(Nguồn ảnh: internet) |
TÌNH CÀNG SÂU ĐẬM
CÀNG NHIỀU ĐAU THƯƠNG
Vào trang
Facebook của Vân Anh, một bạn thơ quen thuộc, tôi tình cờ đọc được bài thơ Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế.
Cái tâm sự buồn não nuột của một cô giáo gặp cảnh tình ngang trái đã chạm vào
“chỗ hiểm” nào đó trong trái tim đa cảm nên tôi đã dừng lại khá lâu. Thêm vào
đó, phần thi pháp của bài thơ cũng có vài điểm đáng nói, đáng bàn nên tôi đã
“xăn tay áo” viết mấy lời bình phẩm.
Lòng Thật
Bình Yên Mà Sao Buồn Thế
Em kê dọn, xếp lại những nhớ nhung
Thuở tóc xanh mình đã cùng ước nguyện
Ngăn bên này, ngổn ngang bao lưu luyến
Kệ bên kia, ẩn hiện nỗi vui buồn
Đang giữa đông, trời cứ đổ mưa tuôn
Chẳng trôi hết giùm muôn vàn mỏi mệt
Giá ngày xưa người đi mang theo hết
Thì hôm nay em chẳng có cớ sầu
Nắng bây giờ hạnh phúc ở nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn ngào lên mắt
Ngôi sao cuối trời xa chầm chậm tắt
Chữ nhoà rồi, lạc mất cả âm vần....
*
Vân Anh
P/S: Chiều chủ
nhật đầu tiên 2021
Tứ Thơ
Không có ẩn
dụ toàn bài nên Tứ cũng là Ý: Tác giả nhớ lại cuộc tình tan vỡ mà tê tái lòng.
Đau lòng, xé
ruột vì tình tan vỡ là “chuyện thường ngày ở huyện”, xưa như trái đất. Có thể
nói tứ thơ (What: Viết cái gì) không có gì đặc biệt, mới lạ. Cái nổi trội của
bài thơ là ở (How: Viết thế nào) - ngôn ngữ, hình tượng, cách gieo vần, thế trận
và cảm xúc.
Dàn Trải Tứ Thơ
Bài thơ có
12 câu, chia làm 3 đoạn:
1/
Em kê dọn, xếp lại những nhớ nhung
Thuở tóc xanh mình đã cùng ước nguyện
Ngăn bên này, ngổn ngang bao lưu luyến
Kệ bên kia, ẩn hiện nỗi vui buồn
Qua đoạn thơ
đầu tiên thi sĩ kể lại những tháng ngày tình còn mặn nồng. Không giống những
nhà thơ khác, chị cẩn thận “kê dọn, xếp lại những nhớ nhung”, những kỷ niệm của
cuộc tình.
Hình tượng
của hai nhóm chữ “Ngăn bên này”, “Kệ bên kia” rất rõ nét, dễ “bắt”, dễ cảm.
Chúng còn làm nổi bật sự sâu đậm của mối tình mà chị trân trọng đến mức – dù đã
chia xa - vẫn bỏ thời gian, công sức, chi li, tỉ mỉ sắp xếp thành ngăn, thành
kệ những nhớ nhung, vui buồn lưu luyến trong tâm hồn mình.
2/
Đang giữa đông, trời cứ đổ mưa tuôn
Chẳng trôi hết giùm muôn vàn mỏi mệt
Giá ngày xưa người đi mang theo hết
Thì hôm nay em chẳng có cớ sầu
Đây là đoạn
thơ than trách.
Trước hết
thi sĩ trách “trời” “đổ mưa tuôn” mà “Chẳng trôi hết giùm muôn vàn mỏi mệt”. Kế
đến, trách “người” ra đi mà không “mang theo hết” kỷ niệm của cuộc tình.
Thật ra, chị
đã trách oan “trời” và “người ra đi”. Đúng ra chị phải trách chính mình không
quên được những dấu yêu xưa.
Những lời
than trách này cho thấy “nỗi đau buồn vì tình lỡ” đã thấm rất sâu vào tâm hồn,
đã khiến thể xác cũng “mỏi mệt” đến mức gần như bệnh hoạn.
Rốt cuộc,
nói như nhà thơ Nguyễn Bính, tất cả chỉ là:
“Thế nghĩa là yêu quá mất rồi” (1)
Mà trong quy luật tình yêu:
“Tình càng sâu đậm càng nhiều đau thương”
3/
Nắng bây giờ hạnh phúc ở nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn ngào lên mắt
Ngôi sao cuối trời xa chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả âm vần....
Đọc đoạn thơ
này mới thấy thi sĩ của chúng ta rất mềm mỏng và hòa nhã. Nhân vật “đầu dây mối
nhợ” của cuộc tình tan vỡ không bị gán cho những cái tên không đẹp như “kẻ bạc
tình”, “tên phản bội” mà đời vẫn thường gọi. Thay vào đó, ở đoạn 2 chị gọi
chàng là “người” và vẫn xưng “em” rất lễ phép, ngọt ngào; ở đoạn 3 thì chị bay
bướm hơn, gọi chàng là “Nắng” và “Ngôi sao cuối trời xa”.
Chính sự mềm
mỏng và hòa nhã đó đã nâng nét đẹp văn chương của bài thơ thêm một bậc.
“Nắng bây giờ hạnh phúc ở nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn ngào lên mắt”
Không biết
người xưa bây giờ ngập tràn hạnh phúc hay cũng đang nghẹn ngào khổ đau. Ngay
cái lúc nghĩ đến “người” rồi nhìn lại hoàn cảnh của mình, nhìn lại tâm trạng
của mình, cảm xúc dâng trào, chị tủi thân bật khóc.
Nước mắt
hoen mi nên thấy “Ngôi sao cuối trời xa” (không phải ngoài trời mà trong tâm tưởng)
đang “chầm chậm tắt” và nhìn lên màn hình điện thoại (hoặc máy tính) thấy “Chữ
nhòa rồi, lạc mất cả âm vần”. Vừa lô-gic, vừa thấm đẫm chất tình.
Thể Thơ
Thơ Mới 8
chữ đều đặn, giờ đã không còn mới nữa.
Vần
Vần liên
tiếp, 12 câu thơ, 5 cặp vần cứ đến hẹn lại lên; trong 5 cặp vần chỉ có một cặp
là thông vận (sầu nao), 4 cặp còn lại (nguyện luyến, buồn tuôn, mệt hết, mắt
tắt) là chính vận; ngoài ra còn thêm 5 cặp vần lưng (nhung cùng, luyến hiện,
tuôn giùm, nao ngào, tắt mất).
Nhin qua về
số lượng thì vần quá nhiều.
Quá nhiều
vần, vị ngọt đậm, nhưng nhờ bài thơ ngắn (12 câu), tâm tình chân thật, nhiều
hình tượng đẹp, dễ bắt, dễ cảm, nhiều cảm xúc nên vị ngọt đậm mà chưa đến mức
ngán. Khuyết điểm bỗng trở thành ưu điểm – các câu thơ gắn kết chặt chẽ hơn,
các ý nhỏ, các mảnh tâm trạng liền lạc hơn.
Dòng Chảy Của Tứ Thơ
Nhờ vần liên
tiếp, vị ngọt đậm nên - về mặt thanh âm, nhạc điệu - dòng chảy của tứ thơ, tuy
không xiết, nhưng rõ nét hơn.
Đoạn Kết Hay
“Ngôi sao cuối trời xa chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả âm vần”
Nghĩa thì
như đã giải thích ở trên - vừa lô-gic, vừa thấm đẫm chất tình. Ở đây tôi chỉ
ghi thêm một điểm nhỏ. Nhỏ nhưng nếu không nhắc đến sẽ là một thiếu sót lớn.
Theo tôi,
bài thơ kết ở chữ “vần” thật “siêu”. Trở về thanh huyền (vần bằng dấu huyền)
làm câu thơ chùng xuống, nỗi buồn càng sâu lắng hơn.
Như vậy, hai
câu thơ vừa sâu sắc về mặt ý nghĩa vừa “siêu” về mặt âm vận, tạo thành đoạn kết
tuyệt vời.
Thế Trận
Tâm trạng
được bộc lộ từ từ, chậm rãi. Đoạn đầu còn kể lể chuyện ngày xưa. Đến đoạn thứ
hai, ngày xưa đã chuyển sang hiện tại. Và ở đoạn cuối thì những nhóm chữ chỉ
hiện tại “Đang giữa đông”, “hôm nay” - hàm chứa một khoảng thời gian đáng kể -
đã chuyển sang “bây giờ” - chỉ là một giây, một cái chớp mắt ngắn ngủi.
Nỗi đau buồn
không còn trải dài theo thời gian mà thời gian bỗng hình như dừng lại để ở ngay
giây phút dừng lại ấy tất cả nỗi buồn đau đổ ập xuống tâm hồn thi sĩ. Giây phút
ấy chính là giây phút mà:
“Ngôi sao cuối trời xa chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả âm vần”
Bài thơ kết
thúc ở cao trào với thế trận hợp lý.
Cảm Xúc
1/ Cảm Xúc
Tầng 1: Ngôn ngữ đẹp, hình tượng độc đáo, câu thơ dễ bắt nên cảm xúc tầng 1
mạnh
2/ Cảm Xúc
tầng 2: Thế trận liền lạc, gọn gàng, đoạn kết hay nên cảm xúc tầng 2 cũng mạnh.
3/ Cảm Xúc
Tầng 3: Bắt đầu từ đoạn hai cảm xúc tầng 3 đã nhẹ nhàng xuất hiện. Người đọc
như tôi đã cảm thấy một luồng hơi ấm đang len lỏi trong người. Nhưng do dòng
chảy của tứ thơ chưa đủ xiết, dù bài thơ kết thúc ở cao trào, luồng hơi ấm đó
chưa đủ nóng, đủ mạnh để tạo hồn thơ.
Khuyết Điểm
Số Chữ Trong
Câu: Tác giả tôn trọng luật thơ cứng ngắc quá. Câu nào cũng đúng 8 chữ. Bài thơ
âm điệu du dương nhưng nhịp điệu tẻ nhạt. (2)
Tựa Đề Có Phải Là Khuyết Điểm?
Tựa đề của
bài thơ là Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế. Mới đọc qua tôi đã đưa vào phần
khuyết điểm với nhận xét như sau:
Tựa Đề: Cái
tựa của bài thơ hơi tréo ngoe. Nỗi buồn đau sâu sắc đến thế mà viết là “Lòng
Thật Bình Yên” thì quả là hơi bị liều.
Chê như vậy
thoạt nhìn không thấy sai. Nhưng ngẫm lại thì có cái gì đó không ổn.
Vân Anh đặt
cái tựa Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế tưởng là tréo ngoe nhưng nghĩ kỹ thì
cũng có lý.
Tâm hồn chị
lúc đó đang ngập tràn nỗi đau tình tan vỡ, không còn chỗ để chứa những thứ
khác. “Bình Yên” ở đây được hiểu là không còn bị khuấy động bởi những vướng bận
tạp nhạp của cuộc sống thường ngày. Thi sĩ cứ lặng lẽ, thoải mái, từ từ tận
hưởng “thú đau thương”.
Chính vì thế
tôi đã loại nó khỏi mục khuyết điểm, nhưng không xem là ưu điểm, vì cảm giác
tréo ngoe vẫn còn lởn vởn.
Tóm Tắt Giá Trị Của Bài Thơ
Lòng Thật
Bình Yên Mà Sao Buồn Thế của Vân Anh là một bài thơ hay mặc dù tứ thơ bình
thường, không đặc biệt hoặc mới lạ. Cái hay của bài thơ nằm ở ngôn ngữ, hình
tượng, cách nói bóng gió, “Show, Don’t Tell”, cấu tứ (bố cục, thế trận của bài
thơ) và đặc biệt là cảm xúc. Cảm xúc tầng 1 và tầng 2 đều mạnh. Cảm xúc tầng 3,
thứ cảm xúc cao cấp nhất trong thơ, đã xuất hiện nhưng rất tiếc, chưa đủ mạnh
để có hồn thơ.
Khuyết điểm
của bài thơ là nhịp điệu tẻ nhạt.
KẾT LUẬN
Chỉ với hình
hài như vậy, Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế đã có “chỗ đứng” khá trang
trọng trong Vườn Thơ. Nhưng tôi vẫn thấy tiếc. Tác giả sở hữu một số kỹ thuật
thơ nhuần nhuyễn, cảm xúc trong lúc cao hứng dâng trào. Chỉ cần số chữ trong
câu uyển chuyển thay đổi, tránh được cảm giác tẻ nhạt và bài thơ dài thêm vài
đoạn nữa để dòng chảy của tứ thơ có sóng sau dồn sóng trước, cảm xúc tầng 3 sẽ
đủ mạnh để tạo hồn thơ. Bài thơ sẽ ung dung bước vào Bến Bờ Thơ Ca.
Nhưng Vân
Anh vẫn còn rất trẻ. Những người yêu thơ, trong đó có tôi, sẽ kiên nhẫn đón chờ
bài thơ để đời của chị.
----------
CHÚ
THÍCH:
1/
Ghen, Nguyễn Bính, thinien.net
https://www.thivien.net/Nguy%E1%BB%85n-B%C3%ADnh/Ghen/poem-LRFnC3C9FSUau9X5dvShgw
2/
Trong bài thơ NHÂN TÌNH CỦA NHỮNG ÁNG VĂN XANH Vân Anh đã có mấy đoạn có số chữ
trong câu thay đổi một cách thoải mái, phóng khoáng:
Anh
trải rộng
những
cánh đồng mướt xanh
em
ngửa mặt hít hà hương lúa mới
anh
tuôn chảy dòng sông diệu vợi
thuyền
em trôi thênh thang
Câu
chữ vấn vương
âm
vần lưu luyến
và
từ giờ em nguyện
làm
nhân tình của những áng văn xanh.
Cách
viết này, nếu vần liên tiếp, tứ thơ vẫn có dòng chảy - và dù bài thơ hơi dài
một chút - cũng vẫn tránh được 2 khuyết điểm: a/ hội chứng nhàm chán vần
và b/ nhịp điệu tẻ nhạt (monotone)
Không
hiểu sao khi viết Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế chị lại quên không sử dụng
“chiêu thức” này.
*
PHẠM ĐỨC NHÌ
Địa chỉ:
Email: nhidpham@gmail.com
.............................................................................................................
-
Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 30.05.2021.
-
Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
-
Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét