 |
| (Nguồn ảnh: Nguyễn Hữu Liến) |
QUÊ HƯƠNG
MỖI NGƯỜI CHỈ MỘT
*
VỀ QUÊ
Con về quê giữa chiều mưa
Bồi hồi thương nhớ ngày xưa cồn cào
Nhà nghèo gió cũng xanh xao
Trời mưa trăng trượt ngã nhào vào hiên
Cha ngồi chẻ lạt bên thềm
Chẻ đôi cả những muộn phiền đầy vơi
Mẹ đi nhổ mạ tháng mười
Lạt mềm trói mấy kiếp người vào nhau
Mưa phùn mẹ cấy ruộng sâu
Đôi môi ứa máu quết trầu đỏ tươi
Con đi mót lá mùng tơi
Cơm khoai, nước mắt chia đôi quả cà
Mẹ chưa kịp trẻ đã già
Tuổi xuân ngồi vá đường xa mũi gần
Bàn chân đói lả bàn chân
Nhớ miếng bánh đúc mẹ phần cho con
Bây giờ cha mẹ không còn
Nhìn lên chỉ thấy mây non gió ngàn
Hồn quê đất tổ con mang
À ơi tiếng võng dịu dàng ngày xưa…
Con giờ nắng ngả sang trưa
Quê hương hai tiếng nắng mưa dãi dầu.
*
NGUYỄN THỊ THÚY NGOAN
LỜI BÌNH:
 |
| (Tác giả Nguyễn Thanh Tuyên) |
Dường như cuộc sống phồn
thực, đủ đầy thì kỷ niệm thường khó khắc sâu, chạm nổi vào ký ức con người -
khác lạ hẳn đoạn trường khốn khó, hàn vi… Nguyễn Thị Thúy Ngoan cũng không nằm
ngoài quy luật chung ấy. Từ lâu chị đã sống ở vùng đô hội nhưng tấm lòng người
thơ vẫn đau đáu với bờ tre, ngọn lúa, với bao người thân nơi quê hương. Đặc
biệt tình cảm đó bộc lộ rõ nét qua nhiều câu thơ, bài thơ thương nhớ, xót xa
tới người rứt ruột đẻ ra mình. Bởi tất cả đã từng phải sống cuộc đời lam lũ,
thiếu thốn cực nhọc đằng đẵng một thời…
Vừa chạm bút mấy dòng,
bỗng trong tôi văng vẳng những ca từ: “Quê hương mỗi người chỉ một/ Như là chỉ
một mẹ thôi…’’. Ôi, lời ca sao mà thấm thía! Câu hát hệt một thành ngữ, một
chân lý vậy. Quê hương là danh từ chung quen thuộc, nhưng lại mang sắc thái
riêng tư cho từng số phận. Vì lẽ đó trong mỗi cá thể luôn tồn tại cung bậc tình
cảm không thật giống nhau về cội nguồn. Cảm xúc của họ hàm chứa nhiều góc tâm
tư với độ dồn nén cũng khác nhau. Đọc bài thơ ‘Về quê’ như ta được xem bộ phim
đen-trắng ăm ắp hoài niệm một thuở nhọc nhằn của Thúy Ngoan và bao người thân
thiết. Cũng dễ thấm lòng vì đâu đó ta loáng thoáng bắt gặp được chính mình.
Vừa trở lại mảnh đất
chôn nhau cắt rốn, tâm trạng của Thúy Ngoan đã “bồi hồi” đến “cồn cào” với
cuộc đời xưa:
Nhà nghèo gió cũng xanh
xao
Trời mưa trăng trượt ngã
nhào vào hiên
Nào ai nhìn thấy gió?
Tác giả đã chuyển đổi cảm nhận từ xúc giác sang thị giác, giúp cho người đọc tự
liên tưởng. Đó chắc chắn không phải là cơn gió ấm, nhưng cũng chẳng phải luồng
gió hun hút hay thông thốc lạnh. Nhưng ai hay, cơn gió lùa se lạnh lại có thể
thấm sâu vào da thịt của cô gái mới lớn không mâng mâng nụ nõn, mà “xanh xao”
vì bữa đói, bữa no trường diễn bao ngày. Xin độc giả hãy mượn cảm giác hao hao
như “đói vàng mắt” để tiệm cận thưởng thức văn bản. Và “trăng trượt ngã nhào”
ngoài hiên đủ cho ta hiểu đó là thềm ướt thấm rêu của căn nhà đất đơn sơ một
thời đã sống.
