LỜI BẠT CHO TẬP THƠ 'LỤC BÁT DÂNG TẶNG NGƯỜI XƯA' CỦA ĐỒNG THỊ CHÚC - Tác giả: Nguyễn Trọng Tạo (Nghệ An)

LỜI BẠT CHO TẬP THƠ

“LỤC BÁT DÂNG TẶNG NGƯỜI XƯA”

CỦA ĐỒNG THỊ CHÚC

*

(Tác giả Nguyễn Trọng Tạo)

Khi cầm tập thơ lục bát của Đồng Thị Chúc, tôi bỗng nhớ đến một thi sĩ họ Đồng khá nổi tiếng về thơ lục bát, đó là Đồng Đức Bốn. Có sự tương đồng gì đây giữa hai người đồng họ lại đồng chọn lục bát để viết thơ? Thơ lục bát Đồng Đức Bốn thì khen chê có cả, nhưng tựu trung lại là, những gì hay của nhà thơ này đều gây được ấn tượng mạnh cho người đọc. Còn Đồng Thị Chúc? Một cái tên khá xa lạ với tôi. Hình như cũng đã thấy thấp thoáng đâu đó tên chị trong một vài tập thơ tuyển. Nhưng khi đọc tập thơ lục bát của chị, thì tên chị và thơ chị như được lưu giữ lại trong cảm xúc của tôi.

Đồng Thị Chúc viết lục bát như không khó khăn lắm. Dòng mạch thơ thường trôi chảy một cách nhẹ nhàng, thanh thoát. Vần điệu cũng rất tự nhiên như không phải cố ý sắp xếp mà thành. Thỉnh thoảng có những thanh bằng trắc sái luật, nhưng như thế mới hợp với tình cảm đang nghẹn lại trong chị.

Không biết ngoài đời chị sống có vui không, chứ đọc thơ lục bát của chị toàn thấy yêu thương và chát đắng. Làm thơ có người nhìn vào niềm vui, có người nhìn vào nỗi buồn. Cái tạng tâm hồn của chị không viết thơ vui được. Nhìn ai, nhìn đâu chị cũng thấy thương, thấy khổ, thấy bao nhiêu bất hạnh cập kề rình rập. Đó là cái tạng của người đa đoan, người nặng lòng, người hay khóc một mình, nhưng lại cũng rất dễ thương người và sẵn lòng chia sẻ.

Biết là thế cũng bằng không

Mà sao cứ tự vò lòng mãi thôi

Câu thơ như không. Như thốt ra thì nó đã là thơ. Ấy là cái chất “nữ tính” rất đáng quý của người phụ nữ chân quê tiềm ẩn tự bao giờ. Cũng như mẹ ta vậy, thương chồng thương con mà cứ lẳng lặng giấu kín vào lòng để rồi nhiều khi phải khóc thầm trong đêm vắng. Người mẹ yêu của chị cũng vậy thôi. Cũng nhiều nỗi lo toan vất vả vì chồng con trong cái nhìn chia sẻ của chị:

Một thời thương đến xót xa

Củ khoai củ sắn lo qua tháng ngày

Chợ phiên mủng thóc không đầy

Đường quê mà lắm ăn mày đến xin

Kéo vành nón rách che nghiêng

Mẹ tôi giấu nỗi ưu phiền sẻ chia.

Và câu thơ chị như cũng đổ nghiêng theo bóng mẹ:

Thương sao thương những cuối chiều

Bóng lưng còng mẹ đổ xiêu bóng đồi

Phụ nữ làm thơ về phụ nữ thường dễ gây xúc động, vì họ cùng phận nên dễ chia sẻ những nỗi niềm sâu kín. Họ làm thơ về mẹ, về chị, về em gái, về bạn gái cũng như làm thơ cho chính mình. Đồng Thị Chúc cũng vậy, những lúc đau buồn lại thường nghĩ về những người cùng phận. Chị viết về cô Thanh chị gái của Bác Hồ: “Chẳng là người mẹ yêu thương/ Thì làm người chị trọn đường vì em”. Viếng một người em, thơ chị nghẹn ngào không kìm được tiếng khóc: “Còn bao nhiêu tiếng thương yêu/ Gọi tên em tưởng cả chiều rơi theo”. Và với chị gái, Đồng Thị Chúc như nghe được cả tiếng lòng thổn thức của người chị cô đơn:

Đơn côi chỉ có một mình

Chị ngân nga khúc ca tình: tự thương.

Nhạc hòa là tiếng gió vương

Lắng nghe là cỏ bên đường non tơ.

Này đây là khúc đợi chờ

Tuổi xuân chị hát đến giờ vẫn say.

Ngân dài là khúc cao dầy

Công cha nghĩa mẹ mong ngày đền ơn.

Thầm thì điệp khúc trong đêm

Chiến trường xưa bạn bè yên dưới mồ.

Khúc thương tặng chị bây giờ

Một mình với cả bốn bề lặng thinh.

Tả tiếng nhạc mà tả được tiếng lòng. Đoạn thơ khiến ta nhớ tiếng đàn “Trong như tiếng hạc bay qua” của nàng Kiều bạc mệnh, nhưng tiếng nhạc lòng của người chị ở đây như quyện cả riêng chung tràn đầy thương cảm.

Câu thơ này lại gợi một cảm thương khác, một cảm thương hết sức chân quê:

Thật thương trong nắng giữa hè

Dáng khom bóng chị đổ về lúa khoai…

Điều làm tôi chú ý về người thơ chân quê này là chị chỉ sống ở quê không nhiều. Hết tuổi học phổ thông, chị đã được đi du học nước ngoài và trở thành kỹ sư từ Đại học công nghiệp Kim Sách, thủ đô Bình Nhưỡng. Trở về nước chị được điều vào quân đội, phục vụ việc xây dựng lăng Bác, rồi chuyển ra công tác tại Viện Đo lường Quốc gia cho đến khi nghỉ hưu. Mấy dòng “trích ngang” đó như không liên quan lắm đến thơ chị trong tập thơ đầy “riêng tư” này. Vâng, có lẽ chị chỉ thường làm thơ khi có những cảm xúc thầm kín day dứt, ám ảnh mình. Và vì vậy thơ chị như một “âm bản của nước mắt” cuộc đời cùng những ám ảnh ấu thơ.

Nhiều nhà thơ đã làm thơ khóc Nguyễn Du, còn chị thì đã khóc khi đọc những trang Kiều trước khi đến thăm quê cụ Nguyễn Tiên Điền và làm thơ về cụ. Đó là một bài thơ day dứt lòng người trước cảnh tiêu điều hương tàn khói lạnh:

Phòng văn đóng cửa cài then

Trộm nhìn trang sách mờ chen bụi mờ.

Khóc người đâu đợi bao giờ

Nghiêng trang thơ gạt lệ chờ hôm nay.

Có lẽ vì yêu người thơ, yêu thơ đến mềm lòng như thế mà chị làm thơ. Nhưng làm thơ in báo, in sách rồi mà lại phải “đoạn tuyệt thơ” đến nỗi “Giã từ không một tiếng chào/ Vầng trăng úa đã lọt vào trái tim!”. Đâu phải vì thơ có lỗi hay vì người thơ phụ bạc thơ! Có một tác động nào đó từ bên ngoài làm cho nhà thơ nhận ra “lỗi lầm” của mình?

Sương mù lại tưởng mưa rây

Đang đem khăn đội lại bày nón che.

Mò thuyền đưới đáy lòng khe

Gặp cây gỗ mục sắt se nỗi lòng.

Nhưng nào đoạn tuyệt nổi thơ, Đồng Thị Chúc lại làm thơ “Khóc thơ” như để thanh minh cho nỗi lòng yêu thơ trong trắng:

Nén lòng giữ chặt tiếng hờ

Giấu đầu trong những trang thơ ướt đầm

Còn đây những khúc vừa ngâm

Lắng sâu tình mẹ âm thầm tình anh

Nghĩa chồng vợ vẫn nguyên xanh,

Ấm êm tình chị,trong lành tình quê.

…

Nỡ nào đắp mộ chôn Người

Lại xin nuốt cả muôn lời vào trong.

Và những bài thơ lại thầm kín ra đời. Đó là thơ về tình yêu ban đầu, về tình đơn phương, về “người xưa”. Đó là thơ viếng vọng bạn trai, thơ “ru người về hưu”, thơ “về miền nắng gió” và thơ “tự bạch”. Thực ra thì thơ của Đồng Thị Chúc đều là thơ tự bạch của lòng mình, một tấm lòng chân thật, giản dị và nhiều mộng mơ, lãng mạn. Nhưng đọc bài “Tự bạch” ta thấy đường đời của chị cũng lắm dốc đèo và nhiều biến cải. Nhưng rồi chị cũng đã vượt qua được tất cả cùng với những mơ ước bình thường của những thân phận bé mọn trong cuộc sống. Vì vậy mà “Tự bạch” của chị lại chia sẻ được với nhiều người cùng phận:

Tháng năm trĩu nặng vai gầy

Thương mình hèn phận lại dầy gió sương.

Những nhiều biến những ít thường

Những cao dốc đứng những đường trường xa.

Những đêm điểm tiếng canh gà

Những ngày thân kiến bước ra tha mồi.

Những nắng dãi những mưa rơi

Vẫn cần mẫn với mong đời giầu lên…

Khép lại tập thơ “Lục bát dâng tặng người xưa” ta thấy rưng rưng về một nữ phận đa cảm, đa đoan, chân thành, hồn hậu và giàu nghị lực để vượt qua số phận. Và ta cũng thấy một khả năng lục bát như được sinh ra từ hồn quê chân mộc nhưng cũng đầy trải nghiệm trường đời. Đó là những riêng tư mà chị muốn gửi lại cho người khi đã “Nhận ra lọn tóc bạc ngang mái đầu”.

*.

NGUYỄN TRỌNG TẠO

Địa chỉ: Khu Chung cư Linh Đàm,

quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội.

Email: nguyentrongtao1@yahoo.com

.

  ........................................................................................

- Cập nhật từ email: chucdt11@gmail.com gửi ngày 23.09.2019.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại..      

.