 |
| (Đền thờ danh tướng Phạm Ngũ Lão ở quê hương Ông: Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) |
ĐỀN PHÙ ỦNG
VÀ
TƯỚNG QUÂN PHẠM NGŨ LÃO
*
(trích từ TÌM HIỂU
VĂN HÓA TÍN NGƯỠNG
TRONG DÂN GIAN ; Đặng Xuân Xuyến ; Thanh Hóa ; 2007)
Đền Phù Ủng toạ lạc tại làng Phù Ủng, xã Phù
Ủng, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên. Là đền thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão - danh
tướng đời Trần - người có công lớn, giúp Trần Hưng Đạo trong kháng chiến chống
quân xâm lược Nguyên Mông và Ai Lao.
Theo sách Tông phả kỷ yếu tân biên của Phạm
Côn Sơn dẫn gia phả họ Phạm, ông là cháu 8 đời của tướng Phạm
Hạp thời nhà Đinh.
Năm 1285, trong cuộc kháng chiến chống quân
Nguyên lần thứ hai ông cùng với Trần Quang Khải tiến đánh Chương
Dương, Hàm Tử, đập tan đội binh thuyền khổng lồ của giặc và diệt
quân Nguyên chiếm đóng Thăng Long. Sau đó, Phạm Ngũ Lão được lệnh
mang 3 vạn quân phục kích đánh địch ở Vạn Kiếp, chặn đường địch rút chạy lên
biên giới phía bắc và diệt được hai phó tướng địch là Lý Quán và Lý Hằng.
Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần
ba, Phạm Ngũ Lão cùng các tướng bày trận phục kích đường rút lui của giặc
trên sông Bạch Đằng. Trong trận này. quân nhà Trần bắt sống các tướng giặc
Phàn Tiếp, Áo Lỗ Xích, Ô Mã Nhi. Sau đó, Phạm Ngũ Lão tiếp tục truy kích cánh
quân của Thoát Hoan trên đường bộ.
Phạm Ngũ Lão đã bốn lần theo lệnh vua Trần,
cất quân đi trừng phạt sự xâm chiếm, quấy nhiễu của quân Ai Lao, hai lần Nam
chinh đánh thắng quân Chiêm Thành, buộc vua Chiêm Thành là Chế
Chí phải xin hàng.
Ông được Trần Hưng Đạo gả con gái
nuôi là quận chúa Anh Nguyên.
Năm 1290, vua Trần Nhân Tông giao
cho ông cai quản quân Thánh Dực, phong chức Hữu Kim ngô Đại tướng quân. Đến đời
vua Trần Anh Tông, ông được thăng tới chức Điện súy Thượng tướng quân,
tước Quan nội hầu.
Không chỉ có tài về quân sự, mà ông còn để
lại nhiều bài thơ về chí trai, lòng yêu nước. Hiện nay tác phẩm của ông chỉ còn
lại hai bài là Thuật hoài (Tỏ Lòng) và Vãn Thượng tướng quốc
công Hưng Đạo Đại Vương (Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương).
Trong quần thể di tích thờ danh tướng Phạm
Ngũ Lão tại Phù Ủng, có lăng Phạm Tiên Công (thân sinh ra danh nhân Phạm Ngũ
Lão), đền Nhũ Mẫu (mẹ nuôi tướng quân Phạm Ngũ Lão), đền Tĩnh Huệ công chúa
(con gái tướng quân Phạm Ngũ Lão), theo lối kiến trúc thời Nguyễn. Ngoài ra còn
có lăng Vũ Hồng Lượng (quan dưới triều Lê), kiến trúc nghệ thuật điêu khắc đá
thời Hậu Lê (thế kỷ 17).
Hàng năm, từ 11 - 15 tháng Giêng âm lịch, dân
làng thường mở hội, để tưởng nhớ công lao của vị danh tướng yêu nước. Đây cũng
là lễ kỉ niệm ngày ra quân của tướng quân Phạm Ngũ Lão năm xưa.
Khu vực ngoài đền, trước đây thường được tổ chức vật cù,
nhưng những năm gần đây, ban tổ chức lễ hội không đưa vật cù vào hoạt động
trong lễ hội. Tương truyền vật cù được Phạm Ngũ Lão dùng để quân sỹ rèn luyện
sức khỏe và vui chơi. Cù hình tròn, làm bằng gỗ vuông sơn đỏ. Sân chơi là một
bãi rộng chia làm 2 bên đông và tây, giữa sân kẻ một vạch ngang, chính giữa
vạch đào một lỗ đặt quả dầu, hai đầu sân mỗi bên đào một lỗ. Mỗi đội có 8 quân
và 1 tổng, đầu chít khăn, đóng khố. Mỗi đội đóng khố một màu khác nhau. Trước
khi chơi, hai đội xếp thành hai hàng làm lễ trước cửa đền. Trọng tài cầm quả
cầu đặt ở hố giữa sân, phát hiệu lệnh, hai bên giành nhau cướp bỏ vào lỗ của
đối phương, bên nào cho vào lỗ của bên kia là thắng cuộc.
Ngày 11 tháng Giêng (âm lịch) hàng năm, là
ngày tướng quân Phạm Ngũ Lão ra quân đánh giặc, là ngày khai hội, dân làng
tổ chức lễ tế Phạm Tiên Công - thân sinh tướng quân Phạm Ngũ Lão rồi mới tế
tướng quân Phạm Ngũ Lão. Đến tối mọi người tập trung tại đền thờ công chúa Thủy
Tiên (con gái tướng quân Phạm Ngũ Lão và là cung phi của vua Trần Anh Tông) để
làm lễ Mộc Dục.
Đặc sắc nhất trong hội, là đám rước quận chúa
Thủy Tiên - con gái duy nhất của Ông với những nghi thức đặc biệt. Buổi
sáng ngày 13 tượng công chúa được rước về đền thờ tướng quân Phạm Ngũ Lão. Tham
gia cuộc rước là các chàng trai cô gái áo quần chỉnh tề. Người ta quan niệm
rằng các cô gái đội quần áo, mũ, giầy của công chúa sẽ được Bà phù hộ.
Vào các ngày hội, mọi người sắm lễ vào dâng
hương, cầu xin tướng quân phù hộ cho gia đình có được may mắn, sức khỏe. Người
ta tin rằng mọi lời khấn cầu sẽ được linh nghiệm. Người ta cũng thành tâm xin
thẻ để biết được cửa nhà, gia sự trong một năm như thế nào. Thường thì người ta
hay xin thẻ ở gian thờ Mẫu, hy vọng sẽ được Mẫu linh ứng, chở che cho cả năm
được tai qua nạn khỏi, sức khỏe dồi dào, tài lộc sung túc...
Một nét đặc sắc ở lễ hội đền Phù Ủng là khi
rước, nhân dân thường chen nhau chui qua gầm kiệu với ý nghĩa cầu mong sẽ thực
hiện được những điều mong muốn lớn lao trong đời.
Các ngày hội chính kéo dài đến hết ngày 14
tháng Giêng âm lịch. Đến tối ngày 15 những người trên 50 tuổi trong làng
tổ chức 1 lễ tế...
Ngoài ra còn có đền thờ Ông ở 25 phố Lý Quốc
Sư - Quận Hoàn Kiếm - Thành phố Hà Nội. Đền do dân làng Phù Ủng
từ Hưng Yên ra làm ăn tại Hà Nội lập nên để thờ tướng
quân Phạm Ngũ Lão, gọi là Phù Ủng vọng. Đồng thời để tôn vinh người đã thu
dụng và đào tạo tướng quân Phạm Ngũ Lão thành một tướng giỏi nên đền
Phù Ủng vọng còn thờ cả danh tướng Trần Hưng Đạo.
.
.....................................................................................................
- © Tác giả giữ bản quyền.
- Copy bài tại trang: https://tienglongnguoixaque.blogspot.com/
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
0 comments:
Đăng nhận xét