TRẦN KHÁNH - ANH BỘ ĐỘI
CÓ GIỌNG HÁT VÀNG
*
Cuối năm 1972, Trần Khánh được trường đại
học mỏ địa chất mời lên hát cho thầy cô giáo và sinh viên nghe. Anh kéo tôi đi
cùng để làm MC bất đắt dĩ cho anh. Dọc đường tôi hỏi Trần Khánh, theo như tôi
biết ông tham gia cách mạng từ thuở lên mười, theo đoàn quân Nam tiến vào năm
mười sáu tuổi, đã từng hoạt động bí mật trong nội thành Hải Phòng, Hà Nội, hát
hay như thế mà đến tận bây giờ vẫn chưa được vào biên chế nhà nước là sao? Trần
Khánh cười, chuyện dài lắm, lúc nào thong thả, tớ kể cho nghe. Tớ biết, báo văn
hóa của Cao Nhị đặt bài cậu viết về tớ. Tôi hỏi lại, sao biết? Hôm nọ đứng uống
bia ở “chuồng cọp”, Trang Nghị báo văn nghệ nói với tớ, lại còn mách Cao Nhị
ứng trước cho cậu hai mươi đồng. Cậu viết gì về tớ, nhớ nhấn mạnh tớ là thằng
bộ đội, lớn lên từ bộ đội. Có giọng hát ngày hôm nay là nhớ bộ đội giáo dục,
rèn luyện. 
(Tác giả Xuân Đài)
Đêm nghe Trần Khánh hát ở trường đại học
mỏ địa chất bắt đầu từ bảy giờ tối, theo gợi ý của tôi: lúc Trần Khánh hát ,các
anh thay vì đưa nước cam nước chanh thì đưa một” vại” rượu quê lớn (chúng tôi
quen gọi cốc bằng vại) pha vào đó vài giọt nước chè cho rượu “quốc lủi”
biến thành màu vàng để thính giả tưởng đó
là …nước ngọt. Tôi biết tính Trần Khánh, phải uống rượu vào hát mới hay. Ban tổ
chức nhà trường đã làm đúng theo gợi ý của tôi. Trần Khánh hát xong một bài,
lại nhấp một chút “nước” và hát liên tục mười hai bài, đó là những bài ca cách
mạng nổi tiếng một thời của nhạc sĩ Văn Cao, Phan Huỳnh Điểu, Hoàng Vân, Phan
Nhân, Bùi Công Kỳ... Ban tổ chức nhà trường đề nghị Trần Khánh nghỉ giải lao.
Trần Khánh lắc đầu, nói lớn: nghỉ giữa chừng tôi mất hứng, để tôi hát tiếp. Nói
rồi, Trần Khánh lại cất cao giọng, vẫn là những bài ca cách mạng quen thuộc.
Sau khi hát thêm hơn mười bài nữa, đột nhiên, Trần Khánh hỏi người nghe, bây
giờ các bạn có thích nghe những bài tình ca lãng mạn của các nhạc sĩ sáng tác
trước năm 1945 không? Cả hội trường nhao nhao, anh Khánh hát đi, chúng em đâu
có phải là gỗ đá mà không thích những bài ca trữ tình. Đáp lại mong mỏi của
thính giả, Trần Khánh hát ngay suối mơ của Văn Cao, giọt mưa thu của Đặng Thế
Phong, đêm đông của Nguyễn Văn Thương, dư âm của Nguyễn Văn Tý… Những bài hát
ấy bây giờ người ta hát khắp các sân khấu trong Nam ngoài Bắc, chứ không như
thời đó cấm kị. Kết thúc đêm biểu diễn của một mình Trần Khánh, tôi nhìn đồng
hồ đã là hơn một giờ sáng. Lác đác có tiếng gà gáy ở làng quê nơi trường sơ
tán.
Trên đường trở về Hà Nội, tôi bảo với Trần
Khánh, tuyên huấn mà biết ông hát những bài ca lãng mạn mà họ cấm thì vỡ mặt cả
ông lẫn tôi. Cũng phải coi chừng, trong đám nghe hôm nay, có một thính giả giáo
điều nào đó, báo cáo lên trên thì cũng phiền đấy. Nhưng ông yên tâm, chắc không
có ai làm việc này đâu. Trần Khánh bảo, tớ đếch sợ. Sao lại cấm những bài hay
như thế, vô lý quá. Cấm thì phải có văn bản, không có văn bản là chơi không
sòng phẳng. Tớ hát những bài không chỉ tớ với cậu thích mà các giáo sư và sinh
viên đều thích, cậu thấy họ vỗ tay rào rào sau khi tớ hát những bài tiền chiến
của các nhạc sĩ nổi tiếng. Tính tình Khánh là vậy, đây không phải là lần đầu
tôi nghe anh hát những bài đó mà đã nhiều lần anh hát trước đám đông bè bạn tụ
tập quanh chiếu rượu.
Gặp gỡ và trò chuyện với Trần Khánh nhiều
lần, tôi biết anh lúc mới lên mười đã làm liên lạc cho các chiến sĩ hoạt động
nội thành ở Hải Phòng. Người anh cộng tác trực tiếp là nhạc sĩ Văn Cao chuyên
đi diệt ác trừ gian. Anh “chỉ điểm”, canh chừng cho Văn Cao nổ súng. Trần Khánh
và Văn Cao đã tiêu diệt nhiều tên Việt gian bán nước. Trần Khánh kể cho tôi
nghe một số tên Việt gian đã ngã gục dưới làn đạn của Văn Cao rồi dặn tôi, tớ
kể cho cậu biết nhưng cậu đừng liệt kê tên họ vào bài viết, gây sự đau lòng cho
gia đình người ta …Lời dặn của Trần Khánh là chất nhân văn trong người anh mà
xưa nay ít người biết đến. Năm mười lăm tuổi, Trần Khánh là chiến sĩ nhỏ tuổi
của chiến khu Đông Triều Quảng Ninh. Năm mười sáu tuổi, anh rời chiến khu Đông
Triều cùng tiểu đoàn 51 vào chiến trường Đông Nam Bộ, rồi quay ra vùng cực Nam
Trung Bộ. Kỉ niệm nhớ nhất của Trần Khánh, là đêm biểu diễn văn nghệ ở Tuy Hòa,
trung tướng Nguyễn Bình người chỉ huy cao nhất đơn vị bảo các chiến sĩ lớn tuổi
bế con chim sơn ca Trần Khánh lên cồn đất cao, hát cho chúng ta nghe. Với giọng
ténor (nam cao) bẩm sinh, Trần Khánh hát bài của Phan Huỳnh Điểu đoàn vệ quốc
quân một lần ra đi. Bình Trị Thiên khói lửa của Nguyễn Văn Thương, rồi không
quân Việt Nam, hải quân Việt Nam, tóm lại toàn bộ nhạc của Văn Cao sáng tác
trong thời bấy giờ. Đêm đó, theo Trần Khánh, anh cũng lại hát một mình hết cả
chương trình cho đến nửa đêm.
Trong trận phá vây tại cây số 34 trên
đường đi Buôn Mê Thuộc tiếp đó là trận đánh quyết liệt ở Đèo Cả suốt cả một
tuần đơn vị quần nhau với quân địch để rút quân về Tuy Hòa, nhiều người hy sinh
và bị thương, trong số thương binh có Trần Khánh, anh được đưa về thành phố Hải
Phòng điều trị. Tháng 6 năm 1947 sau khi chữa lành vết thương, lúc đó mới chớm
tuổi mười bảy, tổ chức giao cho anh hoạt động trong vùng tạm chiến tại thành
phố đất cảng. Đến đầu năm 1949 anh được điều về ty điệp báo thuộc nha công an
trung ương, sau đó đơn vị này sáp nhập vào ty công an Hà Nội làm công tác phản
gián. Trong thời gian hoạt động ở đơn vị này, Trần Khánh bị địch bắt, anh đã
vượt qua mọi tra tấn của địch trong lao tù rồi được đơn vị thuê luật sư bảo vệ,
nhờ đó anh được thoát tù. Ra khỏi tù, anh bắt liên lạc ngay vơi tổ chức, tham
gia trận đánh vũ trường Paramounth. Không may, sau trận dùng mìn phá đài phát
thanh của địch tại phố Quán Sứ Hà Nội không thành, Trần Khánh bị địch truy lùng
gắt gao. Vì lý do bảo vệ anh mà người đội trưởng chỉ huy trực tiếp đã trao cho
anh một tấm giấy của phòng nhì Pháp (2è Bureau) để đối phó mỗi khi lâm sự. Gây
tai họa cho Trần Khánh, không ngờ lại chính là tấm giấy phòng thân đó.
Nâng ly rượu lên nhấp một ngụm, Trần Khánh
kể tiếp, sau khi điều tra được kế hoạch của địch trong trận đánh ra Hòa Bình và
điều quân lên Tây Bắc, anh có nhiệm vụ gặp người liên lạc từ vùng kháng chiến
vào đón ra gặp cấp trên báo cáo, Trần Khánh đã không đến đúng giờ như đã hẹn,
người liên lạc không chờ được đã trở về đơn vị. Khánh bảo, chỉ vì rượu, hôm ấy
tớ uống say quá nên mới mắc khuyết điểm lỡ hẹn, người ta cho rằng tớ đã nhụt
chí, đầu hàng địch…Từ đó, cơ sở hoạt động nội thành Hà Nội không bắt liên lạc
với Khánh nữa. Trần Khánh rầu rĩ nói với tôi, mất một thời gian dài tớ sống bơ
vơ giữa Hà Nội, rồi tự mình tìm cách bắt liên lạc với kháng chiến để hoạt động
trở lại. Cậu biết không, tớ mang theo cây đàn ghita và tấm thẻ mà người chỉ huy
đã trao cho phòng thân, tìm đường lên Bắc Giang. Ngày 20 tháng 11 năm 1951 tơ
đã tiếp cận với ty công an Bắc Giang và chính tấm thẻ phòng thân mà người chỉ
huy trực tiếp trao cho đã hại tớ.
Dù đã giải thích thế nào, công an Bắc
Giang vẫn quy cho tớ tội làm gián điệp và tống giam vào ngục. Hai năm sau đó,
tháng 11 năm 1953 tớ bị đưa ra tòa kết án sáu năm tù với tội danh gián điệp của
Pháp. Cậu biết không, đến cuối năm 1954 thực hiện điều khoản hiệp định Geneve,
tớ mới được tha ra khỏi tù và buộc về sinh sống tại xã Đông Sơn huyện Yên Thê
(Bắc Giang).
Chuyện đang có trớn, Trần Khánh kể tiếp.
Hơn hai năm sau, tháng 6 năm 1957 nhờ sự giới thiệu của đồng đội ngày xưa từng
chiến đấu ở Đông Triều, chiến đấu ở miền Nam …giới thiệu và nhờ giọng hát trời
phụ của mình ,tớ mới về Hà Nội bắt đầu kí hợp đồng cộng tác tại đoàn ca nhạc
đài phát thanh tiếng nói Viêt Nam…đến bây giờ vẫn chưa được vào biên chế (1972)
Cho đến khi nhắm mắt xuôi tay Trần Khánh vẫn là “ca sĩ hợp đồng”…
Nhạc sĩ chỉ huy dàn nhạc Cao Việt Bách
nhiều lần nói với tôi, giọng ca Trần Khánh là giọng ca vàng, chinh phục người
nghe bật ra từ con tim yên nước, yêu nhân dân…Nếu không có những điều ấy, dù
anh có giọng nam cao trời cho cũng không thể hát được hay như vậy. Gần ba mươi
năm công tác ở đoàn ca nhạc đài phát thanh tiếng nói Việt Nam, Trần Khánh là
một trong những đơn ca chính của đài. Trong dàn hợp xướng, Trần Khánh bao giờ
cũng là người lĩnh xướng số một của dàn nhạc.
Tôi hỏi Trần Khánh: trong những nhạc sĩ
quen biết mà ông hát những bài của họ, ông thích ai? Trần Khánh cười, tớ thích
những ông nhạc sĩ hiểu giọng tớ, viết riêng bài hát cho tớ như Hoàng Vân viết
bài “Tôi là người thợ lò “hay bài “Người chiến sĩ ấy “là viết riêng cho tớ,
hoặc như Phan Nhân viết “Hà Nội niềm tin và hy vọng “và nhiều bài khác nữa là nó
viết riêng cho tớ. Còn các bài của nhạc sĩ khác không viết riêng cho ông, ông
xử lý ra sao? Trong đời ca hát của tớ, tớ đã hát rất nhiều bài của các nhạc sĩ,
Chu Minh có, Tân Huyền… có, kể cả các nhạc sĩ mới tập tọng vào nghề tớ đều đã
hát cho họ. Cái căn bản là nghiên cứu kĩ các ca khúc ấy và nhờ một nhạc sĩ quen
nghề phối âm phối khí. Phối âm phối khí hay là tớ thể hiện tốt. Cậu hỏi gì hỏi
lắm thế? Cậu có viết về tớ, chỉ nên viết về giọng hát, sự rèn luyện hằng ngày
để hát tốt, chứ những chuyện liên quan đến sinh mệnh chính trị của tớ, kể cho
cậu biết để chia sẻ những oan khuất của đời tớ, nhưng chẳng nên viết những điều
ấy ra làm gì. Tôi gật đầu. Năm ấy, theo “đơn đặt hàng” của báo văn hóa tôi đã
viết một bài về Trần Khánh lấy tên là Trần Khánh và những bài ca cách mạng, chỉ
nói về giọng hát mà đả động rất ít những oan khuất của đời anh, đúng như Trần
Khánh yêu cầu.
Theo Trần Khánh, nhạc sĩ Văn Cao ngày 23
tháng 6 năm 1966 đã xác nhận cho Trần Khánh “cuối năm 1944 đến tháng 4 năm
1945, anh Trần Khánh lúc đấy còn nhỏ tuổi đã được phân công làm nhiệm vụ mang
sách báo đến các tổ trong nội thành Hài Phòng. Ngoài ra anh còn biểu diễn tuyên
truyền các bài hát cách mạng trong học sinh” và người chỉ huy trực tiếp của anh
đã xác nhận tờ giấy làm việc cho phòng nhì Pháp là chính ông ấy cấp. Khánh cho
biết, tất cả những xác nhận này hiện đang nằm trong hồ sơ của thanh tra và anh
giữ một bản. Trần Khánh còn nói thêm với tôi, tớ đã gửi thư khiếu nại lên thủ
tướng Phạm Văn Đồng, văn phòng thủ tướng, bằng văn bản đã báo cho tớ
biết đã chuyển thư khiếu nại đến cơ quan
có thẩm quyền giải quyết. Dù vậy, cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay, Trần Khánh vẫn
chưa được minh oan.
Theo nhiều anh em bạn bè trong giới ca
nhạc cho biết, đáng lẽ Trần Khánh được phong NSND đợt đầu nhưng vì lấn cấn với
cái thân nhân chưa rõ ràng nên dừng lại.
Vừa qua ngày 20/9/2010 Trần Khánh đã được
truy tặng NSND, đó là niềm vui lớn cho gia đình anh.
Nếu những điều Trần Khánh trao đổi với tôi là đúng sự thật. (Tôi tin, Trần Khánh là người sống vui vẻ pha chút tếu táo nhưng anh là người trung thực không bao giờ nói dối). Và hồ sơ kêu oan của anh đang nằm ở thanh tra, tôi nghĩ cơ quan chức năng nên mau chóng minh oan trả lại danh dự cho anh, một chiến sĩ cách mạng hát rất hay những bài ca cách mạng. Vợ và con Trần Khánh, hàng ngày mong ngóng điều này. Điều ấy đến càng sớm thì hạnh phúc gia đình càng lớn lao!
Mời thư giãn với
nhạc phẩm CÂU CHUYỆN ĐẦU NĂM
của Hoài An, qua tiếng hát Như Quỳnh:
*
XUÂN ĐÀI
Địa chỉ: Chung
cư Nguyễn Biểu
quận 5, thành phố Sài Gòn.
.
…………………………………………………………………………
- Cập nhật từ
email quanboyman1992@yahoo.com.vn ngày 27.12.2020.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang
Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng
ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
.
0 comments:
Đăng nhận xét