 |
- Nguồn ảnh: Internet -
|
Đọc CHÂN QUÊ
CỦA NGUYỄN BÍNH
Trong
phong trào thơ mới 1930 – 1945, Nguyễn Bính có một vị trí riêng. Thơ ông vừa
hiện đại, vừa truyền thống, mà thơ hiện đại rất hay, nhưng thơ truyền thống vẫn
là nổi trội. Cùng viết về đồng quê, nhưng Đoàn Văn Cừ, Bàng Bá Lân, Anh Thơ…
thiên về mô tả các bức tranh quê chân thực, còn Nguyễn Bính lại đi sâu diễn tả
cái tình quê thấm đẫm hồn quê.
Hôm qua em đi tỉnh
về
Đợi em ở mãi con đê
đầu làng
Khăn nhung quần
lĩnh rộn ràng
Áo cài khuy bấm, em
làm khổ tôi
Nào đâu cái yếm lụa
sồi?
Cái dây lưng đũi
nhuộm hồi sang xuân?
Nào đâu cái áo tứ
thân?
Cái khăn mỏ quạ,
cái quần nái đen?
Nói ra sợ mất lòng
em
Van em em hãy giữ
nguyên quê mùa
Như hôm em đi lễ
chùa
Cứ ăn mặc thế cho
vừa lòng anh
Hoa chanh nở giữa
vườn chanh
Thày u mình với
chúng mình chân quê
Hôm qua em đi tỉnh
về
Hương đồng gió nội
bay đi ít nhiều.
 |
| (Tác giả Trần Mỹ Giống) |
Hôm qua em đi tỉnh
về
Đợi em ở mãi con đê
đầu làng
Nhưng chàng bất ngờ, ngỡ ngàng
về sự thay đổi trong cách ăn mặc của cô gái. Trước mắt chàng, người yêu trở
thành như người xa lạ:
Khăn nhung quần
lĩnh rộn ràng
Áo cài khuy bấm, em
làm khổ tôi
Khăn nhung, quần lĩnh, áo cài
khuy bấm là những thứ xa lạ với thôn quê. Những sản phẩm của thành thị, đặc
biệt cái khuy bấm bé nhỏ được sản xuất bằng máy móc tiêu biểu cho cách trang
phục - lối sống thị thành, giữa khung cảnh làng quê bỗng trở nên xa lạ, kệch
kỡm trước mắt chàng trai. Tuy vậy, đó cũng mới chỉ là sự thay đổi bên ngoài,
cái đáng sợ hơn là sự thay đổi bên trong tâm hồn cô gái quê. Chỉ với từ rộn
ràng, Nguyễn Bính đã thể hiện hết sức rõ ràng sự thay đổi không chỉ ở tiếng sột
soạt của “khăn nhung, quần lĩnh” mà còn là sự thay đổi về mặt tinh thần của cô
gái. Từ rộn ràng gợi cho người đọc hình ảnh cô gái đang sung sướng, hí hởn, thích
thú với trang phục mới lạ của mình. Chính cái sự thay đổi bên trong của người
yêu làm chàng trai đau khổ. Cố nén lòng mình, chàng vẫn không thể dấu được thái
độ trách móc người yêu, dù là trách móc nhẹ nhàng. “áo cài khuy bấm, em làm khổ
tôi” là lời than của chàng trai, cũng có thể hiểu là lời trách nhẹ nhàng đối
với người yêu. Thường những người yêu nhau tự xưng với nhau là “em” và “anh”.
Chàng trai dùng đại từ nhân xưng “tôi” với người yêu đã thể hiện rõ ý trách móc
của mình. Chàng trai còn thể hiện sự trách móc, xót xa, đau khổ trước sự thay
đổi của người yêu và sự nuối tiếc những nét đẹp thôn quê qua một “xeri” câu hỏi
“Nào đâu”:
Nào đâu cái yếm lụa
sồi?
Cái dây lưng đũi
nhuộm hồi sang xuân?
Nào đâu cái áo tứ
thân?
Cái khăn mỏ quạ,
cái quần nái đen?
Chàng trai đã dùng yếm lụa sồi,
dây lưng đũi, áo tứ thân, khăn mỏ quạ, quần nái đen là những sản phẩm quen
thuộc đặc trưng cho thôn quê để đối trọng lại những khăn nhung, quần lĩnh, áo
cài khuy bấm là những trang phục biểu trưng của thành thị. Chàng trai cố níu
giữ nét quê dù biết không thể được. Cái khuy bấm, cái khăn nhung, cái quần lĩnh
nào có tội tình gì. Cái đáng trách là người dùng nó không phù hợp với hoàn
cảnh. Một cô “tân thời” giữa những người dân quê dản dị không những không hoà
đồng mà còn trở nên xa lạ, khó chấp nhận trước mắt dân quê, nhất là khi cô “tân
thời” đó vốn là cô gái chân quê. Nhận thức rõ được điều đó, chàng bèn thay đổi
thái độ, ứng xử phù hợp với thực tế. Từ xưng “tôi”, chàng trở lại xưng “anh”
với người yêu. Điều đó đã thể hiện rõ quá trình “xuống thang” của chàng trai:
Nói ra sợ mất lòng
em
Van em em hãy giữ
nguyên quê mùa
Như hôm em đi lễ
chùa
Cứ ăn mặc thế cho
vừa lòng anh
Câu “Như hôm em đi lễ chùa”
dùng nhiều thanh bằng, đặc biệt từ “đi” - từ thứ tư câu lục thường là thanh trắc
thì tác giả lại dùng thanh bằng, làm sắc thái tình cảm thay đổi rõ rệt, từ
trách móc xuống van xin. Theo luật thơ lục bát, từ thứ tư câu lục và từ thứ tư
câu bát luôn phải là thanh trắc và phải niêm với nhau. ở câu thơ này Nguyễn
Bính lại dùng thanh bằng (chính xác là “thanh ngang”), nhưng khi đọc ta thấy nó
rất tự nhiên và thú vị. Bằng bốn “thanh ngang”, một thanh bằng và một thanh
trắc, Nguyễn Bính đã giữ cho câu thơ đảm bảo luật cân bằng thanh một cách tài
tình, đem đến cho bạn đọc cảm xúc thẩm mỹ rõ rệt. Đó là sự kết hợp hài hoà giữa
thể thơ truyền thống và thơ mới, một sự phá cách - biến thể có hiệu quả cao.
Cách nói của chàng trai qua
đoạn thơ này thật nhẹ nhàng, dè dặt, ý tứ, tế nhị, bộc lộ tình yêu tha thiết
đến tội nghiệp, chân thành mộc mạc mà thấm thía của mình đối với người yêu.
Cách nói ấy rất gần gũi với cách nói của ca dao.
Không dừng lại ở van xin người
yêu hãy chiều mình, chàng trai còn nhắc nhở, khuyên nhủ người yêu hãy giữ lấy
những truyền thống tốt đẹp, giữ lấy cái gốc nhân bản của quê hương mà cha ông
đã tạo dựng lên:
Hoa chanh nở giữa
vườn chanh
Thày u mình với
chúng mình chân quê.
Truyền thống tốt đẹp lâu đời,
đạo lý dân tộc mà chàng trai viện dẫn để khuyên nhủ người yêu thật có sức
thuyết phục đối với người xứ quê. “Hoa chanh nở giữa vườn chanh” là cách nói ẩn
dụ, nhưng cũng thể hiện một quy luật tự nhiên khẳng định “Thày u mình với chúng
mình chân quê”. Lối nói ấy gửi gắm thông điệp hãy biết quý trọng và gìn giữ
truyền thống của cha ông, đừng để bị cám dỗ bởi lối sống xa lạ với dân tộc.
Bài thơ khép lại bằng hai câu:
Hôm qua em đi tỉnh
về
Hương đồng gió nội
bay đi ít nhiều.
“Hôm qua” được láy lại nhấn
mạnh chuyện đổi thay của cô gái đã là chuyện quá khứ, nhưng quá khứ ấy chưa xa,
sự đổi thay đó diễn ra chỉ một lần đi tỉnh về càng làm chàng trai chua xót, đau
khổ. “Hôm qua” ở đầu bài thơ là tâm trạng phấn khởi, háo hức, phấp phỏng mong
đợi người yêu với tình cảm thiết tha, êm ấm. “Hôm qua” ở cuối bài lại là sự
chua xót, đau khổ, nuối tiếc “Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều” ở người yêu.
Hình ảnh ẩn dụ “Hương đồng gió nội” thể hiện cái tình quê, hồn quê khá sắc nét,
là một cảm xúc tiêu biểu trong hồn thơ Nguyễn Bính.
Bài thơ chất chứa niềm lo âu,
băn khoăn, day dứt và dự cảm về những đổi thay nhanh chóng đến đáng sợ của
những gì vốn mang đậm bản sắc quê hương, dân tộc. Cả bài thơ được cấu tạo theo
nhịp đi 2/2 đều đều, nhịp nhàng, dàn trải thể hiện các cung bậc tình cảm khác
nhau mà thuỷ chung, thì câu “Thày u mình với chúng mình chân quê” bỗng đổi nhịp
3/3/2 giống như một sự “đảo phách” đã tạo lên hiệu quả có sức nặng khẳng định
truyền thống tốt đẹp của dân quê. Hãy giữ gìn những truyền thống tốt đẹp của
cha ông, dân tộc là lời nhắn gửi của tác giả qua bài Chân quê, đến nay vẫn còn
nguyên giá trị.
*
TRẦN MỸ GIỐNG
Địa chỉ: Số 13/398, đường Trường
Chinh,
Phường Vị Xuyên, thành phố Nam
Email: tranmygiong@yahoo.com.vn
Điện thoại: 0919811050
...................................................................................................................
- © Tác giả giữ bản quyền.
- Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gửi qua email ngày 19.12.2015
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng
lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét