‘ĐỒNG
CHÍ X’ TRONG TIỂU THUYẾT HIỆN SINH
‘MỐI
CHÚA’ CỦA TẠ DUY ANH
*
(Tác giả Phạm Viết Đào)
Tiểu
thuyết “Mối chúa” được Đãng Khấu - Tạ Duy Anh vay mượn một số thủ pháp cấu tứ tác
phẩm, mô tả nhân vật của các nhà văn hiện sinh, một trào lưu tiểu thuyết thịnh
hành ở Tây Âu vào những năm 50 - 60 của thế kỷ trước… Với tiểu thuyết “Mối
chúa”, Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam ấn hành 2017 đã lập tức bị Cục Xuất
bản - Bộ Thông tin - Truyền thông ra quyết định đình chỉ phát hành; “Mối chúa”
đang gây nên một cơn sốt trên các trang mạng xã hội…
Trong
“Mối chúa” người đọc dễ dàng nhận thấy bóng dáng cái lâu đài bí ẩn vô hình
nhưng lại uy hiếp, ảm ảnh biết bao con người trong tiểu thuyết Lâu đài của
Frank Kafka… Theo dân chạy mánh đất đai, dưới triều đại của đồng chí X,
hàng ngày có tới hàng ngàn quyết định cấp đất được ký và với một cấp số nhân về
dân oan vì bị cướp đất đã tạo nên những cuộc chiến tranh dành vô nghĩa lý và
phi nghĩa lý…
“Lâu đài” của Kafka
mang trong một mê lộ ý nghĩa. Đó là một thiết chế quyền lực lỗi thời, độc tài,
phi lý, bất công vẫn cứ từng ngày thản nhiên đày đọa con người; một người bị
đày đọa cô đơn và xa lạ trước thế giới, sống mòn mỏi trong nỗi bất an; một cộng
đồng bị quyền lực ám ảnh từ trong vô thức và từ chối tiếp nhận bất kỳ ai không
giống họ; một kẻ tự giao cho mình nhiệm vụ khám phá bản chất quyền lực để giải
phóng sự tự do…
Trong
các tác phẩm của Kafka, nhìn chung ta sẽ thấy một thế giới u tối, phức tạp
và phi lí với nhiều tầng thế lực đan xen, vừa mơ hồ vừa rất thực, và nhân
vật chính ở mọi tác phẩm của ông đều là những con người tự giao cho mình nhiệm
vụ phải làm rõ ràng cái phi lí đó, thoát ra khỏi cái phi lý đó.
Và
xét về nhân vật trong tác phẩm của ông, đó là kiểu nhân vật “khác biệt” - cũng
như ông, kiểu người bị nhỏ bé đến thảm hại bị bỏ quên bên rìa của xã hội, đang
điên cuồng tìm hiểu về chỗ đứng trong chính thế giới của mình.
Franz Kafka sinh ngày 3 tháng 7 năm 1883, trong một gia đình tư sản Do Thái thuộc tầng lớp trung lưu ở thành phố Prague lúc bấy giờ thuộc Đế quốc Áo - Hung (đế quốc này sụp đổ năm 1918 và Prague trở thành thủ đô của Czechoslovakia độc lập).
Tiểu
thuyết Lâu đài kể về K., một người làm đạc điền đến Lâu đài của bá tước West
West để làm việc. Chàng được thông báo là chuẩn bị nhận việc, và một chức sắc
trong vùng là Klamm còn viết thư động viên K. làm việc. Tuy có quen một số
người như bà chủ quán trọ, anh chàng đưa thư Barnabás và người chị là Olga,
thậm chí có người yêu là Frida, nhưng K. không sao đến được lâu đài hay gặp
được nhà chức trách để xem kết quả tuyển dụng.
K.
sống trong một thế giới có thực mà cứ như là ảo; anh nhìn thấy Lâu đài, nhưng
không sao đến được đó, cũng như không sao gặp trực tiếp được Klamm cũng như
chức sắc cao nhất trong vùng. Dù đã cố gắng hết sức để tìm hiểu Lâu đài – thiết
chế quyền lực thống trị nhưng K. vẫn không thể lý giải nổi nó. K đành phải chờ
và sống mòn mỏi, kiệt sức trong cảnh lo âu chờ đợi, trong khi những người dân
làng không chấp nhận chàng, cô người yêu Frida cuối cùng cũng mệt mỏi bỏ rơi K.
để theo một tên phụ tá của chính chàng. Kết thúc câu chuyện K. vẫn còn lang
thang vô định trước tòa lâu đài.
Nhân
vật Mr. Đại trong “Mối chúa” giống nhân vật Klamm trong tiểu thuyết Lâu đài; Mr
Đại trú ngụ trong một cái biệt thự nào đó chưa ai được gặp ông ta, người có khả
năng điều tiết, chi phối, quyết định tới các dự án đất đai hiện lên trong MC
của Tạ Duy Anh: vừa bí hiểm, vừa nhân từ, vừa tàn ác, vừa dân chủ, vừa độc tài,
vừa ga lăng vừa mafia, vừa Bá Kiến… tùy vào góc nhìn, khả năng tiếp cận khai
thác của dân chạy dự án đất đai…
“Mối
chúa” còn kế thừa, vay mượn các dàn truyện, những cuộc chạy đua vô tận trong
bóng tối với những sự đợi chờ vô vọng của GodoWaiting for Godot (tạm dịch: Chờ
đợi Godot hay Trong khi chờ Godot) là vở kịch của Samuel Beckett - nhà văn được
giải Nobel Văn học.
Nếu
Lâu đài và Đợi chờ Godot đã xây dựng các nhân vật vô vọng trong các cuộc chạy
đua theo các giả trị ảo thì các nhân vật trong MC đang lao như thiêu thân để
tranh đoạt các dự án đất đai… Người nắm quyền lực, cục nam châm thu hút các
cuộc chạy đua này là một nhân vật bí hiểm và bí ẩn như nhân vật Klamm trong
tiểu thuyết Lâu đài của Kafka…
Đợi
chờ Godot là tác phẩm được đánh giá là “Vở kịch tiếng Anh” đáng lưu ý nhất thế
kỷ 20. [1] Đây là tác phẩm nói về hai người đàn ông cả đời chờ đợi một nhân vật
không quen biết tên là "Godot", Godot viết giống như God (Chúa Trời)…
Waiting
for Godot là một tác phẩm tiêu biểu cho loại kịch phi lý. Nó không có cốt
truyện, cũng không có cao trào. Cũng có thể gọi nó là bi kịch mang tính chất
trào lộng. Ở đây, Beckett muốn gửi đến khán giả 1 thông điệp mang tính hư cấu,
tượng trưng cho hình ảnh xã hội hiện đại hoang tàn hay sự cô độc và ý thức đang
bị già cỗi của con người hiện đại. Tuy nhiên, thông điệp đó lại được thể hiện
hết sức thú vị qua những tình tiết hài hóa bi kịch.[2]) (WikiPedia )
Tiến
sĩ Alan Phan đã viết về vở kịch Đợi chờ Godot như sau:
“Tôi
nhớ năm đầu của đại học, trong môn Nghệ Thuật 101, tôi phải xem một vở kich của
Samuel Beckett tựa đề là Waiting for Godot. Tóm lược của kịch bản là hai anh
lãng tử dưới gốc cây sồi trọc lá, nói chuyện và tranh luận về đủ mọi đề tài
trong khi đợi một người tên là Godot mà họ có hẹn.
Vài
nhân vật khác cũng đi ngang chỗ đợi, tương tác cùng hai nhân vật chính, rất
phức tạp và mâu thuẫn như trong một giấc mơ. Cuối cùng, Godot không bao giờ
xuất hiện, vì có lẽ ông chỉ là một nhân vật tưởng tượng của hai anh lãng tử
trên.
Vở
kịch bắt đầu khoảng 10 phút là tôi quay ra ngủ ngon lành. Chuyện vớ vẩn của 2
anh “khùng” không liên quan gì đời sống hay cảm xúc của tôi. Ngược lại, con bé
đi “date” cùng, có một mùi nước hoa nhè nhẹ như hoa lài cộng hưởng với mùi con
gái vừa lớn. Cho nên khi đó, Godot thực đang ngồi cạnh tôi, đẹp tuyệt vời và
những lời lảm nhảm trên sân khấu chỉ làm tôi khó chịu.
Ba
năm sau, tôi tình cờ coi lại vở kịch. Hôm đó, tôi vừa thất tình, vừa bị cảm
cúm, mệt ngất ngư nhưng không muốn nằm trên giường than thân trách phận. Lần
này tôi có chút đồng cảm hơn với 2 chàng lãng tử. Họ loay hoay trong những hành
động vô nghĩa và vớ vẩn vì chung quanh họ, từ môi trường đến những con người
giao thoa đều thể hiện cái “hư không” trong nội tại của mình. Chúng ta ăn uống,
suy nghĩ, đàm thoại, yêu ghét, làm việc, lo lắng…vì đây là những kỹ năng xã hội
đã huấn luyện và trao trách cho chúng ta. Trong khi đó, chúng ta vẫn cứ hy vọng
là Godot sẽ đến và sẽ đem một vài ý nghĩa gì đó cho cuộc sống. Dĩ nhiên, Godot
(theo suy diễn là God hoặc idiot?) không bao giờ xuất hiện.
Beckett
là một tác giả thuộc trường phái hiện sinh (existentialism). Cùng với Camus,
Sartre, Kafka, Dostoyevsky,…các ông này luôn luôn ngồi trên tháp ngà của trí
thức để suy ngẫm về những “phù du, ảo tưởng” của kiếp người. Những ngày cón là
sinh viên, sách của các ông là gối đầu giường của tôi. Vả lại, những suy tưởng
và túi khôn của các ông giúp anh sinh viên trẻ “làm dáng trí thức” và chiêu
thức “cuộc sống vô nghĩa” cũng lôi kéo được khá nhiều bạn nữ lên giường.
Ra
trường đời, tôi phải tạm quên các ông. Phải lao đầu vào việc mưu sinh để kiếm
tiền nuôi vợ con, phải loay hoay bò mỗi ngày quanh miệng chén vì nợ nần ngập
đầu không buông tay được. Khi khôn ra, lòng tham lại nặng hơn ý chí tự do; nhất
là cảm nhận luôn bất an nhìn về tương lai khi sức khỏe và may mắn không còn.
Thấm thía những bài học thời trẻ từ các ông, nhưng cuộc đời vẫn là một bẫy sập
không ra được. Và cũng trong những loay hoay đó, tôi bắt đầu chờ Godot…”
“Mối
chúa” của Tạ Duy Anh viết kiếp phù du của con người xoay quanh canh bạc đất
đai; tìm mọi cách được tiếp kiến Mối chúa - Đồng chí X - để được cầm cái
… Tạ Duy Anh vay mượn các thủ pháp của Frank Kafka và Samuel Beckett để viết
nên Mối chúa…
Chú
thích: Theo dân chạy mánh đất đai, dưới triều đại của đồng chí X. hàng ngày có
tới hàng ngàn quyết định cấp đất được ký và với một cấp số nhân về dân oan vì
bị cướp đất đã tạo nên những cuộc chiến tranh dành vô nghĩa lý và phi nghĩa lý…
---------
Nguồn: https://anlacminh.blogspot.com/2017/09/ong-chi-x-trong-tieu-thuyet-hien-sinh.html
*.
PHẠM VIẾT
ĐÀO
Địa chỉ: số 02 hẻm 39/7/460 Thụy Khuê,
phường Bưởi,
quận Tây Hồ, Hà Nội.
Email: hoanghtham9@gmail.com
Điện thoại: 038.259.87.46
…………………………………………………………………………
- Cập nhật theo messenger facebook Trần Hải Sơn ngày
25.09.2017.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng
Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
0 comments:
Đăng nhận xét