 |
| (Nguồn ảnh: Internet) |
TÂM LÝ CON NGƯỜI
VÀ NGHỆ THUẬT GIAO TIẾP
Sự biến đổi tâm lý có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng giao tiếp, đó là một
kết luận được khoa học tâm lý chỉ ra từ hơn một thế kỷ nay. Tâm lý con người
thường diễn biến rất phức tạp, nó bao gồm mọi biểu hiện, trạng thái và hành
động mà người đó thực hiện. Tâm lý vừa mang đặc điểm tự nhiên, bản năng của con
người vừa thể hiện mức độ tác động của xã hội tới người đó.
Đặc điểm tự nhiên, bản năng thể hiện ở nhu cầu đòi hỏi giao tiếp, nó vừa là
các nhu cầu ăn, ngủ thường ngày của mọi người. Tính chịu tác động của xã hội
trong giao tiếp biểu hiện dưới khả năng, tri thức hiểu biết, vốn sống... của
con người. Những người có bản năng giao tiếp tốt (cái mà chúng ta gọi là năng
khiếu) cộng với một sự hiểu biết rộng, vốn sống phong phú, độ cọ xát trong cuộc
sống nhiều thì họ luôn là người giành được nhiều thành công trong giao tiếp.
 |
| (Tác giả Trần Tiến) |
Tâm lý thích cho, ưa nhận lại dựa trên cơ sở bình đẳng. Các nhà khoa học đã
chỉ ra rằng, bình đẳng là điều cần thiết tất yếu để giao tiếp thành công. Mối
quan hệ bình đẳng, giao tiếp bình đẳng nhắc nhở chúng ta rằng đừng nên tự ti
hay ngạo mạn kiêu căng đối với vị trí xã hội của mình và cũng đừng bao giờ tạo
nên một mối quan hệ mang áp lực, ví như áp lực trong quan hệ cha, con, lãnh đạo
với nhân viên... Thường thì dạng quan hệ và giao tiếp này sẽ gây ảnh hưởng lớn
đến tâm lý của một trong số hai người đó. Giao tiếp bất bình đẳng có thể dẫn
tới sự sai lệch về thông tin trao đổi, nói dối, lừa đảo... đều xuất phát từ sự
áp bức này cả. Đối xử bình đẳng là nguyên tắc làm người. Sự giao thiệp bình
đẳng, tự trọng mà không tự kiêu, tôn trọng người khác nhưng không xu nịnh, giúp
đỡ không xem là ban ơn, được giúp đỡ không nên ỷ lại. Phê bình phải chân thành,
được phê bình phải tiếp thu, dù chưa thật khách quan, song cũng không nên hờn
giận.
Vì giao tiếp chịu ảnh hưởng của tâm lý, vậy nên chúng ta có thể điều chỉnh
được tâm lý để tránh sự bất bình đẳng trong quan hệ và giao tiếp. Người
ta đã chỉ ra rằng, nếu mọi người ý thức được vai trò, vị trí xã hội của mình và
biết vượt qua những ảnh hưởng của nó thì có thể tạo ra được sự bình đẳng. Chẳng
hạn như trong quan hệ nhân viên và lãnh đạo, nếu cả hai người biết cách bỏ qua
khoảng cách để nói chuyện thẳng thắn , gần gũi trong mọi lúc, mọi nơi thì hiệu
quả của câu chuyện đó rất đáng được ghi nhận. Dĩ nhiên, vai trò, vị trí của
người lãnh đạo lúc nào cũng cao hơn nhân viên, nhưng nó chỉ thuộc phạm vi công
việc. Còn ở đời thường thì ai cũng như ai. Hãy biết kết hợp cái đời thường với
công việc sẽ tìm được điểm chung để cùng nhau giải quyết một cách hiệu quả
nhất, có lợi nhất cho cả đôi bên.
Trên lý thuyết cũng như trong thực tế việc vứt bỏ khoảng cách phải được chủ
động từ những người có vai trò, vị trí xã hội cao hơn. Họ nên tìm ra những mặt
tương đồng, tương đối để tạo bình đẳng cho đôi bên, từ đó làm tăng cảm giác
bình đẳng cho đối phương khiến việc giao tiếp thành công.
Thông thường trong tâm lý con người hay có tâm trạng mặc cảm, tự ty hay
ganh đua, ghen tỵ đối với những người ưu việt hơn mình. Khi ấy, mối giao du đôi
bên sẽ thất bại cho dù đối phương có tỏ ra hoan nghênh thì cũng chỉ là giả tạo
mà thôi. Trong thực tế người mang tâm lý này rất khó tạo ra được sự bình đẳng.
Một đặc điểm nữa có thể làm mất bình đẳng trong giao tiếp đó là sự lợi dụng
vị trí của mình để gây áp lực trong khi giao tiếp. Nó sẽ làm cho mối quan hệ
trở nên cứng nhắc, nặng nề, làm cho tâm lý giao tiếp bị ức chế, có thể dẫn tới
sự đối kháng, phản nghịch, trả thù... Vậy nên, muốn có thành công nên tránh lợi
dụng áp lực để đạt được mục đích. Mặt khác, cũng cần phải có tâm lý tự nguyện
và biến nó thành quy tắc hành vi cá nhân trong giao tiếp. Tâm lý tự nguyện
thuộc về những người có vai trò vị trí xã hội thấp hơn, họ nên chủ động thấy
được "phận của mình" để định cái "danh của mình", đúng như
thuyết danh chính của Khổng Tử : "Danh nào thì phận ấy. Cái phận mình thế
thì nên hãy tự nguyện với cái danh đang có của mình". Danh phận ở đây
không mang tính duy tâm mà nó mang tính tiến bộ, duy vật. Bởi những người có
vai trò, vị trí (phận) xã hội thấp nên biết tự giác chấp nhận sẽ có nhiều cơ
hội để thăng tiến làm thay đổi cái phận của mình và cũng đồng thời biến chuyển
cái danh. Thực hiện được điều này sẽ tạo ra được sự bình đẳng giúp cho giao
tiếp thành công.
Tâm lý trong giao tiếp của con người cần phải để ý tới sự tôn trọng lẫn nhau.
Tâm lý tôn trọng và được tôn trọng luôn có ở mỗi con người. Không ai muốn người
khác coi khinh mình và ngược lại cũng không phải ai đều muốn coi khinh người
khác. Đây là một thực tế phổ biến. Vậy nên, trong các mối quan hệ và giao tiếp
sự tôn trọng lẫn nhau sẽ là nền tảng cho sự thành công. Bạn hãy chịu khó thông
qua sự đánh giá của đối tượng giao tiếp (ý kiến khách quan) để nhận biết chính
mình và từ đó cũng nên có đánh giá lại họ thông qua những gì mà bạn biết về họ.
Điều khá quan trọng ở đây nếu đối tượng giao tiếp có nói về thành tích, khả
năng của họ thì bạn nên lấy đó làm một niềm vui. Bởi khi tâm trạng của mình vui
vẻ, hưng phấn, bạn sẽ có thiện cảm với những người xung quanh. Mà đầu tiên là
người đối thoại với bạn. Khi nắm được những thông tin về điểm tốt của đối tượng
giao tiếp thì không nên tiếc một lời khen có tính chất ủng hộ, khẳng định điểm
tốt của họ. Trong thực tế, điều này cũng rất đa dạng, vậy nên tuỳ thuộc vào
hoàn cảnh để có những lời khen phù hợp. Chẳng hạn như bạn muốn khen một người
mẹ, bạn hãy nên khen đứa con của chị ta ngoan, học giỏi... vì đứa con là kết
quả giáo dục của chị.
Khen khác với xu nịnh, khen là đánh giá thực tế của người được khen. Vậy
nên, cần phải chân thành với những lời khen đó, có như vậy người được khen mới
có cảm giác hạnh phúc, vui vẻ. Trường hợp này cần phải trừ những người xu nịnh
và thích xu nịnh. Họ chỉ là thiểu số trong nghệ thuật giao tiếp.
Bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau là những biểu hiện cụ thể của tâm lý khi giao
tiếp. Nó quyết định tới sự thành bại của giao tiếp. Ngoài ra trong giao tiếp
cần lưu ý một hình thức khác trong tâm lý con người đó là tính chân thành. Tâm
lý sẽ cảm thấy vững vàng, an toàn khi người đối thoại với mình tỏ ra chân
thành. Lòng chân thành yêu cầu loại trừ hết những kỹ xảo xã giao. Ngoài xã giao
công việc, trao đổi với nhau những thông tin của công việc thì những hình thức
giao tiếp khác, đặc biệt là giao tiếp mang tính thâm giao (tâm sự về đời tư,
suy nghĩ, ước mơ...) đều cần tính chân thành. Nó như là men xúc tác làm rung
động con tim của hai người. Chân thành luôn đi song song cùng với tâm lý bình
đẳng cho nên có chân thành thì trước hết phải có bình đẳng. Tạo được sự bình
đẳng, sẽ gạt bỏ được sự dối trá, thực hiện thành công mối quan hệ tốt đẹp của
mình.
Yếu tố tâm trạng cũng rất đáng được chú ý trong tâm lý giao tiếp. Tâm trạng
là sự thể nghiệm nội tâm về thái độ đối với sự vật khách quan, là hoạt động tâm
lý không thể thiếu trong đời sống xã hội và quan hệ xã hội. Dưới góc độ tâm lý
học, tác dụng của tâm trạng không kém hơn ngôn ngữ trong sự tồn tạo và duy trì
những quan hệ qua lại của xã hội loài người. Tâm trạng liên quan đến tâm lý và
trình độ văn hoá của con người, được khống chế bởi tiềm thức. Nó vừa là động
lực, vừa là kết quả của hanh vi, khi ta nảy sinh mong đợi về giao tiếp, sẽ tỏ
ra nôn nóng, nếu có tâm trạng mạnh mẽ, trị số mong đợi sẽ tăng lên thúc đẩy nhu
cầu giao tiếp. Khi giao tiếp sẽ cảm thấy vui mừng, kết quả giao tiếp cực kỳ tốt
đẹp. Những người có tâm trạng lạnh nhạt, sẽ có phản ứng và kết quả ngược lại.
Nói tóm lại, những biểu hiện của tâm lý được đánh giá qua kết quả của giao
tiếp. Nhưng điều quan trọng hơn tâm lý lại quyết định tới kết quả đó. Nó là cơ
sở để tiến hành giao tiếp.
*
TRẦN TIẾN
Địa chỉ: Nhà 6, ngách 20, ngõ 107, phố Hồng Mai,
quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.
Email: trantienkv20@gmail.com
.............................................................................................................
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 22.08.2016.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng
lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét