 |
| (Nguồn ảnh: internet) |
CƠ CHẾ ĐÔNG TÀN LÀM SAO
THẤY GIẢI MÙA XUÂN?
Mùa xuân đang đến qua từng lọn gió nam tinh khôi
trở về cùng những cánh chim én tung tăng bay lượn trong bầu trời đã buông rơi
giá lạnh. Mùa xuân làm cho sự sống hồi sinh, và tất cả chúng ta như được phục
sinh cùng muôn vàn cây cỏ đang bung mầm muôn hoa ngàn tía. Mùa xuân dạy con
người điều gì nhiều nhất? Có lẽ đó là vũ trụ đã cải lão hoàn đồng – vạn vật
luân hồi trong một chu kỳ khai sinh mới. Nếu không như vậy thì sự sống trên
hành tinh là ù lỳ bất động, vạn vật khô cứng héo úa tàn phai xơ xác. Một dòng
sông không chảy nước sẽ tù đọng và thối. Triết gia Nietzsche nói “con rắn không
lột da sẽ chết”. Như vậy con rắn muốn lớn mà không lột da, tức là cởi tấm áo
chật chội của mình thì sẽ không thể nào lớn được, lớp da đó sẽ chính là nhà tù
ứ đọng cho thân xác của rắn. Và kỳ diệu thay, thiên nhiên chính là bài học của
ông thầy tự nhiên, năm rắn đang lột da để biến thành năm ngựa.
Vậy mà hãy nhìn xem giải thưởng văn học năm 2013
vẫn rủ nhau lục
tục chui vào da của một con rắn già nua. Con rắn có lẽ là con
bị nguyền rủa nhiều nhất thế giới. Ngay trong Kinh Thánh, mở màn thời Sáng thế,
vì con rắn xui Eva ăn trái cấm mà Chúa Trời nguyền rủa: ngươi phải bò bằng
bụng, bị chân của đàn bà dẫm đạp lên, cả đời rúc ráy chui lủi trong xó tối và
bụi rậm. Và ác quỉ cũng như thuốc độc được biểu hiện chỉ cần hình con rắn.
 |
| (Tác giả Nguyễn Hoàng Đức) |
Dẫu vậy lợi ích của con rắn rất lớn, vì hình thù
nhỏ bé, lại trườn bằng bụng, nên nó dễ dàng trườn vào bóng râm, gầm ghế quyền
lực và các giải thưởng. Ở đâu nó cũng bò vào được, ngay cả cung vua, phủ chúa,
ngai vàng bò vào ngon ơ?! Ngược lại con ngựa thì hí những tiếng kiêu hùng, xông
pha trận mạc trường chinh khói lửa, sẵn sàng mang vinh quang “da ngựa bọc
thây”. Nhưng mà ngang trái thay bi kịch của thiên nhiên. Một con lợn đần độn có
thể nhai cả trăm con rắn bắt chấp các loại nọc độc. Tại sao? Vì con lợn căn cứ
vào tính mục đích của mình, nó thường xuyên hiến thịt và tiết canh cho nhân
loại, nên nó không coi cái loại rúc ráy xó xỉnh chỉ được vài lạng ngâm rượu là
gì! Nhưng một con ngựa kiêu hùng chẳng hề sợ đại bác, khói lửa lại rùng mình
trước con rắn bé hơn mình cả ngàn lần. Tại sao? Ở đời quân tử vẫn ngán tiểu
nhân là bình thường, như người Việt nói “không rây với hủi”. Nhà bác học vĩ đại
Einstein nói: Không thể chiến thắng bọn ngu vì thế lực của chúng rất đông. Con
ngựa kiêu hùng minh bạch là vậy, nó không thể làm sao hiểu được có thứ rúc ráy
không cất được tiếng kia, nhỏ xíu mà làm bộ khôn ranh nguy hiểm… và nó ngán như
bậc quân tử không dám rây với tiểu nhân?!
Đây là những lời bàn muốn làm quà tặng cho mùa
xuân. Giờ đi thẳng vào vấn đề, chúng ta thử xem giải thưởng văn học 2013 có lột
được qui mô của “xác rắn” nặng trong tầm một kilo? Trong bài “Giải thưởng Hội
Nhà văn năm 2013. Tự làm khó mình? Tác giả Hà Ngân có viết:
“Giải thưởng thường
niên năm nay người ta thấy phần lớn là những gương mặt hoặc đã quá “nhàu” hoặc
lạ hoắc như thể không còn gì để xếp đầy “mâm cỗ tất niên”, nên đành vậy. Bởi
lẽ, như luật bất thành văn, cứ đến mùa thứ 5, mùa của giới văn nhân, bao giờ mà
chẳng có giải, giống như các cụ nhà ta thường bảo “cỗ nào chẳng có thịt gà”,
năm hết Tết đến, không có giải, mất vui. Vì thế, không ít người cho rằng Hội
Nhà văn đang tự làm khó mình xem ra cũng có lý. “Méo mó, có hơn
không?”
Giải thưởng năm nay được trao cho các tác phẩm:
tập truyện ngắn Bãi vàng, đá quý, trầm hương của Nguyễn Trí; tập tiểu luận và
bút ký về nghề văn Phút giây huyền diệu của Ma Văn Kháng; tập thơ Những lớp
sóng ngôn từ của Mã Giang Lân; …” Và:
“Tất cả
những người được giải năm nay đều thuộc lớp tuổi U 60, trẻ nhất là Nguyễn Trí
(sinh năm 1958), tiếp đến là Nguyễn Văn Thái (sinh năm 1945), rồi đến Mã Giang
Lân (sinh năm 1941) và cuối cùng là Ma Văn Kháng (sinh năm 1936). Như vậy, có
thể nói, không có gương mặt nào trẻ về tuổi đời được giải năm nay.”
Như vậy có chứng tỏ, giải thưởng chỉ quanh quẩn
chui vào lớp da già không chịu lớn của con rắn bé tẹo?
Thời dân chủ khác thời vua chúa là gì? Vua chúa
thì cứ cha truyền con nối. Trái lại dân chủ là do dân bầu lên lãnh đạo bằng lá
phiếu. Vì thế trong thời dân chủ, tổng thống, thủ tướng mất chức như bỡn chỉ
sau vài tuần mất phiếu tín nhiệm của các cử tri. Giải thưởng Hội Nhà văn lâu
nay lẹt đẹt quá, đã đến lúc chúng ta được quyền xác định: tài năng của các vị
còn thấp kém và thiếu minh bạch lắm, cây xấu làm sao ra quả tốt, các vị chỉ
phát hiện ra thơ phân tươi, nhân vật Năm Trì gãi háng, văng đếch vào thơ, hay
mấy thành viên hội đồng chịu khó thập thò, đạo văn ngay đầu đề như “Giờ thứ 25”
… Đã đến lúc quí vị nên tự hỏi tài năng, nhân cách của mình có tương ứng với
giải thưởng? Hay quí vị là “cha truyền con nối” thấy mình được ngồi vào ghế là
cứ thế phán truyền?
Để hiểu rõ điều này, chúng ta nên tìm hiểu qua
một cây bút “nằm trong chăn lâu ngày” thấy rất rõ các loại rận to bé. Trong bài
“Giải thưởng văn chương và những sự bất thường”, tác giả Hoài Nam
“Hãy nói về
quy trình xét giải. Chẳng cần mất công nhiều lắm, người nào chịu để ý cũng sẽ
thấy rằng quy trình xét giải trong các giải thưởng văn chương ở ta khá là nhiêu
khê. Các ban bệ và hội đồng thường xuyên chồng chéo. Có hội đồng thơ, hội đồng
văn xuôi, hội đồng văn học dịch, rồi lại thêm cả ban văn học an ninh quốc
phòng, ban văn học dân tộc và miền núi, ban văn học thiếu nhi. Tác phẩm dự giải
không lọt qua hội đồng thể loại này thì có thể chui vào ban văn học đề tài kia,
cứ thế nháo nhào. Sự nháo nhào vẫn tiếp tục: sau xét giải ở cấp sơ khảo, là đến
cấp chung khảo. Sẽ không có vấn đề gì hết nếu sau cấp sơ khảo, thành phần chấm
giải cấp chung khảo là những người khác, những cây bút có thẩm quyền chuyên môn
cao hơn, những uy vọng lớn của văn giới. Nhưng trớ trêu, cấp chung khảo thường
chỉ là phép cộng giữa một phần vốn có của cấp sơ khảo với một phần là những
người không mấy liên quan, nếu không muốn nói là hết sức “á ớ u ơ ngọn bút
chì”, trước chính cái tác phẩm mà họ được trao cho quyền đầu phiếu. Với một quy
trình xét giải như vậy, cộng với một tiêu chí xét giải như đã nói ở trên, việc
tìm ra cho được những tác giả, tác phẩm xứng đáng nhất hầu như bao giờ cũng là
mục tiêu khó đạt. Hay nói cách khác, chỉ có thể tìm ra những tác giả, tác phẩm
xứng đáng nhất theo sự tùy hứng, theo ý chí chủ quan đồng bóng, thậm chí theo
lợi ích của những người tổ chức giải thưởng mà thôi. Còn đối với đời sống văn
chương và đối với độc giả, giải thưởng ấy mang rất ít ý nghĩa tích cực.
Nhưng đó vẫn chưa
phải hậu quả xấu nhất. Điều đáng nói, và đây chính là dấu hiệu bất thường thứ
hai: cung cách chấm giải, xét giải như vậy đã tạo tiền đề để khiến không ít nhà
văn - nếu còn có thể gọi họ là nhà
văn - đánh mất tư thế đàng hoàng của
người cầm bút. Chẳng là vậy sao, khi một tác giả nào đó phải “vận động ngầm”,
phải “đi cửa sau”, phải “ngỏ lời nhắc khéo” để xin từng lá phiếu của các thành
viên ban giám khảo? Những nhà văn có thực tài và có tư cách không bao giờ “làm
ăn” theo kiểu… bầy hầy như thế.”
Có phương ngôn “Không có tiêu chí thì không tìm
ra người thắng cuộc”. Nếu không có tiêu chí thì anh chọn người được giải gì?
Giả sử như thi người đẹp, người ta qui định trước hết là đàn bà (đàn ông không
thể thi), chiều cao, ba vòng đo, rồi thi ứng xử. Thi hát là giọng hay vẫn có
người xấu nhất đoạt giải cao nhất. Thi múa thì không cần hát. Nếu hội kia muốn
cho giải mấy ông già liền rỉ tai nhau thi râu thì ông già sẽ thắng, thi ngực
phồng thì gái trẻ sẽ thắng. Nếu lấy mức phân tươi hay văng tục làm nồng độ mỹ
học thì ai đó văng được nhiều phân và tục nhất phải được giải nhất. Và cũng có
phương ngôn “không có anh hùng trong mắt kẻ hầu phòng”, nếu chỉ là tư duy à ơi
mua vui tiểu nông hát xướng mấy câu thơ cảm xúc lèo tèo lại mang sẵn lòng đố kỵ
thì mấy chiếc kèn lá u ơ có đủ tầm phát hiện ra một đại phong cầm không?
Đã đến lúc chính những người chấm giải phải bị
chấm lại. Và không thể có ban giám khảo được chăng hay chớ văn học bụng muốn
chấm thế nào thì nên thế đó. Chúng ta hãy nghe tác giả Hà Ngân viết (bài nt):
“Thiết
nghĩ, một hội nghề nghiệp có uy tín và đã ra đời cách đây gần 60 năm (1957) như
Hội NVVN cho đến nay vẫn chưa có bất kỳ một bộ tiêu chí nào làm cơ sở khoa học
cho sự định giá tác phẩm văn chương. Nếu có bộ tiêu chí thực sự khoa học để
đánh giá tác phẩm cũng như công khai quá trình xét chọn tác phẩm, thì chắc chắn
sẽ giảm thiểu đến mức tối đa sự ỉ eo, đàm tiếu của dư luận về những áp lực từ
lợi ích nhóm, từ những việc tiêu cực (nếu có), từ quan hệ thân sơ, những lá
phiếu cảm tính và nhất là sự tắc trách trong khâu đọc và thẩm định tác phẩm.”
Anh sáng tạo, anh đề cao cảm xúc thế nào đó là
việc của anh, nhưng khi muốn thẩm định người khác, anh không thể dùng văn học
bụng tùy tiện cảm tính mà đánh giá. Không có tiêu chí của lý trí thì chỉ là
cách quần sắn móng lợn à uôm ao chuôm nhảy đại vào văn học, rồi leo lên bục
lĩnh giải cả người xét giải lẫn người nhận giải vẫn chỉ là chân dính bùn đội
vương miện cỏ tươi mà thôi. Vương miện này không bao giờ bằng vàng mà nó sẽ héo
trong một vài tháng. Và việc các cây bút trong biên chế cán bộ viết văn, xã
viên làm thơ được giải vẫn đói giải. Tại sao? Vì giải trên đầu đã héo nên muốn
đội vào cái khác. Giải thưởng như vậy có khác gì đồ chơi tập trận của đám trẻ
trâu?!
*
NGUYỄN HOÀNG ĐỨC
Địa chỉ: Số nhà 100, đường Nguyễn Xiển
(ngã 4 Nguyễn Trãi - Nguyễn Xiển)
quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội.
Email: Paulnguyenhoangduc@gmail.com
.
.............................................................................................................
- Cập nhật từ email donguyenhn@yahoo.com gửi ngày 01.06.2016.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang blog Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
0 comments:
Đăng nhận xét