NGUYỄN ĐĂNG LUẬN VÀ BÀI THƠ
LỜI THỀ LÁ SEN
*
 |
| (Tác giả Nguyễn Khôi) |
Nguyễn Đăng Luận Sinh ngày 29 tháng 5 năm 1945 tại làng Triệu Xuyên, xã Long
Xuyên, huyện Phúc Thọ, Hà Nội trong một gia đình có 8 anh chị em, bố mẹ chuyên buôn bán chè
tươi, sắn lưới, sắn thuyền ở xứ Đoài mây trắng. Năm 1958 là học sinh duy nhất
của xã Long Xuyên thi đỗ vào trường Phùng Hưng – trường Phổ thông Trung học Quốc lập đầu tiên của tỉnh Sơn Tây. Kĩ sư Đường Sắt. Đã xuất
bản 6 tập thơ: NGÀY KHÔNG EM, EM, BÀI CA ĐƯỜNG, THƠ NGUYÊN ĐĂNG LUẬN VÀ LỜI
BÌNH (Tập thơ này hiện có trong Thư viện quốc hội Hoa Kỳ - Thư viện lớn nhất
thế giới, với hơn 850 km giá sách - nơi lưu giữ những phát minh trí tuệ của
nhân loại cho các thế hệ tương lai) BUỔI BAN ĐẦU, THƠ TÌNH NGUYỄN ĐĂNG LUẬN. Giải
thưởng thơ Cuộc vận động sáng tác văn học đề tài Giao thông vận tải (1986 –
1990). Nguyễn Đăng Luận là lớp trưởng lớp viết văn khóa 1 Hà Nội, Sáng lập và
làm chủ nhiệm Câu lạc bộ Văn học Bông Hồng Vàng Văn Miếu Quốc Tử Giám Hà Nội (Tổ chức bản thảo và
tài trợ xuất bản 5 tác phẩm Câu lạc bộ; TRÁI TIM ĐỂ NGỎ, BÔNG HỒNG VÀNG, DÒNG SÔNG CHÁY, NĂM NGƯỜI ĐÀN BÀ VÀ
BỐN NGƯỜI ĐÀN ÔNG,
CẦU VỒNG ĐEN VÀ NHỮNG TRUYỆN NGẮN HAY - bìa các tác phẩm này có in logo CLB Bông Hồng Vàng và dòng chữ: “Nhà thơ Nguyễn
Đăng Luận giữ bản quyền“.. Nguyễn Đăng Luận sáng lập và là nhà tài trợ duy nhất giải thưởng Văn Học
Bông Hồng Vàng – chế tác bằng vàng 9999 (lần trao giải đầu tiên công bố trên
báo Tuổi Trẻ số 35
ra ngày 28 tháng 3 năm 1995). Nguyễn Đăng Luận đăng báo Tiền Phong số 43 ra
ngày 22/10/1991 bài thơ EM:
Em đã thả vào hồn tôi
Một con rắn
Một con mèo
Một con chim chiền chiện hót
Và nụ hôn đặt ở phía chân trời.
và đúng 1 năm sau đó (10/10/1992)
Nguyễn Đăng Luận được kết nạp vào Hội nhà văn Hà Nội. Hiện Nguyễn Đăng Luận làm Chủ biên và
tài trợ xuất bản cuốn Tân Văn - Chuyên đề sáng tác phê bình giới thiệu văn học.
Lời bình bài thơ: Lời Thề Lá Sen
Tháng 7, Thi nhân về quê, tới Ao Sen đầu làng... vừa mùa
Sen nở lục biếc chen hồng, lòng bật lên một "Ý Xưa" (cổ ý):
Sen lá như dù biếc
Sen hoa tựa má đào
Nhớ ai chưa gặp mặt
Thơ thẩn mãi bên ao.
- Phù Thúc Hoành
"Ý Xưa" là lối thơ tả
tình theo tứ thơ cổ, nên thường gọi "cổ
ý". Gặp cảnh sinh tình nảy ra ý thơ... với cái
thói đa tình của Thi nhân xưa nay đều thế. Ở Phù Thúc Hoành (Đại Việt - đời Lê) thấy Sen trên ao mà người
thì chưa thấy vẫn đẻ ra một tứ thơ lạ "nhớ
ai chưa gặp mặt" rất phi lý nhưng lại thật là thơ để Thi sĩ có cái cớ
"thơ thẩn mãi bên ao"...
Còn xưa hơn nữa, ở Bạch Cư Dị (702-846) đời Đường bên Trung Hoa, thì với
"Trên ao" (Trì
thượng):
Cô em bơi chiếc thuyền con
Bẻ hoa Sen trắng lon xon trốn về
Ngây thơ chẳng biết giấu che
Mặt bèo còn rẽ lối đi rành rành...
Cái "Ý" (cái cớ, cái "cửa mở" vào thơ ) ở đây là
"thâu thái bạch liên hồi" (câu 2) là
Ý mới tạo ra Tứ lạ "bất giải tàng
tung tích" (câu 3)...
Và hôm nay, với Nguyễn Đăng Luận về quê Sơn Tây, đến đầu làng gặp Ao
Sen... thì cả một trời thơ hoài niệm - "Ý cũ" (hồi tưởng
lại cả cái duyên xưa cũ càng), rồi bật lên một "khúc Kinh thi xứ Đoài - tân biên" đọc lên rõ sướng:
LỜI THỀ LÁ SEN
Lá Sen chưa kịp đi tu
Mà hoa Cúc đã nhuộm thu óng vàng
Yêu em mua cốm làng Vòng
Nâng niu anh gói trong lòng lá Sen
Lời thề hôm ấy của em
Thơm như cốm ướp hương Sen giữa mùa
Không ngờ, anh thật không ngờ
Lá Sen rách. Cốm bây giờ thơm đâu?
(Văn Nghệ số 16 ra ngày 22/4/1989 )
Đúng, với giọng điệu ngôn từ của "Lời thề lá Sen" thật như là một khúc 'Kinh thi Việt"
thuần túy, chất liệu thơ là Ca dao lục bát thuần Việt.
Bài thơ có đủ "Tình - Cảnh - Sự": Tình chan chứa, cảnh nhà quê rất thơ khi "hoa Cúc nhuộm thu óng vàng";
"Sự" ở đây là có sự cố, (có vấn đề) để gây vết thương lòng...
"Lá Sen đi tu" là
sáng tạo độc đáo của Thi sĩ , đã nhân cách hóa cái Lá Sen (ám chỉ cái Cô Nàng)
ẩn dụ như 'Lá Diêu Bông" của Thi
sĩ Hoàng Cầm... Cái bi kịch là "chớm xuân mà
đã thu rồi" - Lời thề của Nàng "thơm"
như gió nội hương đồng nên nó bay đi (lời thề gió bay) để Chàng thật không
ngờ...?
Ở trên là "Lá Sen...đi tu"
(mở), kết là "Lá Sen rách"
- trên "tu"/ dưới "rách" đối chọi nhau, coi như 2
"chữ mắt" (nhãn tự) được
Nhà thơ đặt ở vị trí (đầu/ cuối) rất đắc địa làm tỏa sáng cả câu thơ, gây âm
vang trong lòng người đọc...
Câu 5+6 tạo ra một tứ thơ khá đắt - mà tứ thơ là cái ĐẸP toát ra từ chữ
nghĩa, ý tưởng và nhạc điệu - Nó hàm ẩn đủ tư tưởng (sợi chỉ đỏ),ngôn ngữ cùng "thi trung hữu nhạc". Nó là hình
tượng thơ diễn đạt được một ý trọn vẹn. Ý đẻ ra Tứ...Đây chính là đặc sản của
tâm hồn Thi nhân với một "Thi cách" riêng là thế. Nó là rường cột kết
cấu nên bài thơ, làm nổi bật chủ đề của bài thơ (chứa đựng triết lý sâu sắc,
nội dung có tầm bao quát lớn), cốt lõi (thành tựu) của bài thơ chốt ở 2 câu :
Lời thề hôm ấy của em
Thơm như cốm ướp hương Sen giữa mùa
đã tạo ra một Tứ thơ ĐẸP để đi đến cái "kết" hẫng hụt... bây giờ thơm đâu? Đau/ mất mát, nhưng không bi lụy - tâm hồn vẫn trong sáng
thanh thỏa như hồn chàng Thi sĩ chốn chân quê, kiểu "hôm qua em đi tỉnh về..."
KẾT: bài thơ Hay thật, nhưng chưa toàn bích! phải chăng do Nhà thơ quen làm
theo lối tự do, không câu nệ niêm luật nên chưa chú ý về phép luyện chữ, ghép
vần của thơ lục bát truyền thống do đó việc chọn "từ" (chữ) chưa thật
vần, còn lặp từ như vàng/ vòng, câu 4 đã "Sen" xuống câu 6 lại "Sen"...?
Tuy vậy, điều nổi bật là bài thơ này có "Thi cách Nhà quê" (đạt); "Ý" tuy không mới nhưng lại
tạo được Tứ lạ... đó là bữa tiệc tâm hồn của riêng Nguyễn Đăng Luận. Cái làm nên bài thơ
HAY ở đây là khởi từ một ý thơ sâu sắc (dù là Cổ Ý) nhưng với tâm hồn thơ sung
mãn, đang độ chín, Nguyễn Đăng Luận gặp cảnh (cũ) sinh tình (nhớ Nàng xưa) đã
bật ra một Tứ thơ để bạn bè nhớ mãi khó quên.
Mời thư giãn với nhạc phẩm CHUYỆN TÌNH LÁ DIÊU BÔNG
của Trần Tiến, thơ Hoàng Cầm, qua tiếng hát NSND Thu Hiền:
*.
Góc
Thành Nam - Hà Nội 10-10-2011
NGUYỄN
KHÔI - cẩn bút...
Địa chỉ: P12A05 nhà 17T, Hoàng Đạo Thúy, Hà Nội.
Email: khoidinhbang@gmail.com
Điện thoại: 097.955.62.05
.
.
............................................................................................................
- Cập nhật theo nguyên bản từ email tác
giả gửi ngày 15.11.2019.
- Bài viết không thể hiện quan điểm
của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi
trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét