sĩ nầy là nhạc phẩm thành công nhất của họ và có nhiều điểm
giống nhau: cùng là giai điệu trữ tình thấm đẫm chất dân ca: ở Khúc
hát sông quê là dân ca Nghệ Tĩnh, ở Sông quê là dân ca Nam bộ,
và đều có sức hút mạnh mẽ trong lòng công chúng nhiều thế hệ, đã vang
lên khắp thôn cùng, xóm nhỏ.
Trong dòng nhạc nhẹ thời đoạn nầy, nhiều nhạc
sĩ định hình được phong cách riêng. Chẳng hạn, trầm lắng, sâu sắc là Phó
Đức Phương, Hoàng Tạo; sôi nổi và nhạy bén là Nguyễn Cường, Trần Tiến; sang
trọng và tình cảm là Phú Quang, Dương Thụ; nhịp nhàng, uyển chuyển là Trương
Ngọc Ninh, An Thuyên, đằm thắm và ngọt dịu là Hoàng Lương (Bà Rịa - Vũng Tàu)),
Trọng Vĩnh, v.v…
Các ca sĩ nổi tiếng càng ngày
càng nhiều như Ánh Tuyết, Thanh Lam, Hồng Nhung, Hồng Hạnh, Cẩm Vân, Cẩm Ly,
Phương Thanh, Vân Khánh, Thanh Thúy, Lam Trường, Đan Trường, Quang Linh, Bảo
Yến, Khắc Dũng, Thanh Long, Mỹ Linh, Tam Ca Áo Trắng, Duy Minh, Thanh Phong,
Cao Thi, Minh Chuyên, Ngọc Quỳnh, Trang Nhung, Hồ Lệ Thu, Nguyên Vũ, Hiền Thục,
Tạ Minh Tâm, Quang Thọ, Lê Dung (đã mất), Trần Thu Hà, Bằng Kiều… Hai ca sĩ sau
đã sang định cư ở Mỹ.
CA KHÚC VỀ BIỀN ĐẢO TỔ QUỐC TỪ THẬP
NIÊN 90.
Nếu trong thời đoạn hậu chiến (1975-1985), ca
khúc chính trị (thực chất là nhạc trẻ, nhạc nhẹ), nhất là về đề tài thanh niên
xung phong và chống xâm lược, bảo vệ biên giới Tổ quốc được giới trẻ và
công chúng yêu thích, thì trong thời đoạn nầy, biển đảo Tổ quốc là đề tài
được nhiều nhạc sĩ khai thác và sáng tác nên những giai điệu trầm hùng, thỏa mãn
được nhu cầu tình cảm bức thiết (yêu nước) của công chúng và làm mê say, xúc
động lòng người.
Theo nhạc sĩ Cát Vận, Phó chủ tịch
Hội Nhạc sĩ Việt Nam trong bài viết: “Đề tài biển đảo trong âm nhạc cách mạng Việt
Nam”: “Đề tài về biển đảo từ
rất lâu đã xuất hiện trong âm nhạc, vốn là đề tài rất dễ cảm xúc, tạo “thi
hứng” và “nhạc hứng” cho các nghệ sĩ, nhạc sĩ nên đã có nhiều tác phẩm thành
công trong tuyến đề tài này”. Ông phân giải rất rạch ròi tiến trình
phát triển đề tài biển đảo trong âm nhạc Việt Nam. Theo đó, Côn Đảo của
nhạc sĩ Đỗ Nhuận viết năm 1943, 20 năm sau, nhạc sĩ lại có bài Lớn
lên trên biển cả cùng với quyết tâm giữ gìn biển đảo quê mình.
Rồi Hải quân Việt Nam
Bước vào đầu những năm 60 của thế kỷ trước,
đề tài về biển đảo đã được định hình qua nhiều tác phẩm của các nhạc sĩ: Huy
Du với Bạch Long Vĩ đảo quê hương, Có chúng tôi trên hải đảo xa
xôi (1965); Lương Ngọc Trác với Bài ca gửi đất liền (lời
Phan Ngạn). Và Đỗ Nhuận với Tình ca biển cả là người
đầu tiên đưa được khẩu hiệu của Hải quân nhân dân“Tàu
là nhà, biển cả là quê hương” vào ca từ, v.v…
Sau đó, trong những năm tháng cả nước chống
Mỹ, nhiều bài hát về đề tài biển đảo liên tục được các nhạc sĩ quan tâm sáng
tác. Những bài hát về đề tài này đã được phổ biến rộng rãi như: Thái
Văn A đứng đó của Văn An; Gửi anh chiến sĩ thông tin trên đảo của
Hồ Bắc; Khúc hát đảo quê hương, Những thành phố bên bờ biển cả(thơ
Huy Cận) của Phạm Đình Sáu, v.v...
Những ca khúc trên, theo nhạc sĩ Cát
Vận (tài liệu đã dẫn), đã trở thành “cột mốc”, “điểm tựa” cho những
bài hát mới về đề tài này ra đời sau đó, như: Thư ra đảo của
Văn Dung; Chiều Cát Bà của Văn Lương; Tình yêu
Cát Bà của Cát Vận; Nếu em đến đảo của Trọng
Loan; Biển gọi của Nguyễn Kim; Sao
biển của Phạm Minh Tuấn; Trên biển quê hương của Đức Minh; Tình em biển cả của
Nguyễn Đức Toàn; Bến cảng quê hương
tôi của Hồ Bắc, v.v...
Trong những năm cuối thập niên 70 và đầu thập
kỷ 80 của thế kỷ XX, đề tài biển đảo đã được khai thác khá đậm, ca
khúc nhạc nhẹ viết về biển đảo đã xuất hiện ngày một nhiều, trong đó có những
bài tình ca viết về biển, những bài hát trẻ trung viết về ngành dầu khí, viết
về các đảo, vịnh, cảng… của các tỉnh, thành phố ven biển: Phú Quốc,
Hạ Long, Cát Bà, Côn Đảo, Lý Sơn… Nhiều ca khúc được công chúng yêu thích,
như Biển hát chiều nay (1980) của Hồng Đăng; Chút thơ tình người lính biển (thơ Trần Đăng Khoa - 1981) của Hoàng Hiệp; Đất nước bên bờ sóng (1980) của
Thái Văn Hóa; Gần lắm Trường Sa ơi! (1982) của Huỳnh Phước Long,
v.v…
Một tác phẩm nổi bật trong thời đoạn này
là Nơi đảo xa (1979) của nhạc sĩ Thế Song. Phút
xuất thần trong những giây phút đi thực tế với các chiến sĩ Hải Quân đã tạo cho
ông có một tác phẩm để đời, vang mãi trong trái tim những người yêu biển đảo
quê nhà. Ông còn viết một loạt ca khúc khác về đề tài sở
trường là biển đảo và những người lính đảo, như: Ngôi nhà lính đảo, Biển mưa, Biển chuyện tình hóa đá, Hoa hồng biển
đảo, Mênh mang Trường Sa, Tình em theo cánh sóng, Hát từ vùng gió xoáy, Hòn
mưa, Sóng ru, Vũng Tàu tình yêu biển, Cát Bà tình em, Biển hẹn Cà Mau, v.v…
Đặc biệt, Nguyễn Trọng Tạo từ giữa thập
niên 80, đã viết một loạt ca khúc về biển đảo ấm nóng lòng người: Lời biển quê hương, Tình ca hoa cúc biển, Nghe ru
biển đêm, Cảm xúc bển quê…, trong
đó có một ca khúc về Trường Sa: Trường Sa làng ta. Riêng về đề tài Trường Sa, Hoàng Sa phải đến
