ĐẠO DIỄN ĐÀO TRỌNG KHÁNH:
LƯU QUANG VŨ LÀ NGƯỜI MAY MẮN
Báo Tuổi Trẻ trò chuyện với Nghệ sỹ
Nhân dân, Đạo diễn Đào Trọng Khánh, người bạn thân đã đi vào bài thơ 'Đêm
đông chí uống rượu với bác Lâm và bác Khánh nói về những cuộc chia tay thời
loạn'. Ngày 29-8 năm nay là tròn 35 năm ngày mất của Lưu Quang Vũ.
Ở tuổi ngoài 80 với sức khỏe đã hạn chế, chỉ còn quanh quẩn
trong nhà và ngoài viện với vợ, ông ĐÀO TRỌNG KHÁNH nói về người bạn tài hoa mà
ông yêu quý.
Thương quý bạn, trọng tài bạn lắm, nhưng càng thương càng trọng,
Đào Trọng Khánh muốn đặt bạn ở đúng vị trí một người tài, người tốt có thật chứ
không phải một huyền thoại như nhiều người đã dựng, khoác lên Lưu Quang Vũ.
Vũ tốt lắm
* Thiên Điểu: Hồi đó
ông đã gặp Lưu Quang Vũ thế nào?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Lưu Quang Vũ là cả một
thời tuổi trẻ của tôi. Tôi làm điện ảnh nên hay gặp những người nổi tiếng.
Nhưng hồi ấy Vũ không nổi tiếng. Đến giờ tôi cũng không hiểu vì sao chúng tôi
chơi thân với nhau vì tính tình mỗi người mỗi khác.
Có lẽ là những gã làm thơ tìm thấy nhau, chúng tôi chưa ai nghĩ
tới một thứ gì khác. Hồi đó tôi tưởng tôi đi làm thơ, nhưng rồi bỏ thơ quay
sang làm phim tài liệu. Vũ thì viết kịch, vì mưu sinh.
* Thiên Điểu: Sao ngày đó ông lại bỏ thơ? Vì
"thơ hay đời loạn chẳng ai dùng"?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Tôi làm thơ chỉ để anh em đọc chơi với nhau,
không ghi chép, không xuất bản gì. Vũ thì chịu khó lưu trữ, xuất bản, do bố Vũ
là nhà thơ – nhà viết kịch Lưu Quang Thuận. Ngày ấy chúng tôi gặp nhau, uống
rượu là đọc thơ. Vũ đọc thơ rất nhiều cho bạn bè nghe, tôi thì chỉ thỉnh
thoảng.
Rồi một ngày tôi ít làm thơ, tập trung làm phim. Quyết định đến
một cách tự nhiên. Chuyện sao tôi bỏ thơ thì cũng như chuyện của Vũ đối với
người tình của mình.
Vũ yêu hết cô này cô khác nhưng ai cũng tưởng Vũ thật thà, khiến
tôi cũng không hiểu vì sao bạn mình lại thế.
* Thiên Điểu: Nhiều người biết Lưu Quang Vũ đa
tài đa tình, còn ông Khánh lại dành cho vợ tình yêu duy nhất?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Tính tình Vũ thế, nhưng nó tốt lắm. Tôi từng
kể với vợ tôi có lần thấy Vũ lên sân thượng nhà 96 phố Huế khóc vì tình. Trong
tình yêu của Vũ có nét trẻ con, yêu ai cũng rất thật dù yêu vài cô cùng
lúc.
Nghĩ cũng thú vị. Vì thế người ta không cảm thấy giận Vũ vì
chuyện yêu đương, dù người ta không hiểu vì sao Vũ lại thế. Những cô người yêu
của Vũ gặp tôi là than thở, tôi cũng không biết nói thế nào.
Con người ta sinh ra mỗi người có một cái tật thì có lẽ tật của
Lưu Quang Vũ là như vậy, mà người ta gọi là duyên số. Tôi thì may mắn vì vợ
chồng tôi yêu thương nhau, bà ấy là người phụ nữ lương thiện.
* Thiên Điểu: Ông vừa nói Lưu Quang Vũ là người
tốt lắm?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Người ta cứ tưởng dễ phân biệt người tốt
người xấu nhưng không dễ chút nào. Vũ có thể yêu 2-3 người một lúc nhưng ai
cũng thấy tình yêu cho mình rất thật, vì đúng là Vũ yêu họ chân thật. Nên người
nào đã vướng vào cuộc tình với Vũ thì rất ít người bỏ được.
Vũ viết kịch cũng bình thường
* Thiên Điểu: Vì sao ông nghĩ thơ mới là tài
năng lớn của Lưu Quang Vũ, không phải kịch?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Nhiều người cứ nghĩ Vũ viết kịch giỏi. Không,
Vũ viết kịch cũng bình thường.
Nhưng kịch của Vũ đã gây tiếng vang lớn vì một lý do quan trọng
là thời điểm. Lúc đó xã hội bắt đầu đổi mới.
Bao năm những tiếng nói thẳng thắn và mạnh mẽ của trí thức nói
lên tiếng nói của nhân dân không được nói ra thì tới lúc đó lại nói được, đất
nước cần những tiếng nói mạnh mẽ, trực diện như Vũ nói trong kịch.
Trước Vũ, kịch của Xuân Trình cũng thẳng thắn, mạnh mẽ như
vậy, nhưng vì thời điểm chưa "chín muồi" chăng mà những vở kịch của
đàn anh không thành công như Lưu Quang Vũ sau đó.
Vũ lại viết ồ ạt trong khoảng thời gian ngắn. Có một điều lạ là
sau cái chết của bố - nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Thuận - thì Vũ bắt đầu
viết kịch ồ ạt, như thể bố đã truyền lại cho Vũ năng lực viết kịch kỳ diệu.
Chỉ chừng 7 năm, từ 1981 đến 1988, Vũ viết trên 50 vở kịch, diễn
khắp cả nước, gây chấn động cho hàng chục vạn khán giả.
Trong đó nhiều vở còn tiếp tục sống với khán giả tới ngày nay
như Hồn Trương Ba da hàng thịt, Tôi và chúng ta, Lời nói dối cuối cùng, Chết
cho điều chưa có, Điều không thể mất, Bệnh sĩ...
Nói chung thành công của Vũ với kịch do nhiều yếu tố hợp lại,
trong đó có yếu tố "gặp thời", chứ tôi không coi đó là tài năng thực
sự của Vũ đâu. Kịch nói cho cùng vẫn không phải là sở trường của Lưu Quang Vũ.
Thơ vẫn là thứ giá trị. Vũ khi bắt đầu vào kịch vẫn còn cố gắng
làm thêm thơ, nhưng rồi không thể. Đôi lần nói chuyện thân tình, Vũ có bảo với
tôi rằng thơ ca mới là thứ quý nhất, lớn nhất với Vũ.
* Thiên Điểu: Hình như cuối đời Lưu Quang Vũ có
dự định quay lại làm thơ?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Những người từng bỏ thơ đi làm cái khác sẽ
luôn có cảm giác mắc nợ thơ, mắc nợ chính mình và muốn một ngày được trả món nợ
ấy. Nhưng họ đều nhầm. Vũ khi đã mắc vào chuyện viết kịch thì chỉ còn viết được
kịch thôi. Phải hoàn toàn trong sáng với thơ mới viết được.
* Thiên Điểu: Nó có giống trường hợp của ông,
làm phim tài liệu và rồi không làm thơ được nữa?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Không. Tôi chủ động không làm thơ nữa. Tự
nhiên quyết định đó đến thôi.
* Thiên Điểu: Nhưng Lưu Quang Vũ rất thích thơ của
ông?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Đúng. Hồi đó tôi coi việc làm thơ vui vui
nhưng có ý nghĩa thiêng liêng của nó. Thích thì mình làm, bạn bè đọc cho vui
với nhau, đọc rồi quên, chứ tôi không có ý thức lưu giữ thơ cẩn thận như Vũ.
Lưu Quang Vũ may mắn
* Thiên Điểu: Ông có bao giờ hỏi bạn mình vì
sao lại viết "Thơ Khánh buồn như lòng đất nước"?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Hồi đó tâm trạng của tất cả chúng tôi đều
không vui. Đất nước chiến tranh, đói nghèo. Tôi không bao giờ hỏi bạn vì sao
lại viết câu thơ ấy.
Vũ thích viết về thơ tôi như vậy thì đó là quyền của Vũ. Và
chính tôi cũng thích câu thơ ấy mà không bận tâm hỏi vì sao.
* Thiên Điểu: Theo ông, những bài thơ hay nhất
của Lưu Quang Vũ là những bài thơ mang cảm hứng về đất nước, dân tộc, về nhân
dân, đúng không?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Có lẽ đó là đánh giá chung của nhiều người
bây giờ khi đọc lại thơ Vũ. Nhưng thơ Vũ hay ở nhiều khía cạnh khác, cả những
khía cạnh mà người ta quên. Vũ, theo tôi, có nhiều bài thơ hay, câu thơ hay
nhưng không nổi tiếng, không được số đông yêu thích.
Những tuyên ngôn không hợp với Vũ. Với tôi, Vũ hay nhất là những
đoạn thơ tình cảm. Một số bài thơ của Vũ đậm chất tuyên ngôn, giống như kịch,
và một số người thích, nhưng tôi thì không.
* Thiên Điểu: Ông đánh giá thế nào về tài năng
thơ của Lưu Quang Vũ?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Vũ may mắn vì thơ còn được một số người đọc
và thích, để biết là Vũ còn có thơ chứ không phải chỉ có kịch. Rõ ràng số của
Vũ là được người ta nhớ đến thơ của mình. Nếu không, thơ Vũ cũng giống như thơ
của đại đa số tài năng cùng thời khác, người ta đọc rồi quên đi.
Không phủ nhận Vũ là một tiếng thơ hay trong thời đại của mình,
nhưng bên cạnh Vũ còn có một số người cũng làm thơ hay khác. Vũ may mắn hơn là
được người ta nhớ đến.
* Thiên Điểu: Có lẽ người ta có xu hướng yêu và
tôn vinh Lưu Quang Vũ nhiều hơn chính tài năng của ông bởi cái chết đột ngột và
quá bi thảm của cả gia đình giữa lúc nhà thơ - nhà viết kịch ấy đang ở độ chín
nhất của tài năng?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Có thể. Điều này đúng đấy.
* Thiên Điểu: Hồi ấy và thậm chí cả bây giờ một
số người vẫn nhất quyết muốn tin rằng cái chết của gia đình Lưu Quang Vũ chẳng
thể là vì tai nạn mà phải là một âm mưu nào đó, nhưng sự thực đó chỉ là một sắp
đặt rất oan nghiệt của số phận?
ĐÀO TRỌNG KHÁNH: - Đúng vậy. Hoàn toàn là sự sắp đặt của số
phận. Số phận đưa dồn đến bước như thế. Nhưng hồi ấy người ta đưa ra rất nhiều
suy đoán lung tung về cái chết của Lưu Quang Vũ và gia đình.
- Các bài viết về Chuyện làng văn0
Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn
CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ của Đặng Xuân Xuyến:
Vũ Thị
Hương Mai giới thiệu
Tác giả: Thiên Điểu
- nguồn: tuoitre.vn
Ảnh minh họa sưu tầm từ
nguồn: internet
Bài viết là quan điểm riêng của các tác giả.
0 comments:
Đăng nhận xét