BẮC
KINH NÊN ‘CẮT LỖ’
VÀ
TẬP TRUNG LẤY LẠI DANH TIẾNG
*
Bùi Mạnh Hiệp giới thiệu
Theo Minxin Pei, Nguyễn Thị Kim
Phụng chuyển ngữ
(Cập
nhật từ email: buimanhhiep1582@gmail.com
Ảnh minh họa sưu tầm từ nguồn: internet
Bài viết là quan điểm riêng của các tác giả)
Khi
nói đến sự gắn kết của nền kinh tế Trung Quốc với các nước đang phát triển,
khía cạnh gây tranh cãi nhất là các chương trình cho vay khổng lồ, thứ đã bơm
hàng trăm tỷ USD tiền vay vào các nước nghèo trong vòng 15 năm qua.
Các
nhà phê bình đã lên án hoạt động cho vay ở nước ngoài của Bắc Kinh là một hình
thức bẫy nợ nham hiểm, sẽ dần biến những nước đi vay thành chư hầu kinh tế. Tuy
nhiên, ngày nay, mặt còn lại của câu chuyện này đã được hé lộ: chính Trung Quốc
đang rơi vào cái bẫy nợ mà họ đã đào cho người khác.
Theo
sau cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, cũng như tình trạng lạm phát cao, lãi
suất tăng, và suy thoái rình rập ở Mỹ và châu Âu, nhiều nước nghèo đang phải
đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất kể từ khi hệ thống tài chính
toàn cầu gần như tan rã vào năm 2008.
Khi
phải vật lộn với dòng vốn tháo chạy ra nước ngoài, thiếu lương thực, và giá
hàng hóa cơ bản sụt giảm mạnh, ngoại trừ dầu mỏ và khí đốt, chính phủ của các
nước thu nhập thấp sẽ ngày càng gặp khó khăn trong việc hoàn trả các khoản vay
từ Trung Quốc.
Dù
không có dữ liệu chính thức về các khoản vay mà Bắc Kinh trao cho các nước đang
phát triển, nhưng Trung Quốc hiện là chủ nợ chính thức lớn nhất của nhóm nước
này. Trong mọi kịch bản, các khoản vay thực tế của Trung Quốc đều có thể lớn
hơn đáng kể so với hầu hết các ước tính.
Một
cuộc điều tra về các khoản vay ở nước ngoài của Trung Quốc do nhà kinh tế
Carmen Reinhart, hiện là chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới, và
các đồng sự thực hiện vào năm 2018 cho thấy các khoản vay chưa được báo cáo của
Trung Quốc cho nước ngoài, chủ yếu là các nước đang phát triển, chiếm trung
bình khoảng 15% tổng sản phẩm quốc nội của các nước này.
Trong
lúc bóng đen vẫn đang bao trùm nền kinh tế thế giới, Bắc Kinh nên tìm cách đối
phó với một cuộc khủng hoảng nợ do chính họ gây ra.
Sự sụp
đổ kinh tế gần đây của Sri Lanka chính là dấu hiệu khủng hoảng đầu tiên. Nợ
nước ngoài của quốc gia Nam Á này đã lên tới 38,6 tỷ USD, bằng khoảng 47% GDP
của họ, 10% trong số này là tiền nợ đối với Trung Quốc.
Đầu
năm 2022, Sri Lanka đã không thể trả được khoản nợ đến hạn trị giá gần 7 tỷ
USD. Sau khi Bắc Kinh không đưa ra được biện pháp giảm nợ nào, vào tháng 4, Sri
Lanka đã quyết định tạm ngừng trả một số khoản nợ nước ngoài của mình để chờ cơ
cấu lại. Ngay sau đó, các cuộc biểu tình lớn đã lật đổ chính phủ Sri Lanka.
Người
tham dự hô vang khẩu hiệu trong cuộc biểu tình phản đối khủng hoảng kinh tế ở
Colombo ngày 19/04: Sri Lanka là dấu hiệu khủng hoảng đầu tiên. © AP
Trong
bối cảnh kinh tế toàn cầu sẽ xấu đi hơn nữa, nhiều nước đang phát triển khác,
tương tự như Sri Lanka, dự kiến sẽ vỡ nợ đối với các khoản vay nước ngoài của
họ. Nhiều quốc gia trong số này là những quốc gia đã nhận được hàng trăm tỷ đô
la cho vay từ Trung Quốc và họ sẽ trở thành một thách thức gần như không thể
giải quyết đối với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Dưới
sự cai trị của Tập, Trung Quốc đã quảng bá mạnh mẽ bản thân như một giải pháp
thay thế cho phương Tây, và hào phóng tài trợ cho các dự án rủi ro ở các nước
đang phát triển. Tuy nhiên, giờ đây, các khoản vay trị giá hàng trăm tỷ đô la
mà Trung Quốc dành cho các nước nghèo đang gặp nguy hiểm, bởi chính những ràng
buộc đi kèm đã khiến các nước này đặc biệt dễ bị tổn thương trước suy thoái
kinh tế.
Thứ
nhất, trong khi 55% các khoản vay và viện trợ không hoàn lại của các chính phủ
phương Tây và các tổ chức tài chính quốc tế được đổ vào các chương trình xã hội
như y tế, giáo dục, và hỗ trợ nhân đạo, thì gần 2/3 khoản cho vay của Trung
Quốc là dành cho cơ sở hạ tầng.
Trong
thời kỳ kinh tế suy thoái, các dự án cơ sở hạ tầng đã hoàn thành như đường thu
phí, bến cảng, và nhà máy điện sẽ tạo ra ít doanh thu hơn vì giao thông và tiêu
thụ điện năng đều ít hơn, khiến các dự án này khó tạo ra thu nhập cần thiết để
trả các khoản vay.
Thứ
hai, vì các khoản vay của Trung Quốc thường được thế chấp bằng nguồn thu từ tài
nguyên, rủi ro vỡ nợ sẽ tăng lên đáng kể trong thời kỳ suy thoái, vì nhu cầu
thấp hơn thường làm giảm giá hàng hóa cơ bản, ngoại trừ dầu mỏ, xuất phát từ
các lệnh trừng phạt đối với Nga trong cuộc chiến ở Ukraine. Điều này làm gia
tăng gánh nặng lên nguồn doanh thu cần thiết để trang trải các khoản nợ.
Trung
Quốc có rất ít lựa chọn tốt để leo ra khỏi cái hố mà họ đã tự đào cho chính
mình. Việc ép các chính phủ vỡ nợ như Sri Lanka phải trả các khoản vay trong
thời kỳ khủng hoảng kinh tế sẽ là vô ích và phản tác dụng. Trung Quốc sẽ không
chỉ mất tiền mà còn làm mất uy tín của mình trong quá trình này. Tuy nhiên,
việc xóa nợ hoàn toàn lại gây ảnh hưởng xấu đến bảng cân đối kế toán của các
ngân hàng quốc doanh Trung Quốc, vốn là cơ quan thực hiện các khoản vay này, và
cuối cùng Bắc Kinh sẽ là người phải bù lỗ.
Lựa
chọn tốt nhất của Trung Quốc là áp dụng một cách tiếp cận đa nhánh để có thể
cứu vãn hình ảnh và cắt giảm tổn thất của họ.
Nhánh
đầu tiên phải là xóa nợ cho các nước nghèo nhất. Do các quốc gia có thu nhập
thấp khu vực châu Phi cận Sahara chiếm khoảng một nửa các khoản cho vay ở nước
ngoài của Trung Quốc, họ nên được ưu tiên nếu Bắc Kinh có kế hoạch xóa một phần
đáng kể khoản nợ của họ.
Lý do
để xóa nợ cho các quốc gia này đặc biệt thuyết phục, vì họ có khả năng bị tổn
thương nhiều nhất bởi cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Danh tiếng của
Trung Quốc sẽ thiệt hại đến mức không thể bù đắp, nếu cứ ép các nước này trả nợ
trong lúc xảy ra bạo loạn vì tranh giành bánh mì trên đường phố.
Nhánh
thứ hai là tái cơ cấu nợ. Trung Quốc nên cắt giảm lãi suất, tạm thời đình chỉ
việc trả nợ, và kéo dài thời gian đáo hạn khoản vay để ngăn chặn nguy cơ vỡ nợ
liên tục trong ngắn hạn.
Nhánh
thứ ba là phối hợp với các nhà tài trợ và cho vay quốc tế khác. Là nước cho vay
chính thức lớn nhất thế giới, Trung Quốc nắm trong tay đòn bẩy thực sự. Nếu có
thể sử dụng chương trình xóa nợ để khuyến khích các bên cho vay khác làm điều
tương tự, Trung Quốc có thể dẫn đầu một nỗ lực quốc tế nhằm giúp các nước đang
phát triển vượt qua cơn bão kinh tế toàn cầu.
Kết
quả là, đây có thể trở thành một cơ hội lịch sử để Trung Quốc thể hiện vai trò
lãnh đạo quốc tế của mình. Trớ trêu thay, chính sự thiếu thận trọng về tài
chính của Trung Quốc, chứ không phải tầm nhìn xa chiến lược của họ, mới là thứ
tạo ra cơ hội này.
------------
Minxin Pei là Giáo sư về Quản trị chính quyền của
Trường Claremont McKenna và là nghiên cứu viên cao cấp không thường trú của Quỹ
Marshall Đức tại Mỹ.
Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn
CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ của Đặng Xuân Xuyến:
0 comments:
Đăng nhận xét