những năm 90 của thế kỷ trước mới xuất hiện phổ biến qua nhiều cuộc vận
động sáng tác ca khúc, cuộc thi sáng tác ca khúc về biển đảo, những chuyến
đi thực tế biển đảo do Bộ tư lệnh Hải quân, Ban Tuyên giáo Trung
ương, Đài Tiếng nói Việt Nam, VTV, báo điện tử Việt Nam …
tổ chức. Lần đầu tiên trên làn sóng quốc gia, thính giả mới được nghe hai tiếng
Hoàng Sa, Trường Sa thân yêu qua các giai điệu đủ sắc màu từ trữ tình, lãng mạn
đến khỏe khoắn, mạnh mẽ. Đó là các bài Gần lắm Trường Sa của
Huỳnh Phước Long; Quần đảo đồng đội của Hoàng Tạo; Làng
lính trên đảo của Doãn Nho; Trường Sa chiều biển
nhớ của Vũ Trọng Tường; Màu xanh Trường Sa của Lương
Minh; Đợi mưa trên đảo (thơ Trần
Đăng Khoa) của Nguyễn Thịnh, v.v…
Vào thập niên đầu của thế kỷ XXI, kỷ nguyên
của biển và đại dương, âm mưu và tham vọng của nước lớn lộ rõ khi liên tục lấn
chiếm biển đảo với thủ đoạn tinh vị, đề tài về biển đảo lại “nóng” với nhiều ca
khúc xuất sắc được phổ biến rộng rãi trong công chúng: Trụ biển của
Đỗ Hoà An; Giữa biển Đông nghe khúc Tiến quân ca của Vũ Trung; Lá phong ba, lời độc
thoại của Ngọc Anh; Chiến
sĩ nhà giàn của Hồng Vân; Hải đội Hoàng Sa của Trần
Bắc Hải; Lính đảo về phố của Ngọc Hoà; Lời ru Trường
Sa của Vũ Việt Hùng; Phút lặng im trên biển của
Nguyễn Hồng Sơn; Nơi ấy Trường Sa của Xuân Nghĩa; Tổ
quốc nhìn từ biển của Quỳnh Hợp - Nguyễn Việt Chiến; Thức anh cùng sóng
biển của Hoàng Hà; Ngôi nhà trên biển, Một dãi sơn hà của Phan
Thiết; Điệu nắng, điệu gió Trường Sa của Đức Nghĩa; Ru
đảo của Lê Tịnh; Ánh trăng
nhà giàn của Hoàng Lương; Lời
gọi biển Đông của Bùi Công Thuấn; Trường Sa thân yêu của Nguyễn Tôn Nghiêm… Điểm sáng trong thập
niên nầy hai bài hát của nhạc sĩ Vũ Thiết: Khúc tráng ca Biển và Lời
sóng hát đều phổ thơ của Trịnh Công Lộc.
Tiếp tục dòng chảy ấy, rất đáng mừng là trong
các năm đầu thập niên thứ hai nầy, nhiều nhạc sĩ đã đã viết những sáng tác nóng
hổi thời sự mà có giá trị nghệ thuật về Trường Sa: Võ Công Diên với Trường
Sa gọi (2015); Vũ Duy Cương với Phía ấy Trường Sa; Nguyễn
Phú Yên với Hoàng Sa- Trường Sa - Việt Nam; Lê Minh Sơn với Này là Biển của
ta; Nguyễn Văn Hiên với Thương lắm Trường Sa; Nguyễn Cường
với Trống quân lính đảo, Sóng xô Trường Sa; Cát Vận với Mơ
thanh bình sóng biển Việt Nam, Nghe tiếng A di đà ở Trường Sa; Quỳnh
Hợp với Làng đảo (thơ Nguyễn Hữu Quý); Trần Ngọc Lâm với Hành
trình xanh Trường Sa; Nguyễn Việt Hùng với Mênh
mang biển đảo quê hương; Thiên Toàn với Hát về Hoàng Sa - Trường Sa; Dương Toàn Thiên với Gửi Trường Sa..
Nổi bật nhất trong thời đoạn nầy là Tổ quốc gọi tên mình (thơ Nguyễn Phan Quế Mai) của Đinh Trung Cẩn đoạt 4
giải thưởng văn nghệ, trong đó có giải A của Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2011.
Đáng quý là hòa cùng tiếng hát vệ quốc trong
nước, nhiều nhạc sĩ hải ngoại đã viết những ca khúc chống xâm lấn biển Đông,
như: Anh Bằng và Lê Dinh với Phải
lên tiếng, Cả nước đấu tranh (2012);
Nguyễn Văn Đông với Trường Sa
lương tri thế giới (2014), v.v…
Ở một hướng khác, nhiều nhạc sĩ khai thác đề
tài tình yêu trong không gian nghệ thuật biển cả và tạo ra những ca khúc rất
được mến chuộng từ nhiều giới, như: Thanh Tùng với Chuyện tình của biển;
Đăng Quang với Biển và Bờ; Phú
Quang với Biển nỗi nhớ và em (thơ
Hữu Thỉnh); Lê Hựu Hà với Nắng
vàng, biển xanh và anh; Bùi Thanh Hóa với Tình biển hoàng hôn (thơ Bình Diệp); Võ Lê với Biển chiều nhớ em (thơ Phạm Minh Châu), Tình biển (thơ Trần Minh Ngọc), Biển cho em; Võ Thanh Sơn với Sóng ru; Huy Tuấn với Giữ lại mùa hè; Khánh
Vân với Biển thức (thơ Vũ Thanh Hoa), Biển quê hương; Hoàng
Hà với Dong khơi (thơ Hoàng
Quý), Tiếng rừng dương; Hoàng Lương với Nhớ
biển, Tình em với biển; Hoàng Hiệp với Thương nhớ ngoài khơi (thơ Đỗ Đức Yên); Hữu Du với Biển
tháng năm; Trương Ngọc Ninh với Biển khát; Mạnh Hùng với Biển vổ sóng về đâu; Phan
Thiết với Hoàng hôn trên phố biển, Điểm hẹn tình yêu; Phan
Trọng với Tình ca phố biển (thơ Trần Tư Ngoan); Trương Minh với Về biển (thơ
Hữu Thỉnh); Việt Hùng với Sóng ru biển hát; Kim Tuấn với Biển
cạn; Lê Vinh
với Biển đêm; Duy
Thái với Tìm tên anh trên bờ cát; Tuấn
Phương với Biển chiều; Hồng
Nhung với Biển ngày mưa; Dương
Thụ với Ru em bằng tiếng
sóng; Hoàng Lương với Xuân phố biển, Hàng Dương ngày trở lại, Điệu
hò trên biển đêm; Quỳnh Hợp với Về thăm biển quê em; Vĩnh Trí với Vầng sáng trên biển khơi,
Biển (thơ Xuân Diệu);
Trọng Vĩnh với Giàn khoan và hoa lửa;
Trần Quang Lộc với Biển chờ ru tôi; Phan
Thành Liêm với Thành phố biển quê em; Phan Long với Có một chiều
vàng và một chiều mưa (thơ
Hoàng Quý); Hồng Vân với Ra khơi; Duy Long với Tình ca miền biển xanh, Biển
hát cho em; Trần Tích với Biển và Em, Vũ Thanh và
Trần Quang Huy trong hai ca khúc cùng tên: Vũng Tàu biển hát, v.v…
Thành công hơn cả trong không gian nghệ thuật
nầy có lẽ là Tiếng rừng dương của Hoàng Hà, giải nhất ca khúc của Hội Nhạc
sĩ Việt Nam năm 2002, với giai điệu mênh mông, hoài niệm và ca từ “trong
veo” mà hàm súc, tác giả viết về biển đảo nhưng lại thổ lộ “niềm khắc khoải về
nỗi đời, phận người”.
Hai năm trở lại đây, chủ đề biển đảo và người
lính bảo vệ Tổ quốc lại được các nhạc sĩ dự Trại sáng tác Vũng Tàu quan tâm
và thể hiện thành công: Biển hát (thơ Triệu Nguyên
Phong) của Minh Tiến; Hiên ngang Hoàng Sa - Trường Sa của Nguyễn Văn Đại, Bản
hùng ca người lính của Lương Hoàng Minh; Hoa lồng đèn Côn Đảo của Hoàng Mạnh Toàn, v.v..
Gần đây nhất, nhạc sĩ Nguyễn Hồng Sơn đã sáng
tác một chùm 10 ca khúc về các chiến sĩ nhà giàn DK1: Tâm tình người chiến sĩ canh giữ biển dầu,
Màu xanh nhà giàn, Khoảng sân, Không nơi nào đẹp thế đâu em, Thư đêm dàn khoan, Hát qua bộ
đàm…, trong đó nhiều ca khúc được phát trong chương trình giao
lưu văn nghệ "Nhịp cầu tri âm" phát sóng ngày 14/5/2018 gây xúc
động cho khán giả.
Trước đây, nhạc sĩ Nguyễn Văn Hiên cũng
viết nhật ký bằng ca khúc về hành trình ra Trường Sa và tập hợp 21 ca khúc sáng
tác trong chuyến đi thành cuốn sách Thương lắm Trường Sa với ca từ của anh
hoặc thơ của các tác giả: Nguyễn Thị Quyết Tâm, Thanh Chín, Mạnh Hà được
công chúng vừa mê thích, vừa mến phục… Còn nhạc sĩ Thế Hiển, con của nhạc sĩ
Thế Song, tác giả Nơi đảo xa, ca
khúc về biển nổi tiếng trong thời đại chúng ta với ca từ rạo rực tình yêu Tổ
quốc và biển đảo quê hương, đã có 6 bài hát về Trường Sa gồm: Nỗi nhớ đảo xa (thơ Lê Xuân Bắc), Vỏ ốc biển, Khúc hát tự hào HQ- 561, Tiếng
hát trên đảo Sơn Ca (phổ thơ Phan Hoàng), Biên cương biển đảo biên phòng và Lính đảo Trường Sa.
Cho đến nay có thể nói, đề tài Trường Sa,
Hoàng Sa đã trở thành một tuyến đề tài định hình, có sức hấp dẫn cao đối với
các nhạc sĩ cùng công chúng yêu nhạc và yêu nước. Đề tài này đã sáng lên như
một cột mốc chủ quyền, như một ngọn hải đăng trước sóng gió biển khơi, nó gợi
mở cho các thế hệ nhạc sĩ Việt Nam và những người yêu âm nhạc, yêu biển đảo đi
tiếp, viết tiếp, sáng tạo tiếp về một tuyến đề tài luôn tạo ra những nguồn cảm
hứng vô tận. Với đà nầy, chắc sẽ có những tác phẩm lớn, bề thế, hoành tráng
tương xứng với vị trí của Biển đảo Việt Nam trong kỷ nguyên mới, góp một tiếng
nói vào việc bảo vệ chủ quyền biển đảo và thềm lục địa của chúng ta.
Dù lảnh đủ nhiều hạn chế do hệ lụy của một
nền âm nhạc thị trướng bị thương mại hóa, nhưng công bằng mà nói, âm nhạc
chuyên nghiệp Việt Nam ngày càng phát triển, hội nhập với âm nhạc các nước
trong khu vực và trên thế giới. Do vậy, cuối năm 2014, Hội Nhạc sĩ Việt Nam
-----------
(Trích trong “9 THẬP KỶ CA KHÚC TÂN
NHẠC VIỆT NAM
nghiên cứu, phê bình - Lê Thiên
Minh Khoa, xuất bản năm 2018).
Mời thư giãn với nhạc phẩm KHÚC HÁT SÔNG QUÊ của
Nguyễn Trọng Tạo, thơ Lê Huy Mậu, qua tiếng hát Anh Thơ:
*.
LÊ THIÊN MINH KHOA
Địa chỉ: 117, Cách Mạng Tháng 8, phường Long Hương,
thành phố Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa - Vũng
Tàu.
Email:
lethienminhkhoabr@gmail.com
Điện thoại: 0908.274.494
…………………………………………………………………………
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 08.10.2018.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân
Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét