GẶP
GỠ Ở HỘI THẢO QUỐC TẾ
VÈ
HỒ XUÂN HƯƠNG
*
 |
| (Tác giả Vũ Nho) |
cuốn sách của chị. Hai người có tham luận trong Kỉ yếu. Tôi chụp với chị một kiểu ảnh và đưa lại bài viết năm xưa như một kỉ niệm.
TIẾP
THEO NỖI BUỒN (After Sorrow)
MỘT
CUỐN SÁCH LÍ THÚ VỀ ĐẤT NƯỚC, CON NGƯỜI VIỆT NAM
Ban
đầu, tôi đọc cuốn sách “Tiếp theo nỗi
buồn” có phụ đề “Một người Mỹ
giữa làng quê Việt Nam” của Nhà xuất bản Thế giới với một chút tò mò.
Lady Borton, người phụ nữ Mỹ, tác giả cuốn sách, đã bỏ công học tiếng Việt, đã
bỏ ra 6-7 năm trời ra vào hai miền Nam Bắc Việt Nam, đã biết được gì, nói
được gì về chúng ta với bạn đọc Mỹ? Nhưng rồi, sự hiếu kì lập tức nhường chỗ
cho sự say mê. Và tôi đã bị cuốn hút từ đầu chí cuối.
Điều
làm nên sự thú vị và lôi cuốn cua tập sách không hẳn là tài văn chương của tác
giả. Tôi nhớ câu nói của Ác non, bác sĩ Mỹ nghiên cứu hậu quả chất độc màu da
cam khi tiếp xúc với các thông tin truyền miệng: “đôi khi tôi phải gạt ra một bên tư cách nhà khoa học để lắng nghe với
tư cách một con người” (tr. 307). Lady Borton đã sống ở miền Bắc và miền
Nam đất nước ta cả thời chiến tranh và thời bình. Chị đã từng viết cuốn sách “Cảm nhận kẻ thù” khi làm việc với
các thuyền nhân Việt Nam tại Pulau Biđong của Malaixia. Chính nhờ biết lắng
nghe với tư cách một con người mà những tin tức, những mẩu chuyện, những con
người Việt Nam nhà văn đã nghe, đã gặp, đã thu lượm trở thành chất liệu quý giá
cho cuốn sách.
Mặc
dầu chỉ viết về hai xã và một ít thành phố Hà Nội, nhưng ý tưởng của nhà văn
hết sức độc đáo và thông minh. Bằng sự nhạy cảm của nhà báo, nhà sử học,
nhà văn và đặc biệt là nhạy cảm của người phụ nữ, chị đã chọn làng xã của những
người nông dân, vì muốn hiểu Việt Nam, trước hết cần phải hiểu làng, xã.
Người
kể chuyện chính trong câu chuyện là tác giả, nhưng những cán bộ phụ nữ cùng đi
là Thu, Hảo, Hoa… đã góp vào nhiều giọng kể. Đặc biệt là Thu, chị vừa là người
kể, vừa là nhân chứng, lại vừa sẻ chia, khám phá những điều thú vị của chính
những đồng bào mình. Những con người cụ thể, những câu chuyện riêng lẻ, rời
rạc, qua sự tổ chức, xếp đặt của nhà văn bỗng trở nên vô cùng mạch lạc và có
lớp lang. Người đọc không chỉ thấy được một Việt Nam thời chống mỹ, chống Pháp,
mà xa hơn, từ thời nhà Đinh, nhà Lý, nhà Trần, nhà Lê và Quang Trung với
chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút. Còn có thể thấy ở đây âm vang cuộc khởi nghĩa
Nam Kỳ, cuộc Cách mạng tháng Tám, Phong trào đồng khởi, cuộc tổng tấn công Mậu
Thân,…
Điểm
kết thúc lí thú là tác giả đã tìm hiểu rất sâu, khai thác tốt mạch nguồn văn
hóa Việt Nam. Chỉ nguyên những câu thơ, lời nói, bài kệ được trích cho mỗi
chương sách, bạn đọc có thể thấy dòng chảy liên tục của văn hóa Việt Nam
với các tên tuổi như Mã Giác, Trần Thánh Tông, Nguyễn Trãi, Thái Thuận, Nguyễn
Huệ, Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Đoàn Thị Điểm, Lãnh Cồ, Hồ Chí Minh, Nguyễn Đình
Thi, Trần Hữu Thung, Lê Anh Xuân, Xuân Quỳnh,…
Kirkus
đã nhận xét rất đúng (trên bìa sau của cuốn sách) về cái nhìn thẳng thắn và
tính trung thực, lối viết tránh bút chiến, tránh lên lớp và tránh lên án. Chính
vì thế, bạn đọc Mỹ có thể hiểu được tinh thần chiến đấu của người Việt Nam, đặc
biệt là phụ nữ Việt Nam. Họ sẽ hiểu cách “đánh
giặc bằng mồm” của du kích Khánh Phú và du kích Bàn Long, sự khôn ngoan
từ thời thủy chiến Rạch Gầm - Xoài Mút đến thời giao liên Việt Cộng chở vũ khí
dưới các thùng nước mắm. Họ sẽ hiểu những chết chóc mà lính Mỹ gieo xuống mảnh
đất này từ chất độc màu da cam, từ bom bi, bom phá rải bằng máy bay B52. Hầu
như các câu chuyện nào ở Bàn Long, tác giả cũng gặp hai từ mất
tích và hi sinh. Ở nơi nào tác giả đặt chân đến cũng có hậu quả đau
buồn của cuộc chiến tranh. Thế nhưng, người Việt Nam vẫn dành cho tác giả, một
người Mỹ, những tình cảm bạn bè, còn gọi chị là con, là Út Lý, như một người
thân.
Tác
giả đã thực hiện “ba cùng” với người nông dân Bàn Long và Khánh Phú. Chị đã tập
sống trong môi trường Việt Nam và từ đó khám phá Việt Nam. Cúi khom khom trên
thửa ruộng “bùn trải qua ngón chân và
ngón tay”, chị đã khẳng định dù muộn màng rằng “không có ki luật quân sự Mỹ nào - dù hùng hậu và tinh xảo đến đâu đi
nữa - lại có thể khuất phục được nông dân lao động trên ruộng đồng” (trang
239).
Khách
quan và trung thực nhưng không vì thế mà tác giả không bày tỏ những cảm thông
về sự mất mát, khâm phục về sự bền bỉ, thông minh, hồn hậu của người Việt Nam.
Cũng có khi chị châm biếm nhẹ nhàng về sự cứng nhắc, rập khuôn… nhưng tất
cả đều xuất phát từ sự chân thành và không định kiến. Nhờ thế mà cuốn sách sinh
động bởi giọng điệu, phong phú bởi góc nhìn, lý thú bởi cách nhận định, lí
giải.
Mảnh
đất và con người Việt Nam đã ám ảnh Lady Borton khi chị nhìn cuộc chiến trên
tivi ở Philadenphia. Chị đã tìm cách đến Việt Nam với một khát vọng duy nhất là
giúp nhân dân Việt Nam theo tinh thần của tín đồ Quây Cơ. Rồi chị “muốn làm một việc gì đó thiết thực để bắc
chiếc cầu qua cái vực ngăn cách” (tr. 106) giữa Việt Nam và Mỹ. Chị tự nhận
xét “điều tôi cần nói về Việt Nam đã qua
hẳn một thế hệ” (tr. 20). Nhưng ngạn ngữ phương tây có nói “Thà muộn còn hơn là không bao giờ có”.
Cuốn sách ra đời khi quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam đã được cải thiện. Chẳng cứ gì
bạn đọc Mỹ mới thích thú với cuốn sách này, mà bạn đọc Việt Nam cũng sẽ thích
thú vì một nhà văn nước ngoài đã viết về nước mình, người mình hay đến
vậy./.
Mời
nhấp chuột đọc thêm:
- Các bài phê
bình, cảm nhận thơ0
- Đặng Xuân Xuyến
- Cảm nhận thơ văn 1l
- Đặng Xuân Xuyến
- Cảm nhận thơ văn 2l
Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn
CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ của Đặng Xuân Xuyến:
0 comments:
Đăng nhận xét