GIỚI THIỆU 3 BÀI THƠ CỦA NHÀ THƠ, BÁC SĨ BÙI CỬU TRƯỜNG - Tác giả: Đặng Xuân Xuyến

GIỚI THIỆU 3 BÀI THƠ CỦA NHÀ THƠ,

BÁC SĨ BÙI CỬU TRƯỜNG

Nhà báo, nhà phê bình văn học Phạm Chí Thiện:

Đặng Xuân Xuyến - không phải là một “nhà phê bình văn học” đã thành mô-típ “khen một tý”, “chê một tý” và kết luận “là một cây bút đầy triển vọng”...

Với ông, để có liền một mạch 3 bài bình thơ của Bùi Cửu Trường, Đặng Xuân Xuyến cũng phải là một nhà thơ tài hoa sánh vai ngang với nữ thi sĩ. Điều đó là đương nhiên, xong, với tư cách một nhà bình thơ, mọi người càng yêu quý, nể phục ông. Tôi và không ít người bạn yêu thơ, cảm thông nỗi buồn của nữ nhà thơ nhưng ngậm ngùi không nói thành lời. Còn với Đặng Xuân Xuyến, mọi điều cứ như đêm trăng rằm, tất cả đều long lanh sáng tỏ; phơi bày mọi ngóc ngách riêng tư, thầm kín - với đầy đủ mọi đường nét nhưng không chút tang thương, nhục dục tầm thường sầu muộn “nhi nữ thường tình”.

Rất cảm ơn một người bình thơ “xưa nay hiếm” như vậy.

Bà là nhà thơ, bác sĩ (quân y) Bùi Cửu Trường, là con gái rượu của nhà thơ, nhà báo, nhà nghiên cứu Văn hóa, nhà dịch thuật Bùi Hạnh Cẩn và là cháu họ của thi sĩ Nguyễn Bính.

Đấy không phải là những điểm son để bảo chứng cho thơ bà nhưng là những căn nguyên để lý giải tại sao bà đến với thơ ca rất muộn, ở tuổi đã nghỉ hưu mà thơ của bà lại được nhiều bạn đọc yêu mến bởi nét duyên, nét độc đáo trong thơ bà: vừa mới, vừa hiện đại, vừa phảng phất chất dân dã, chân quê.

Trân trọng giới thiệu 3 bài thơ: “Gọi đêm trở gió”, “Ngẫm chiều” và “Rét Bân nhớ Mẹ” của nhà thơ, bác sĩ Bùi Cửu Trường:

---------------------------

VÀI CẢM NHẬN KHI ĐỌC:

“GỌI ĐÊM TRỞ GIÓ” CỦA BÙI CỬU TRƯỜNG

GỌI ĐÊM TRỞ GIÓ

Gió sao không lùa mé Tây

- cái phía nhà em không cửa.

mà cứ lọn dai, lọn dài buốt giá

len qua kính mà run!

Ở đâu, ơi ngàn thương?

Đi đâu, ơi vạn nhớ?

Nẻo về tàn lá cỏ

Lối sang mờ màn mưa...

Gió bấc căm căm rét cóng cơn mơ

thốc ngược gối gường trống vắng.

Đông mình em / cây đường lập cập.

Đông mình em / sương muối buốt khuya

Trở gió. Rét về

Sao Người không về lại?

Gầm gào gió cơn man dại

hù doạ đêm mồ côi.

Trở gió 24/11/2016

BÙI CỬU TRƯỜNG

(Bút danh khác: Hạt Cát Diệu Sinh)

LỜI BÌNH:

Tôi thích “Gọi đêm trở gió” của nhà thơ, bác sĩ Bùi Cửu Trường vì bài thơ được viết như trải lòng, rất thật mà câu chữ lại sáng, đẹp, thanh thoát. Đọc đi đọc lại, tôi càng thích bài thơ hơn. Và dù đã rất buồn ngủ, tôi cũng cố ngồi viết vài cảm nhận về bài thơ hay, nhưng buồn mà đẹp này.

Ấn tượng níu giữ tôi đầu tiên là câu:

Nẻo về tàn lá cỏ

Lối sang mờ màn mưa...

Câu thơ thật hay, đẹp. Và cả lạ nữa.

Tôi chưa được gặp cách diễn tả nỗi đau xa cách nào bằng hình ảnh: “Nẻo về tàn lá cỏ / Lối sang mờ màn mưa...”, hay và lạ vì bảng lảng nét liêu trai như thế. Có thể là vì tôi ít đọc, nhất là thơ thì lại càng lười đọc nhưng ở 2 câu thơ này, cách diễn đạt như thế, không phải là tình cảm nhớ nhung thông thường vì xa cách, mà là vời vợi những nhớ thương của người sống với người đã khuất, là nỗi đau khôn nguôi bởi sự cách trở bất khả kháng của Âm - Dương cách biệt. Đấy là câu thơ hay và đẹp của tình nghĩa Tào Khang, hoàn toàn không dành cho tình yêu trai gái.

“Nẻo về tàn lá cỏ / Lối sang mờ màn mưa...” cứ bồng bềnh nhân ảnh, cứ bảng lảng nét liêu trai, như là những ngăn trở bất khả kháng, càng khiến nỗi trống vắng trong “Gọi đêm trở gió” thêm hoang hoải, xót xa.

Tôi đã suýt bật khóc khi đọc:

Trở gió. Rét về

Sao Người không về lại?

Câu “Trở gió. Rét về” được ngắt làm 2 nhịp bằng dấu chấm ngăn cách, đã đẩy sự cô đơn, trống vắng của “Gọi đêm trở gió” thêm vời vợi, xót xa. Đấy không chỉ là lời cảm thán của tâm trạng xót xa khi Đông về mà là cả sự nhớ nhung được dồn nén bấy lâu. Đọc: “Sao người không về lại?”, tim tôi như thắt lại, cứ mường tượng tới hình ảnh một thiếu phụ ngoái đầu, đăm đắm ánh nhìn hướng về phía cánh cửa như đang ngóng chờ một “Người” nào đó rất quan trọng “về lại”, diết da lắm, mà cũng tuyệt vọng lắm. Câu thơ bật ra như tiếng thổn thức của nỗi lòng, như trải ra để mong được vơi đi nỗi nhớ nhung đang bào xát con tim. Dường như vì sự nhớ thương đến khắc khoải, cũng da diết đã từ rất lâu, khiến thiếu phụ đụt hơi, đuối sức. Câu: “Sao Người không về lại?”, nghe như một tiếng nấc nghẹn của sự nhớ thương đến tuyệt vọng, âm điệu nhỏ dần, nhỏ dần, xót xa, nghẹn đắng:

Trở gió. Rét về

Sao Người không về lại?

Hình ảnh đẹp. Rất thơ! Rất họa! Tôi cứ ngẩn ngơ với ý nghĩ: Giá như bài thơ dừng lại ở đây thì hay hơn, vì như thế bài thơ sẽ gợi cảm xúc hơn, ấn tượng hơn, và chất thơ sẽ đẹp hơn.

Vâng! Đấy chỉ là vài cảm nhận của tôi khi đọc “Gọi đêm trở gió”. Và những cảm nhận đó có thể sẽ không trùng với ý tác giả, nhưng như thế thì tôi cũng rất cám ơn nhà thơ Bùi Cửu Trường đã cho tôi thưởng thức một bài thơ hay, để tôi thêm cảm nhận về một cung bậc tình cảm qua bài thơ lấp lánh những nhớ thương đến xót lòng.

Hà Nội, 3 giờ sáng 02.03.2018

ĐẶNG XUÂN XUYẾN

---------------

“NGẪM CHIỀU” - BÀI THƠ ĐỘC ĐÁO

CỦA BÙI CỬU TRƯỜNG

NGẪM CHIỀU

1- tơ nhện thả mành

nà nuột

mưa rớt giọt

lộp độp hè cánh đỏ phượng rơi.

lòng rối bời

dạ rối bời

lắng lo nỗi bòng bong rối

liêu xiêu bước vội

bàn chân ai lối về.

canh hẹ cuộc đời hắt bến mê

bông lau tóc xoã vạt chiều héo úa

bàn tay thõng rớt niềm tin vụn vỡ

hạt đất buồn xa xót ngọn cỏ côi.

...

2 - Bỏ lại muộn sầu đi nhặt niềm vui

hít hà hương lá

vói rẻ quạt ráng hồng quạt gió

xoe búp trời thiên thanh

Bỏ lại bộn bề về tĩnh tại mình

tiếng mõ cá quyện chiều lam khói

chuông đồng vọng thinh không vòi vọi

Thơ.

3 - đời - mơ

trong vắt.

Hà Nội, 02.03.2018

BÙI CỬU TRƯỜNG

LỜI BÌNH:

Ngẫm Chiều là bài thơ của nhà thơ, bác sĩ Bùi Cửu Trường, được sáng tác vào ngày 02 tháng 03 năm 2018 nhưng mãi tận chiều qua, 16 tháng 06 năm 2018 tôi mới có cơ duyên được đọc Ngẫm Chiều trên trang facebook của bà.

Ngay từ những câu đầu của khổ đầu bài thơ, Ngẫm Chiều đã gây ấn tượng đặc biệt với người đọc qua những chấm phá khá độc đáo:

“tơ nhện thả mành

nà nuột

mưa rớt giọt

lộp độp hè cánh đỏ phượng rơi.”

Thơ tự do, phóng bút, không chú trọng vần điệu, không gò bó hình thức. Hình ảnh đẹp, lạ, gợi những nét huyền bí, liêu trai.

Tiếp theo, là: “Lòng rối bời/ Dạ rối bời”, chủ ý ngắt ra từ “lòng dạ rối bời” thành 2 câu riêng biệt, đồng nghĩa, để nhấn nhá, đẩy lên cao tâm trạng bồn chồn, sốt ruột, với ngổn ngang những lo lắng chồng chéo, đan xen, khó tháo gỡ, khiến bàn chân “liêu xiêu bước vội”. Nhịp thơ thật riết róng, dồn nén, ngắc ngứ, rưng rức xót lòng trong “chiều bời rối”, và những phảng phất nét cô liêu với đau đáu nỗi niềm “bàn chân ai lối về”, khiến người đọc cũng nghẹn lòng, thảng thốt:

“lòng rối bời

dạ rối bời

lắng lo nỗi bòng bong rối

liêu xiêu bước vội

bàn chân ai lối về.”

Tâm trạng hụt hẫng, xa xót được đẩy xa, sâu hơn, bởi những hình ảnh: “tóc xõa vạt chiều”, “bàn tay thõng”, “ngọn cỏ côi”... mang mang gam trầm buồn, của tâm trạng xáo trộn bất ổn, muốn thõng tay buông bỏ tất cả, quên đi tất cả, đã tạo nên một bức tranh sống động mà trầm mặc, u uẩn mà da diết.

Không chú trọng vào gieo vần, cứ thả cho mạch thơ tự nhiên trôi theo dòng cảm xúc nhưng nhà thơ Bùi Cửu Trường lại thật cẩn trọng khi chọn lựa, sắp xếp câu chữ, với những động từ: “hắt”, “xõa”, “rớt”, “vỡ”... được đặt đúng tâm trạng, đúng ngữ cảnh, khiến nỗi đời, nỗi người của cõi người đã đau càng đau se sắt, và đẩy câu thơ bay lên, thấm nhẹ nhàng vào trái tim người đọc:

“bàn tay thõng rớt niềm tin vụn vỡ

hạt đất buồn xa xót ngọn cỏ côi.”

Hai câu thơ thật hay, mà buồn, xót xa lắm.

Rồi, nhà thơ “Bỏ lại muộn sầu đi nhặt niềm vui/ hít hà hương lá”, để tĩnh tâm trước cõi người nơi trần tục còn lắm khổ lụy, phiền não, để buông bỏ nhẹ nhàng nhưng dứt khoát những tham - sân - si - ái - ố của chúng sinh mà gửi hồn vào “tiếng mõ cá quyện chiều lam khói/ chuông đồng vọng thinh không vòi vọi”, mà mong được an lạc nơi cõi Thiền.

Sắc - Sắc - Không - Không, đời người là bể khổ trầm luân, đạt tới “đời - mơ/ trong vắt” là đạt tới cảnh giới. Ước mơ đó đâu phải chỉ là của riêng nhà thơ Bùi Cửu Trường?!

Ngẫm Chiều là bài thơ với thi tứ hay và lạ, cách sử dụng từ ngữ khá độc đáo, nhất là cách nói ngược: nà nuột / cánh đỏ phượng / lắng lo / vụn vỡ / xa xót / muộn sầu / bộn bề / chiều lam khói... được dùng như là thủ pháp chính đã tạo ấn tượng thật đặc biệt với người đọc. Hay hay không hay là tùy thuộc vào cảm nhận của riêng mỗi người nhưng với người viết, thì NGẪM CHIỀU là một bài thơ hay, rất đáng đọc.

Hà Nội, 17 tháng 06 năm 2018

ĐẶNG XUÂN XUYẾN

---------------

ĐỌC: “RÉT BÂN NHỚ MẸ”

- NGÀY 8 THÁNG 3

RÉT BÂN NHỚ MẸ

Rét Bân vương má con hạt mưa

Kiểu mưa Bân này dễ ho, mẹ ạ

Chân mẹ ấm không / rét Đài sương giá?

Tay mẹ cóng không / rét Lộc buốt tê?

Mẹ ơi!

Từ hồi Mẹ đi

quanh con hơ hoác trống.

Mưa Bân chắt lọc

từ li ti hương xuân rất trong

Tình mẹ ấm nồng

gom nhặt từ tháng ngày vất vả

tháng ngày ngược xuôi tất tả

lần hồi mẹ áo nâu sờn...

Mưa Bân rất tròn

mỏng dầy xếp giọt

Trời thương Nàng Bân, Trời ban rét ngọt

Con xin Trời cho con nắng tươi

cho con thấy nụ cười

nhóng nhánh hạt na đen của mẹ.

Rét Bân rất nhẹ

Đủ lùa thông thống tháng ba.

Đủ cuốn tuổi đông con

về Mẹ chốn bao la

Tìm hơi ấm Mẹ.

Hà Nội, 08 tháng 03.2019

BÙI CỬU TRƯỜNG

LỜI BÌNH:

Sáng ngày 8 tháng 3, tôi được đọc một bài thơ tự sự, viết về MẸ của nhà thơ, bác sĩ Bùi Cửu Trường.

Bài thơ có tựa đề: RÉT BÂN NHỚ MẸ.

Tôi ấn tượng với bài thơ ở ngay những câu đầu:

"Rét Bân vương tay con hạt mưa

Kiểu mưa Bân này dễ ho mẹ ạ

Mẹ đủ ấm không / khi trời lạnh giá?

Mẹ đủ ấm không / khi đất buốt tê?"

Những câu thơ tự sự giản dị, mộc mạc, trĩu nặng nỗi niềm, từ hạt mưa vương vào tay, gợi nên nỗi lo dịu dàng thường trực: "Kiểu mưa Bân này dễ ho mẹ ạ", rồi đột nhiên thay đổi tâm trạng, từ dàn trải tâm sự sang dồn nén những lo lắng:

"Mẹ đủ ấm không/ khi trời lạnh giá?

Mẹ đủ ấm không/ khi đất buốt tê?"

Khiến người đọc sững lại, rồi trầm lặng khá lâu trước sức ám ảnh của những hình ảnh xuất hiện trong những thước phim rất ngắn. Đến đây, người đọc mới vừa thốt lên lời đồng cảm cùng tâm trạng xót thương của người con hiếu đễ với người Mẹ đã khuất, thì lại vỡ òa cảm xúc bằng những câu tự sự lắng đầy nước mắt. Sự nhớ thương trong đau xót, cút côi được dồn nén đến tận cùng bởi những câu thơ ngấn lệ, trầm buồn:

“Mẹ ơi

Từ hồi Mẹ đi

quanh con hơ hoác trống.”

3 chữ “hơ hoác trống” đã diễn tả tất cả sự nhớ thương - mất mát - cút côi của người con khi mất Mẹ.

Tôi thích 4 câu thơ:

"Rét Bân vương tay con hạt mưa

Kiểu mưa Bân này dễ ho mẹ ạ

Mẹ đủ ấm không / khi trời lạnh giá?

Mẹ đủ ấm không / khi đất buốt tê?"

được viết ban đầu hơn so với 4 câu đã được nhà thơ chỉnh sửa.

Bởi theo cảm nhận của riêng tôi thì 4 câu chưa chỉnh sửa rất gợi cảm xúc với người đọc. Câu “Rét Bân vương tay con hạt mưa” gợi tâm trạng chông chênh, chới với của người con giữa trời mưa rét khi cô đơn, vắng (mất) Mẹ. Sự lặp lại cụm từ 4 chữ: "Mẹ đủ ấm không" ở 2 câu cuối khổ thơ: “Mẹ đủ ấm không / khi trời lạnh giá?” - “Mẹ đủ ấm không / khi đất buốt tê?" nghe chân chất, mộc mạc, như tự nhiên bật ra trong tâm thức nhà thơ trước cái lạnh giá của tiết trời và chính sự lặp lại cụm từ 4 chữ ấy đã làm câu thơ thêm day dứt, xót xa. Câu thơ lấy nước mắt người đọc bởi sự tự nhiên, chân chất ấy. Nhưng với 2 câu thơ đã chỉnh sửa: “Chân mẹ ấm không / rét Đài sương giá?” - “Tay mẹ cóng không / rét Lộc buốt tê?” thì sự cẩn thận về kiến thức, sự cầu toàn về ý thức tay nghề đã lấy đi nét mộc mạc, dung dị, khiến câu thơ trở nên thiếu nhựa. Sự rành mạch "rét Đài" - "rét Lộc" - “rét Bân” vì sự cầu toàn... ở 2 câu thơ trên là không cần thiết, bởi theo thiển nghĩ của người viết, sự rành rẽ câu chữ như thế khiến bạn đọc khó "phiêu" cùng bài thơ để khám phá và cảm thụ bài thơ, cũng vì thế mà làm bài thơ bớt hay.

Là kẻ lười đọc thơ nhưng tôi lại thích đọc thơ Bùi Cửu Trường, có lẽ vì cách dùng từ ngữ của bà khá độc đáo, sáng tạo nhưng vẫn giữ được chất dân dã, chân quê. Những câu: “Từ ngày mẹ đi/ quanh con hơ hoắc trống”, "lần hồi mẹ áo nâu sờn .."/ "Nhóng nhánh hạt na đen của Mẹ." hay: "Rét Bân rất nhẹ/ đủ lùa thông thống tháng ba/ đủ cuốn tuổi Đông con" trong RÉT BÂN NHỚ MẸ, tuy chưa phải là những câu thơ thật hay, những câu thơ tài hoa nhưng những câu thơ đậm dấu ấn rất riêng của Bùi Cửu Trường như thế thì không phải dễ làm, không phải cứ muốn là viết được.

Hà Nội, chiều 08 tháng 03.2019

ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Yếu tố đồng tính trong thơ Đỗ Anh Tuyếnl

- Thơ Trần Đức Tín - Vài trao đổi với Vũ Thị Hương Mail

- Hôn quân Lưu Tử Nghiệp và vai diễn của Trương Dật Kiệtl

- Vài cảm nhận khi xem phim BỐ GIÀ (web drama) của Trấn Thànhl

- Đọc Nguyễn Xuân Dương bình thơl

- Thầy phong thủy Bùi Đồng và những comment bình thơl

- Chuyện về thầy xem tướng Bùi Cao Thếl

- Một chút tâm sự khi đọc thơ Nguyễn Tuyểnl

- Về phong cách bình thơ của Châu Thạchl