HÌNH TƯỢNG NỮ CHIẾN SỸ LÁI XE TRONG *NIỀM TIN CÓ THẬT* - Tác giả: Trần Thanh Phương (Bình Định)

(Nhà thơ Phạm Tiến Duật)

HÌNH TƯỢNG NỮ CHIẾN SỸ LÁI XE

TRONG "NIỀM TIN CÓ THẬT"

*

Niềm tin có thật

 (Tặng các chiến sĩ gái lái xe)

Không thể tin là em đã qua

Nơi túi bom bay mù bụi đỏ

Đường gập ghềnh ngổn ngang cây đổ

Trời lô nhô thân gỗ cưa ngang

Không thể tin là em đã sang

Nơi đất lạ trời trong leo lẻo

Anh đón em trong tầm bom réo

Tiếng tàu càng sốt ruột vo ve

Em là cô bộ đội lái xe

Giặc nhằm bắn bốn bề lửa cháy

Cái buồng lái là buồng con gái

Vẫn cành hoa mềm mại cài ngang

Em đã qua và em đã sang

Đẹp lắm đấy giữa ngày đánh Mỹ

Đất nước mình nhiều điều giản dị

Ai chưa tin rồi cũng tin thôi.

*

                       (1969 - Phạm Tiến Duật) 

(Tác giả Trần Thanh Phương)

LỜI BÀN:

Bài thơ Niềm tin có thật được Phạm Tiến Duật sáng tác năm 1969 - Cái thời điểm gian nan nhất ở chiến trường sau Tổng tiến công Tết Mậu Thân (Có người gọi là thời kỳ hậu Mậu Thân). Trong khung cảnh náo nức cả nước ra trận, rất nhiều chị em phụ nữ đã xung phong ra chiến trường nhận bộ đồ xanh quân phục Tổ quốc may. Bởi vì, họ không thể giấu lòng mình yêu đất nước! Trước tình yêu, không ai mặc cả với lòng mình, được phân công bất cứ việc gì, xin nhận. Chưa đủ người lái xe chở gạo, chở đạn chở sách ra tuyến trước ư? Có chị em chúng tôi, mặc dù công việc ấy phụ nữ mấy khi làm, chưa quen! Trong điều kiện thời bình ở nước ta hiện nay, một cô gái nắm vô lăng xe tải đường trường đã là một chuyện lạ, hiếm thấy. Huống hồ đây lại ở trong hoàn cảnh không bình thường: Phải thường xuyên vượt qua những trọng điểm ác liệt mà họ gọi là “túi bom”, lái xe đi trong “tầm bom”; phải chịu đựng những khó khăn do quá tải, do đường rất xấu lại nhiều đèo, lắm suối, mà phải đi đêm không được bật đèn pha. Rồi phải tỉnh táo trước tất cả những cái bất ngờ, sẵn sàng đối phó với đủ mọị tình huống: Bom tọa độ, bom rải thảm, bom tia lade… Nghĩa là, bọn giặc lái Mỹ đã không từ một thủ đoạn dã man nào chúng nghĩ ra được để ngăn chặn những chuyến xe chở hàng ra tiền tuyến. Nghĩa là người lái xe lúc nào cũng phải đối mặt với thần chết, phải lao vào cái chết để giành giật lấy sự sống còn cho cho đồng đội mình, cho dân tộc mình. Một việc làm vượt quá sức tưởng tượng của con người như thế làm người ta khó tin: Người ngoài cuộc khó tin đã đành mà ngay cả người trong cuộc cũng chưa dễ tin ngay nếu chưa được tận mắt một lần nhìn thấy:

Không thể tin là em đã qua

Nơi túi bom bay mù bụi đỏ

Đường gập ghềnh ngổn ngang cây đổ

Trời lô nhô thân gỗ cưa ngang

Không thể tin là em đã sang

Nơi đất lạ trời trong leo lẻo

Anh đón em trong tầm bom réo

Tiếng tàu càng sốt ruột vo ve.

“Anh đón em” cho biết nhân vật trữ tình ở đây là người trong cuộc. Anh là nhà thơ, nhưng trước hết anh cũng là một chiến sĩ của đường dây 559. Anh đã đón em rồi mà sao vẫn cứ ngẩn ngơ! Sự thật cầm trên tay mà vẫn chưa dám tin là có thực như thế! Cứ như trong thần thoại ấy! Nhưng chính em đã bước ra từ thần thoại, đang rời ca-bin để đến với anh, phá vỡ trong anh quan niệm “trọng nam khinh nữ” cố hữu với điệp khúc: Không thể tin! Em đã qua nơi túi bom; em đã sang nơi đất lạ để gặp anh trong tầm bom réo, đã đi hết một cung đường mù mịt đạn bom và muôn vàn nỗi hiểm nguy.Thật là kỳ lạ cho nên anh mới Không thể tin! Em rất gần gũi, rất quen thuộc với anh trong cuộc sống thường ngày như cách anh xưng hô thân mật (anh) và gọi em bằng cái tên chung dễ thương của phái nữ (em). Nhưng lúc này, khi em đã đến với anh là chuyện có thật thì ngoài sự gần gũi, thân thuộc, anh còn giành cho em sự trân trọng và có cả niềm cảm phục qua cách gọi tên (cô):

Em là cô bộ đội lái xe

Giặc nhằm bắn bốn bề lửa cháy

Cái buồng lái là buồng con gái

Vẫn cành hoa mềm mại cài ngang.

Lửa bốc cháy bốn bề vây cái xe vào giữa và trên trời bọn giặc vẫn điên cuồng chúc xuống cắt bom. Nhưng đây đâu đơn thuần chỉ có cái xe? Trên ca-bin là cô gái đang điều khiển tay lái: “Cái buồng lái là buồng con gái”. Nếu ta chấp nhận sự chuyển nghĩa giữa cái buồng lái và cái buồng con gái nhờ sự đồng nhất của yếu tố buồng, thì từ cội nguồn tiềm thức của ta bỗng dội lên một rung cảm mãnh liệt: Bọn giặc lái Mỹ đang lồng lộn tìm cách hủy diệt một cái buồng con gái - Chúng đang cố giết một người đại diện của phái đẹp mà phải mất hàng triệu triệu năm, sự tiến hóa không ngừng của sự sống mới tạo ra được! Nhưng đấy mới chỉ là một cách nhìn từ thực thể vật chất, từ sự rung động trước cái mỹ cảm của tự nhiên. Cái đáng ca ngợi hơn nhiều lần ở đây, cái cội nguồn của những trang huyền thoại lạ lùng ở đây lại thuộc về tâm hồn - tâm hồn của cô gái. Đi giữa mưa bom bão đạn đầy nguy hiểm như thế mà trong buồng lái của cô “vẫn cành hoa mềm mại cài ngang”. Đó không phải chỉ một lần tình cờ: từ vẫn cho biết cô bộ đội trẻ này rất yêu hoa, trong ca-bin của cô lúc nào cũng có hoa. Cành hoa mềm mại ấy được cô đặt ở một vị trí rất trang trọng là cài ngang trước tay lái. Nó là vật tượng trưng phản chiếu vẻ đẹp tâm hồn cô gái - Một vẻ đẹp của đào hoa ra trận! Chính từ ý nghĩa thẩm mỹ ấy mà nhà thơ phải thốt lên rằng đẹp lắm! Cái duyên của bài thơ có khi còn ở lời khen biết đặt đúng chỗ:

Em đã qua và em đã sang

Đẹp lắm đấy giữa ngày đánh Mỹ.

Theo ý nghĩa này, niềm tin có thật của nhà thơ không chỉ dừng lại ở sự tất thắng của dân tộc ta, mà còn là sự chiến thắng của cái đẹp. Khi đã xác định được tính tất yếu của sự việc như vậy thì, theo logic nội tại, bài thơ bật ra hai câu kết thật hợp lý hợp tình:

Đất nước mình nhiều điều giản dị

Ai chưa tin rồi cũng tin thôi.

Tính chất thần thoại trong những trang lịch sử chống Mỹ chói lọi của dân tộc ta được thể hiện từ biết bao những điều giản dị như thế, kể cả những gì mà văn chương chưa kịp nói hết. Đó cũng chính là niềm tin có thật  trong tôi./.

                            *.

TRẦN THANH PHƯƠNG

Giảng viên Khoa Ngữ Văn Trường Đại học Quy Nhơn

Địa chỉ: 170 An Dương Vương, Tp Quy Nhơn, tỉnh Bình Định.      

Email: rolanphuongnd@gmail.com           

            

…………………………………………………………………………

- © Tác giả giữ bản quyền.

- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 22.05.2016

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.

.