CƠN BÃO CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT QUYÉT QUA LÀNG - Tác giả: Lê Thanh Long (Hà Nội)

 

CƠN BÃO CẢI CÁCH RUỘNG ĐẤT

QUYÉT QUA LÀNG

*

(Tác giả Lê Thanh Long)

Cơn bão Cải cách ruộng đất năm 1956 đã quét qua làng tôi và các làng lân cận xung quanh. Một làng quê, một vùng quê tương đối giầu có vừa làm nông, vừa buôn bán, ở vùng đất ven biển Tiền Hải, Thái Bình; nơi vẫn được mênh danh là “rừng vàng biển bạc”. 

Làng tôi, cũng như mọi ngôi làng khác đã đi vào thơ ca “Làng tôi sau lũy tre mờ xa, tình quê yêu thương những nếp nhà”. Làng tôi không nghèo, nhưng cũng không thật giầu có. Làng tôi ngày xưa gọi là làng Thư Điền, cái tên thật đẹp, mang đậm chất văn chương, chữ nghĩa. Làng có bốn thôn: Thôn Đoài, thôn Đông, thôn Nam và thôn Bắc. Nhà tôi ở thôn Đoài, tức là thôn phía Tây, giáp với phố cổ Rồng. Chợ Huyện là chợ nổi tiếng nhất vùng Tiền Hải, nằm ở thôn Bắc. Chợ đã có từ rất lâu rồi, nó có đủ các mặt hàng từ vải vóc, đồ hàng xén xa xỉ, chiếu cói, đến lợn gà tôm cá nước ngọt, nước mặn đều có cả… Chợ họp theo phiên.

Làng tôi có nhiều nhà ngói, sân gạch. Thôn tôi là thôn có phố Nứa, giáp với phố Cổ Rồng sầm uất, nên nhà cứ xây từng căn vài ba gian nhà ngói một, giáp nhau, tường gạch như dãy phố ven đường.

Nhà ông anh rể Tô Xuân An tôi ở thôn Đông có nhà gác hai tầng, bao quanh một cái sân gạch rộng là những dãy nhà ngói và bếp. Có cổng xây, ao và cầu ao xây gạch, cây cảnh rải rác xung quanh sân. Ngày xưa chơi cây cảnh chủ yếu là trồng hoa mẫu đơn ta màu đỏ và màu vàng, 4 cánh nhỏ, hoa chùm. Anh rể tôi đi tham gia kháng chiến, lúc Cải cách ruộng đất đang đi công tác, ở nhà chỉ có bà mẹ đã già và vợ con.

Ở thôn Đoài có nhà ông Thơ Mậu là giầu nhất, lúc trước Cải cách ruộng đất đã trên 80 tuổi rồi. Ông có nhà gác hai tầng, xây theo kiểu Pháp. Có lẽ do ông làm thơ lại cho Pháp, nên nhờ các kiến trúc sư thiết kế và xây cho. Xung quanh là tường bao, sân gạch rộng, có cổng xây lối cổ. Phía ngoài đường giáp với sân là một dãy nhà ngói tường xây, cho họ hàng con cháu ở. Vườn nhà ông rộng mênh mông, giáp với vườn nhà tôi, nhưng trong vườn chẳng thấy trồng cây ăn quả gì giá trị cả.

Cách làng tôi khoảng sáu bảy cây số là một khu biệt thự của một gia đình nào đó đã đi cư vào Nam. Có nhiều ngôi nhà lớn hai tầng xây theo kiểu kiến trúc Pháp. Có cây cảnh, sập bằng đá, ghế đá để ngồi chơi ngoài vườn hoa, đường ô tô rải đá dăm vào tận trong dinh thự, có đường ô tô chạy từ quốc lộ 39 nối từ Thị xã Thái Bình vào tới biệt thự. Khi huyện chưa xây trường học, chúng tôi học cấp hai ở đây.

Nhà anh rể Tô Duy Hân tôi ở Trình Nhì, con bà huyện Nhì. Gọi như vậy vì bà là vợ hai của ông quan huyện. Lúc tôi biết thì ông đã mất lâu rồi. Nhà anh rể tôi cũng thuộc loại có nhà ngói có vườn đất, thuộc loại không giầu có lắm, có tiếng là vợ ông quan huyện vậy thôi. Bà mẹ anh là người gia giáo, biết ăn nói nhỏ nhẹ.

Một ông anh rể nữa của tôi là Nguyễn Ngọc Kính ở thôn Quân Bắc, xã Vân Trường, lấy chị tôi lúc 15 tuổi, 16 tuổi có con. Ông anh cũng đi tham gia kháng chiến, công tác ở vùng bên Nam Định. Bố anh bị Pháp bắn chết, lúc mẹ anh mới 26 tuổi, bà ở vậy nuôi con. Bà là người buôn thúng bán mẹt, đi khắp các chợ quê. Bà có nhà ngói 5 gian, loại nhà gỗ lim cổ, sân gạch rộng mênh mông. Bà buôn thúng mán mẹt, thế mà có tiền mua được cả 5 gian nhà ngói khung gỗ lim nhà tôi.

Tôi kể sơ qua nhà mấy ông anh rể tôi, để thấy cơn lốc Cải cách ruộng đất đã càn quét qua nhà anh chị tôi và làng tôi như thế nào.

Chị Thuần vợ anh rể tên An tôi, bị cơn bão Cải cách ruộng đất quét sạch bách không còn bất cứ thứ gì, bị tịch thu hết gia sản, nhà cửa, đất đai, ruộng vườn. Nhà chị bị quy là địa chủ kháng chiến (vì anh An đang tham gia cách mạng). Chị và hai đứa con không được chia một tấc đất nào, bị đuổi ra khỏi nhà. Ba mẹ con bồng bế nhau đến nhà bố mẹ tôi ở, trong khi chồng chị công tác ở Ty Y tế Thái Bình. Lúc đó chắc các cán bộ tham gia kháng chiến không dám ho he gì, không cẩn thận là bị liên lụy. Sau đó ba mẹ con chị Thuần cũng làm được ngôi nhà lá ba gian trên đất cha mẹ tôi để ở.

Đến như một số tướng quê Thái Bình còn suýt nữa bị đội Cải cách ruộng đất bắt. Gia đình các vị tướng Trần Độ tức Tạ Ngọc Phách ở thôn Bắc, nhà Đô đốc Hải quân Tạ Xuân Thu ở thôn Nam, cũng bị cuốn vào cơn lốc Cải cách ruộng đất.

Bố mẹ tôi, trong thời gian làng tôi bị Pháp chiếm đóng, lúc đó làng là vùng tranh chấp giữa vùng tề và vùng du kích, các thuyền buôn không đến buôn bán được nữa. Cha mẹ tôi không làm ăn buôn bán được, nên kinh tế sa sút dần, phải bán đi mấy gian nhà ngói để ăn dần, chỉ còn lại ba gian nhà ngói và vườn tược. Đó cũng là cái may, vì vậy bố mẹ tôi được Đội quy là trung nông.

Gia đình chị Thuận vợ anh rể tên Kính tôi, bà mẹ chuyên buôn thúng mát mẹt, bị quy là địa chủ kháng chiến, nên cũng bị tịch thu hết nhà cửa, ruộng vườn. Chị người bé nhỏ, có lẽ vì sinh con sớm, nên chưa đủ sức lớn, cứ be bé vậy. Chị kể lại, trong thời gian khó khăn đó, chị phải đi bán phân kiếm tiền nuôi con. Rồi ba mẹ con nheo nhóc dắt díu nhau sang Nam Định kiếm sống. Sau này định cư ở thành phố Nam Định.

Chị Hoạt vợ anh Hân tôi, ở Trình Nhì, bị quy là đia chủ, bị tịch thu hết nhà cửa, gia sản, ruộng vườn. Anh phải lang bạt lên tân Vĩnh Yên làm thợ ảnh kiếm sống.

Tất cả những nhà kiến trúc theo kiểu Pháp, nhà gác hai tầng, nhà ngói, sân gạch, tường bao, cổng cổ… của các nhà trong làng bị quy là địa chủ, bị tịch thu, đập hết, lấy gạch chia nhau, cũng chẳng thấy xây được cái nhà nào.

Trẻ con thường hiếu kỳ, tôi đã trực tiếp chứng kiến hai cuộc xử tử hình trong Cải cách ruộng đất. Đó là cuộc xử Trưởng công an xã Tây Giang, nhà ở thôn Nam, bị quy là cường hào gian ác, bị trói giật cánh khuỷu. Năm dân quân quỳ xếp hàng ngang cách ba mét, giương súng bắn. Đạn nổ, anh vẫn đứng nguyên không ngã, không biết có trúng đạn không, hai người chạy đến xốc nách, lôi anh xềnh xệch đến hố chôn đã đào sẵn. Anh cán bộ đội dí sát khẩu súng lục vào mang tai bót cò, anh ngã xuống hố.

Vụ xử tử hình thứ hai là ở làng bên. Đó là một ông đã già, trán hói, bị quy là địa chủ cường hào gian ác. Phát đạn xuyên qua trán, vỡ toác vùng sau gáy, ông gục xuống chết ngay.

Ít lâu sau, trên đường đi qua thôn Nam làng tôi, thấy mọc lên một cái bia xây hình tháp bút cao vút, đề “Tổ quốc ghi công anh hùng lạc đạn”, ấy là nói về anh trưởng công an xã tôi bị quy oan.

Cải cách ruộng đất đã được sửa sai sau đó. Nhưng của cải, nhà cửa, đất đai, ruộng vườn đã chia hết cho dân, thì làm sao lấy lại. Có chăng chỉ là lấy lại chút danh dự cho những cán bộ đang công tác ở các cơ quan nhà nước vậy thôi.

Cơn bão Cải cách ruộng đất đã cuốn phăng đi tất cả cái gì gọi là văn hóa làng xã cổ xưa ở làng tôi, chỉ còn lại cái nghèo đồng hạng. Có khác hơn là trẻ con chúng tôi nhiều đứa được học hành hơn trước. Nỗi buồn rồi cũng qua đi, vết thương lòng cũng dần được hàn gắn, dù thế nào thì con người cũng cứ phải sống và tồn tại. Sau Sửa sai, làng tôi hồi phục dần dần, một thế hệ trí thức mới dần được hình thành, thay thế dần thế hệ cha ông.

Bây giờ một số người trong cuộc đã thành người thiên cổ, một số cũng đã gần đất xa trời. Thời gian đã xóa nhòa đi nhiều thứ, vết thương cũng đã lành, nhưng ký ức thì vẫn còn nhắc nhớ chúng ta.

Lớp trẻ ngày nay và những người không tận mắt chứng kiến, nói về Cải cách ruộng đất, có lẽ họ không tài nào có thể hình dung ra được Đội cải cách làm sao lại có cái quyền sinh, quyền sát to đến thế và con người ta làm sao lại có thể đối xử với nhau như vậy. Đây không phải là văn hóa và cách đối xử truyền thống của người Việt Nam ta. Cái được và cái mất thường đi đôi với nhau. Người dân là người phải hứng chịu tất cả. Cái còn lại là lịch sử, kinh nghiệm và ký ức cuộc đời. Mong rằng sẽ không bao giờ xẩy ra một điều tương tự như vậy nữa.

.

Mời thư giãn với nhạc phẩm TÔI CHƯA CÓ MÙA XUÂN

của Châu Kỳ, qua tiếng hát Đan Nguyên:

*

Hà Nội 24 tháng 11-2020

LÊ THANH LONG

Địa chỉ: Phòng 1132, nhà HH03C, Khu đô thị Thanh Hà,

xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội.

Email: lethanhlong321@gmail.com

Điện thoại: 0822.098.772

 

 

 

 

...........................................................................................................

- Cập nhật theo nguyên bản từ email tác giả gửi ngày 27.11.2020

- Ảnh dùng minh họa cho bài viết được sưu tầm từ nguồn: internet.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến. 

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.