Ba khổ thơ tiếp theo là
tình cảm sâu nặng của người con gái đa cảm, có cuộc đời ít vuông tròn dành cho
cha mẹ. Ta hình dung ra sự trầm tĩnh chịu đựng, khá nội tâm, hợp với dáng dấp,
tính cách của cha:
Cha ngồi chẻ lạt bên
thềm
Chẻ đôi cả những muộn
phiền đầy vơi
Ở đây, Thúy Ngoan khéo
léo dùng phương pháp ẩn dụ chuyển đổi giữa thị giác và cảm giác. Sự muộn phiền
ấy phải chăng là sự thiếu thốn đời thường, tác động ngày ngày gây ra bao lo
lắng trầm cảm, mà nguyên nhân cơ bản ở cái cơ chế gò bó, trói buộc của
một thời xa vắng chăng? Sự ao ước của cha: muốn vơi bớt khó khăn lấn cấn đi một
nửa “chẻ đôi muộn phiền” thôi. Song, quả là khó! Sự canh tác nông nghiệp giản
đơn vùng chiêm khê mùa thối lại bị đóng khung trong cơ chế bao cấp bảo thủ thì
lấy đâu ra có sự thay đổi nhỡn tiền!
Tiếp theo, câu thơ về sự
lao động đồng áng một nắng hai sương của mẹ nói rõ thêm điều ấy:
Mẹ đi nhổ mạ tháng mười
Lạt mềm trói mấy kiếp
người vào nhau
Ta từng quen câu châm
ngôn “Lạt mềm buộc chặt” trong khuyên răn ứng xử. Nhưng ở đây lại buộc những
mấy kiếp người? Chứng tỏ thời gian không hề ngắn, đã bị trói chặt bởi sợi lạt
tưởng dẻo mềm nào đó…? Câu thơ đâu còn nghĩa thông thường cho động tác “đóm” mạ
nữa, mà chuyển hẳn sang vấn đề “tư tưởng” rồi. Tại thời điểm cởi mở hiện nay,
cho phép ta khách quan nhìn lại sẽ càng thêm thấu tỏ sự thật một thời chưa xa.
Tin rằng ai thưởng thức bài thơ cũng nhận ra điều đó, chẳng cần thiết phải thẩm
bình… Như vậy, tác phẩm đã không dừng ở mức oan hoài gia cảnh… mà đạt ý nghĩa
lớn hơn là phản ánh chân thực vấn đề xã hội rất đáng được nhắc nhở để không bao
giờ phải lặp lại những gì của nếp quen mòn, duy ý chí, giáo điều trong xã hội
tương lai.
Đôi điều ta vừa lướt qua
cho thấy cái “lạt mềm” nọ, ảnh hưởng không ít tới từng tế bào nhỏ bé của xã
hội:
Mưa phùn mẹ cấy ruộng
sâu
Đôi môi ứa máu quết trầu
đỏ tươi
Con đi mót lá mùng
tơi
Cơm khoai, nước mắt chia
đôi quả cà
Cái đói cơm áo ròng rã
đã ngấm vào từng cơ thể. Mẹ phải chống cái giá lạnh khắc nghiệt “rét từ trong
ruột rét ra” bằng miếng trầu tạo cảm giác ấm nóng cho cơ thể gầy guộc, để đủ
sức nhấn sâu tiếp nhánh mạ xuống mảnh ruộng nước mùa đông. Ở tuổi ấy Thúy Ngoan
đã cảm được, quá xót xa cho mẹ, tận phút giây này chị vẫn giữ nguyên được hình
ảnh xưa, để giờ “ứa máu” trong thơ. Cái nghèo còn được bổ sung bằng hình
ảnh cô bé lần hồi mót lá rau cỗi cằn sót lại trên những dây mồng tơi khô già
giữa mùa đông giá.
Đây nữa, cái đói với trẻ
nhỏ mới thật đáng thương:
Bàn chân đói lả bàn
chân
Nhớ miếng bánh đúc mẹ
phần cho con
Đúng là đói lả, rã rời
không buồn bước nữa. Và “một miếng khi đói” mà mẹ nhường cho, có lẽ chỉ khi
ngừng thở và tim ngừng đập thì đứa con mới có thể quên thôi. Nghĩ về miếng bánh
đúc nồng vôi, khi giờ đây vật chất dư thừa chị càng xót mẹ.
5 vần trắc liên tiếp phá
luật lục bát ở câu 8 dường như bắt người đọc khựng lại để cùng chị hãy khắc họa
một thời. Nhất là con cháu chị hãy ngắm nghía kỹ thêm để mãi mãi đừng quên. Với
tôi, khi viết tới dòng này lòng bàng hoàng nhức nhối khi nhận ra cái đói giám
sát người nông dân quanh năm, không trừ cả tháng 10 - mới gặt!
Mẹ chị đã tất tả vượt
qua gian khó cuộc đời nuôi con khôn lớn thì còn đâu giữ gìn được tuổi thanh
xuân đẹp đẽ, lành lặn lâu dài như bao cô gái đương thời:
Mẹ chưa kịp trẻ đã
già
Tuổi xuân ngồi vá đường
xa mũi gần
Thật quá thiệt thòi lúc
trẻ trung mất hồn nhiên, không được bay nhảy, khoe sắc xuân thì. Đành cam chắp
nối, vá víu, chấp nhận chút lành lặn ngắn ngủi, thoáng qua của kiếp “sống gửi”
trần gian. Tình trạng đó chiếm số đông phụ nữ của đất nước ta thuở ấy.
Thúy Ngoan thầm ơn chất
quê, khi nhận thấy tâm hồn mình nặng tình nặng nghĩa được hình thành từ tiếng
võng đưa hòa cùng lời ru ngọt ngào của mẹ. Cha mẹ dù khuất núi song đã di
truyền lại cho người con gái đa cảm ấy nét văn hoá hoàn hảo, luôn đau đáu hướng
về mảnh đất thân yêu. Nơi đã dưỡng dục mình thành người phụ nữ thủy chung, biết
chống trả sự cô đơn và nỗi buồn thân phận, vịn vai thơ từng ngày từng giờ mà
vươn dậy. “Dẫu biết đến với thơ chẳng dễ gì” như lời đề từ, tự bạch trong tập
thơ “Ngôi nhà không bình yên” của Nguyễn Thị Thúy Ngoan mới ấn hành.
Đọc bài thơ “Về quê” của
Thúy Ngoan, lòng tôi chùng lắng xuống, buồn, thương giống tâm trạng người cô
đơn trong một buổi chiều mà bầu trời sập xuống bởi mây mưa áp thấp. Nó gợi cho
tôi trở lại cái thời tôi, vẹn nguyên xưa… Xin cõi lòng mình cũng đừng bao giờ
quên nhớ…
Qua đi những phút thưởng
thức Thi phẩm của Nhà thơ Nguyễn Thị Thúy Ngoan, tôi thấy vui biết bao khi cảnh
tượng nghèo hèn đã lùi xa. Vất vả đói khát đã trôi trọn vẹn vào dĩ vãng ngay
trên quê hương Vĩnh Bảo, Hải Phòng của chị. Ai từng ghé thăm miền quê Trạng
Trình hẳn sẽ ngợp sắc đồng xanh hay bát ngát mùa vàng. Ngạc nhiên khi nhà tầng
mọc lên san sát. Đường rộng thênh thang, xe cộ nườm nượp nối đuôi nhau tới muôn
phương. Người người tươi tắn hồng da. Ta càng thấy mến yêu quê hương tha thiết.
Ta tự xác định trách nhiệm lớn lao của mình sao cho xứng đáng hơn với cuộc sống
hôm nay; nhất là sau khi đọc những vần thơ buồn mà Nguyễn Thị Thuý Ngoan trang
trải.
Mời thư giãn với nhạc phẩm VỀ QUÊ
của Phó Đức Phương, qua tiếng hát Minh Phương:
*.
NGUYỄN
THANH TUYÊN
Địa chỉ: Số 7/139, đường Ngô Gia Tự,
quận Hải
An, thành phố Hải Phòng.
Email: bsnguyenthanhtuyen@gmail.com
Điện thoại: 0989094933
.
.
.
…………………………………………………………………………
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 27.08.2017
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng
lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét