TÌM HIỂU VỀ TAM PHỦ CÔNG ĐỒNG - TỨ PHỦ VẠN LINH - Tác giả: Vũ Thị Hương Mai (Hà Nội)

Leave a Comment

TÌM HIỂU VỀ TAM PHỦ CÔNG ĐỒNG

- TỨ PHỦ VẠN LINH

*

Tín ngưỡng thờ Mẫu, tam, tứ phủ là tín ngưỡng tôn thờ toàn vũ trụ (Thiên - Địa - Thủy - Nhạc) có thờ cả nam thần - nữ thần; thiên thần - nhân thần; Các vị hiển tích ở miền xuôi cũng như miền ngược..... Cao hơn hết là Thánh Mẫu, người mẹ của tâm linh luôn có lòng bao dung độ lượng thương xót chúng sinh.

 

I. TAM PHỦ

- Tam: Là ba

- Phủ: Là nơi làm việc của các quan

- Tam phủ: Là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh của ba Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ

Thiên phủ (Màu Xanh - Vua cha Ngọc Hoàng): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.

Địa phủ (Màu Vàng - Vua cha Diêm Vương): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai

Thủy Phủ (Màu Trắng - Vua cha Bát Hải): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.

Theo lịch sử phát triển của Tín ngưỡng Tam tứ phủ, thì khái niệm Tam phủ có trước, Tứ phủ có sau.

Vào Thời kỳ khởi nguyên của Tam phủ người ta cho rằng tam phủ gồm ba miền: Thiên, Địa, Thoải. Lúc đó Nhạc Phủ chưa có.

 

Sơ  đồ Bàn thờ Tam Phủ Công Đồng:

- Hàng thứ nhất: Phía trên cùng là Quán Âm Bồ Tát (dân gian hay gọi là Phật Bà Quán Âm), hai bên có kim đồng ngọc nữ hầu cận.

- Hàng thứ hai: là tam phủ ba vua (tam vị đức vua, ba vị vua cha..) gồm

+ Thiên Phủ Thần Vương (áo đỏ)

+ Nhạc Phủ Thần Vương (áo xanh)

+ Thoải phủ long vương (áo trắng)

và hai vị quan hầu cận.

- Hàng thứ ba: là tam tòa Thánh Mẫu:

+ Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên (áo đỏ)

+ Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (áo xanh)

+ Mẫu Đệ Tam Thoải Cung (áo trắng)

 

II. TỨ PHỦ

Là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh của bốn Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ, Nhạc phủ

Thiên phủ (Màu Đỏ - Mẫu Cửu): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.

Địa phủ (Màu Vàng - Mẫu Liễu) : Bao gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai

Thủy Phủ (Màu Trắng - Mẫu Thoải): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.

Nhạc Phủ (Màu Xanh - Mẫu Thượng ngàn): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền rừng, sơn lâm

Theo sắp sếp thứ tự ngày xưa là: Thiên, địa, thoải, nhạc (vì nhạc xuất hiện sau)

Ngày nay thì trong các khoa cúng và bản chầu văn sắp xếp theo thứ tự cao nhất là tầng Trời, tiếp đến cao nguyên rừng núi, sau đó là vùng sông nước, cuối cùng vùng địa phủ.

1. Đệ nhất thượng thiên

2. Đệ nhị thượng ngàn

3. Đệ tam thoải phủ

4. Đệ tứ khâm sai (Đệ tứ địa phủ)

Như vậy tứ phủ vạn linh là chỉ toàn bộ chư thánh của tín ngưỡng thờ mẫu mà đứng đầu là Thánh Mẫu.

 

Sơ đồ Bàn thờ Tứ Phủ Công Đồng:

Tứ phủ công đồng là bức tranh thờ chung tất cả các vị thánh tứ phủ (công là chung, đồng là cùng)

- Hàng thứ nhất: Trên cùng là đức quán thế âm bồ tát, ngài đại diện cho Tam bảo : Phật, Pháp, Tăng trong đạo Phật. Theo huyền tích lưu lại thì Vân Hương Thánh Mẫu (Mẫu Liễu Hạnh) quy y tam bảo và là đệ tử của đức Phật sau này ngài nên chính quả được tương truyền là Mã Hoàng Bồ Tát. Trong các đền thờ có thể thờ phật mẫu chuẩn đề, Phật Thích Ca, hay tam thế Phật.. làm đại diện

- Hàng thứ hai: là Đức Ngọc Hoàng thượng đế (ngồi giữa), hai bên là hai quan hầu cận (thường là quan nam tào, bắc đẩu). Có nhiều nơi thờ tam phủ ba vua (ba vị vua cha) là ba vị vua ứng với tam phủ Thiên, Địa, Thoải là Ngọc Hoàng Thượng Đế (Thiên phủ), Diêm Vương (Địa phủ), Bát Hải Long Vương (Thoải phủ), thông thường trong tam vị vua cha thì vua cha ngọc hoàng và vua bát hải là có ghi chú thích danh hiệu còn vị vua thứ ba thường để trống và không có chú thích gì, Theo phúc yên thì vị này có thể coi là địa phủ thần vương (Diêm Vương) hay nhạc phủ thần vương (Nhạc phủ) đều được. Nhiều người cho rằng các vị vua này là xuất phát từ đạo giáo bên Trung Hoa (có người còn cho rằng tam vị vua thờ là tam thanh: thái thanh, thượng thanh, ngọc thanh) nhưng rõ ràng Tam vị Vua Cha là các vị thần ứng với tín ngưỡng thờ tam phủ, tứ phủ và đã được Việt hóa khá nhiều. Vua Động Đình Hồ Bát Hải Long Vương được thờ ở đền Đồng Bằng Thái Bình, Vua cha Ngọc Hoàng được dân gian gọi với tên dân dã là ông trời (Ông Giời)....Các vị Vua cha tuy có thứ bậc cao hơn Thánh Mẫu nhưng lại không có sức ảnh hưởng và ngôi vị thực sự trong tâm linh người Việt.

- Hàng thứ ba: là tam tòa Thánh Mẫu: Mẫu Đệ Nhất (áo đỏ), Mẫu Đệ Nhị (áo xanh), Mẫu Đệ Tam (áo trắng).

- Hàng thứ tư: là ngũ vị tôn quan: Quan Đệ Nhất (áo đỏ), Quan Đệ Nhị (áo xanh), Quan Đệ Tam (áo Trắng), Quan Đệ Tứ (áo vàng), Quan Đệ Ngũ (áo xanh da trời đậm)

- Hàng thứ năm: là tứ phủ thánh Chầu với các vị đại diện là Chầu Đệ Nhất (áo đỏ), Chầu Đệ Nhị (áo xanh), Chầu Đệ Tam (áo trắng), Chầu Đệ Tứ (áo vàng), Chầu Lục (phía ngoài cùng bên phải), Chầu Bé (phía ngoài cùng bên trái)

- Hàng thứ sáu: là tứ phủ thánh hoàng với đại diện là ông Hoàng Cả (áo đỏ), Hoàng Bơ (áo trắng), Hoàng Bảy (áo xanh lam đậm). Hoàng Mười (áo vàng)

- Hàng thứ bảy: là tứ phủ thánh cô (bên trái) và tứ phủ thánh cậu (bên phải).

+ Phía bên trái có các vị đại diện là Cô Bơ (áo trắng), Cô Tư (áo vàng), Cô Chín (áo hồng) và Cô Bé Thượng Ngàn (áo chàm xanh).

+ Phía bên phải có các vị đại diện là Cậu Cả (áo đỏ), Cậu Bơ (áo trắng), Cậu Tư (áo vàng), và Cậu Bé (áo xanh)

Qua bức tranh ta thấy các vị thánh đại diện ở mỗi hàng đều tương ứng với tứ phủ (một cách tương đối) :

Thiên phủ (màu đỏ hoặc hồng)

Nhạc Phủ (màu xanh lá cây, xanh chàm..)

Thoải Phủ (màu trắng)

Địa Phủ (màu vàng)

Như chúng ta biết các Chư linh của Tứ phủ được phân chia theo vị trí sau:

1. Bảo hộ dân quốc thánh mẫu:

- Mẫu đệ nhất (Thiên phủ) danh hiệu Thanh vân công chúa

- Mẫu đệ nhị (Nhạc phủ) danh hiệu Lê Mại đại vương

- Mẫu đệ tam (Thoải phủ) danh hiệu Xích lân công chúa

Mẫu đệ tứ (Địa phủ) danh hiệu Liễu Hạnh Công chúa

Trong các đền, điện thờ tứ phủ, tam toà thánh mẫu được xếp theo thứ tự:

Mẫu đệ nhất: Mẫu Liễu

Mẫu đệ nhị: Mẫu Thượng ngàn

Mẫu đệ tam: Mẫu Thoải

2. Phụ vương đại thánh (Phối thờ)

- Ngọc Hoàng thượng đế (Thiên phủ)

- Bát hải long vương (Thoải phủ)

- Tản viên Sơn thánh (Nhạc phủ)

- Thập diện minh vương (Địa phủ)

3. Hội đồng chúa (Phối thờ)

- Chúa Đệ Nhất Tây Thiên

- Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ (Chúa Nguyệt Hồ)

- Chúa Đệ Tam Lâm Thao

* Chúa Cà Phê (Địa Phủ) & (Nhạc Phủ)

* Chúa Long Giao (Nhạc Phủ)

* Chúa Ngũ Hành Ngũ Phương (Nhạc Phủ)

* Chúa Thác Bờ (Thoải Phủ)&(Nhạc Phủ)

* Chúa Mọi (Nhạc phủ)

4. Ngũ vị tôn quan

- Quan lớn đệ nhất thượng thiên: quyền cai Thiên phủ trên trời, là thần làm mưa làm gió, là quan trong cung điện Ngọc hoàng, mặc áo màu đỏ

- Quan Lớn đệ nhị Thượng ngàn: Quyền cai rừng núi Lâm cung, lên rừng xuống biển tâu về Bát hải long vương, ông là vị giám sát trước để đánh trận xông pha, ông mặc áo màu xanh

- Quan Lớn đệ tam thoải phủ: Là con vua Bát hải long vương, ông mặc áo bào màu trắng, cầm đôi bạch kiếm đi xông pha quỷ thế tà giới

- Quan lớn đệ Tứ Khâm Sai: Là quan Địa linh quyền cai đất bằng, ông có trách nhiệm đi khâm sai các vùng dân, giữ an lành nước Việt, ông mặc áo màu vàng

- Quan Lớn đệ Ngũ Tuần Tranh: Là quan lớn, mặc áo bào màu xanh biển, cầm thanh long đao to

- Đệ nhất vương quan: Danh hiệu Quan điều thất

- Đệ thập vương quan: Danh hiệu Quan Hoàng triệu

5. Tứ phủ chầu bà:

- Chầu Đệ Nhất (hóa thân thánh mẫu Thượng Thiên). Thiên phủ

- Chầu Đệ Nhị (Nhạc phủ): Danh hiệu Ngôi kiều công chúa

- Chầu Đệ Tam (hóa thân Mẫu Thoải) Thoải phủ: Danh hiệu Thủy Điện công chúa

- Chầu Thác Bờ (Thoải phủ, Nhạc phủ): có người hầu giá thứ 3, tức là chầu đệ tam, bà chúa Thác bờ.

- Chầu Đệ Tứ khâm sai Tứ phủ (Địa phủ): danh hiệu Chiêu dung công chúa. Đình Cốc thượng là nơi tôn thờ Chiêu dung công chúa Lý Ngọc Ba

- Chầu Ngũ thờ ở Suối Lân , Lạng Sơn (Nhạc phủ): Danh hiệu Suối Lân công chúa

- Chầu Lục (Nhạc phủ) Danh hiệu Lục cung công chúa

- Chầu Bảy (Nhạc phủ) Danh hiệu Tân la công chúa

- Chầu Bát thờ ở Tiên La Thái Bình (Nhạc phủ): Danh hiệu nữ tướng Bát nàn

- Chầu Cửu (Cửu Huyền Thiên Nữ - Bỉm sơn - Thanh Hóa)

- Chầu Mười ở Mỏ Ba (Đồng Mỏ - Chi Lăng) Nhạc phủ: Danh hiệu nữ tướng Đồng mỏ Chi lăng

- Chầu bé ở Bắc Lệ (Nhạc phủ) Danh hiệu Chầu bé Bắc lệ

- Chầu bà Bản đền: Danh hiệu thủ điện công chúa

6. Thập vị Thủy Tế:

- Ông Hoàng Cả (Thiên phủ): Danh hiệu ông Hoàng quận, Lê Lợi

- Ông Hoàng Đôi (Người Mán): Nhạc phủ

- Ông Hoàng Bơ thoải cung

- Ông Hoàng Tư (Thoải phủ) Danh hiệu ông Hoàng khâm sai

- Ông Hoàng Năm

- Ông Hoàng Lục Thanh Hà

- Ông Hoàng Bảy (Nhạc phủ) danh hiệu ông Hoàng Bảo Hà

- Ông Hoàng Bát quốc (Thoải phủ) danh hiệu Ông Đệ bát đồng bằng sông diêm

- Ông Chín Cờn (Thiên phủ) danh hiệu ông Cờn môn

- Ông Hoàng Mười (Địa phủ) danh hiệu ông Nghệ an

7. Tứ phủ thánh cô:

- Cô cả Thượng Thiên (Thiên phủ)

- Cô Đôi Thượng Ngàn (Nhạc phủ)

- Cô đôi cam đường (Nhạc phủ)

- Cô Bơ Hàn Sơn (Thoải phủ) tức là cô bơ bông, cô bơ Tây hồ

- Cô Tư Ỷ La (Địa phủ)

- Cô Năm Suối Lân (Nhạc phủ)

- Cô Sáu Lục cung (Nhạc phủ)

- Cô Bảy Kim Giao (Nhạc phủ)

- Cô Tám Đồi Chè (Nhạc phủ)

- Cô Chín thượng ngàn

- Cô Chín Giếng (cô 9 Sòng)

- Cô Mười Đông mỏ (Nhạc phủ)

- Cô bé Thượng ngàn

- Cô bé Đông Cuông (Nhạc phủ)

- Cô Bé Suối Ngang (Hữu Lũng). (Nhạc phủ)

- Cô bé Đèo Kẻng (Thất Khê)

- Cô Bé Tân An (Lào Cai)

- Cô bé Cây xanh (Bắc Giang)

- Cô bé Nguyệt hồ (Bắc Giang)

- Cô bé Minh Lương (Tuyên Quang)

- Cô bé Cây xanh (Tuyên Quang)

- Cô bé Thác Bờ (Hòa Bình) Thoải phủ

- Cô bé Thoải phủ (Thoải phủ)

- Cô bé Núi Dùm

- Cô bé Mỏ Than

- Cô bé Bản Đền

- Cô bé Den (Cô bé Sóc): Nhạc phủ

8. Thập vị Triều cậu:

- Cậu Hoàng Cả Phủ Giầy (Thiên phủ)

- Cậu Hoàng Cả Sòng Sơn

- Cậu Hoàng Đôi (Nhạc phủ)

- Cậu Hoàng Bơ (Thoải phủ)

- Cậu Hoàng Tư

- Cậu Hoàng Năm

- Cậu Hoàng Bé Đồi Ngang (Cậu Hoàng Quận) Nhạc phủ

Ngoài ra ở mỗi bản đền lại có một cậu bé coi giữ gọi là cậu bé bản đền , trong đó thường hay ngự đồng như : Cậu Bé Phủ Bóng , Cậu Bé Đông Cuông ….

9. Ngũ Hổ (Ông Lốt)

- Ngũ hổ:

Hắc Hổ trấn giữ phương bắc

Bạch Hổ trấn giữ phương tây

Hoàng Hổ trấn giữ trung tâm

Thanh Hổ trấn giữ phương đông

Xích Hổ trấn giữ phương nam

- Ông Lốt (rắn)

Thanh Xà Đại tướng quân

Bạch xà đại tướng quân

 

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Các bài viết về khoa Tử Vi0

- Các bài viết về khoa Phong Thủy0

- Các bài viết về khoa Tướng thuật0

- Các bài viết về Tín ngưỡng0

 

Mời thư giãn với nhạc phẩm TRÊN ĐỈNH PHÙ VÂN

của Phó Đức Phương, qua tiếng hát Mỹ Linh:

*.

Hà Nội, ngày 07 tháng 06 năm 2017

VŨ THỊ HƯƠNG MAI

Địa chỉ: Khu tập thể Tổng công ty 319

quận Long Biên, thành phố Hà Nội.    

Email: huongmai8081@yahoo.com.vn

 

 

 

..............................................................................................................

- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 08.06.2017.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.

- Ảnh dùng minh họa cho bài viết được sưu tầm từ nguồn: internet.

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.

0 comments:

Đăng nhận xét