TÌM HIỂU VỀ TAM PHỦ CÔNG ĐỒNG
- TỨ PHỦ VẠN LINH
*
Tín ngưỡng thờ Mẫu, tam, tứ phủ là tín ngưỡng tôn
thờ toàn vũ trụ (Thiên - Địa - Thủy - Nhạc) có thờ cả nam thần - nữ
thần; thiên thần - nhân thần; Các vị hiển tích ở miền xuôi cũng như miền
ngược..... Cao hơn hết là Thánh Mẫu, người mẹ của tâm linh luôn có lòng bao
dung độ lượng thương xót chúng sinh.
I. TAM PHỦ
- Tam: Là ba
- Phủ: Là nơi làm việc của các quan
- Tam phủ: Là nơi làm việc của các quan âm, chư
vị thần linh của ba Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ
Thiên phủ (Màu Xanh - Vua cha Ngọc Hoàng):
Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.
Địa phủ (Màu Vàng - Vua cha Diêm Vương): Bao
gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai
Thủy Phủ (Màu Trắng - Vua cha Bát Hải): Bao
gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.
Theo lịch sử phát triển của Tín ngưỡng Tam tứ
phủ, thì khái niệm Tam phủ có trước, Tứ phủ có sau.
Vào Thời kỳ khởi nguyên của Tam phủ người ta cho
rằng tam phủ gồm ba miền: Thiên, Địa, Thoải. Lúc đó Nhạc Phủ chưa có.
Sơ đồ Bàn thờ Tam Phủ Công Đồng:
- Hàng thứ nhất: Phía trên cùng là Quán Âm Bồ
Tát (dân gian hay gọi là Phật Bà Quán Âm), hai bên có kim đồng ngọc
nữ hầu cận.
- Hàng thứ hai: là tam phủ ba vua (tam vị
đức vua, ba vị vua cha..) gồm
+ Thiên Phủ Thần Vương (áo đỏ)
+ Nhạc Phủ Thần Vương (áo xanh)
+ Thoải phủ long vương (áo trắng)
và hai vị quan hầu cận.
- Hàng thứ ba: là tam tòa Thánh Mẫu:
+ Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên (áo đỏ)
+ Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (áo xanh)
+ Mẫu Đệ Tam Thoải Cung (áo trắng)
II. TỨ PHỦ
Là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh
của bốn Miền: Thiên Phủ, địa phủ, thoải phủ, Nhạc phủ
Thiên phủ (Màu Đỏ - Mẫu Cửu): Bao gồm các
chư vị thần linh cai quản bầu trời.
Địa phủ (Màu Vàng - Mẫu Liễu) : Bao gồm
các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai
Thủy Phủ (Màu Trắng - Mẫu Thoải): Bao gồm
các chư vị thần linh cai quản miền sông nước.
Nhạc Phủ (Màu Xanh - Mẫu Thượng ngàn): Bao
gồm các chư vị thần linh cai quản miền rừng, sơn lâm
Theo sắp sếp thứ tự ngày xưa là: Thiên, địa,
thoải, nhạc (vì nhạc xuất hiện sau)
Ngày nay thì trong các khoa cúng và bản chầu văn
sắp xếp theo thứ tự cao nhất là tầng Trời, tiếp đến cao nguyên rừng núi, sau đó
là vùng sông nước, cuối cùng vùng địa phủ.
1. Đệ nhất thượng thiên
2. Đệ nhị thượng ngàn
3. Đệ tam thoải phủ
4. Đệ tứ khâm sai (Đệ tứ địa phủ)
Như vậy tứ phủ vạn linh là chỉ toàn bộ chư thánh
của tín ngưỡng thờ mẫu mà đứng đầu là Thánh Mẫu.
Sơ đồ Bàn thờ Tứ Phủ Công Đồng
Tứ phủ công đồng là bức tranh thờ chung tất cả
các vị thánh tứ phủ (công là chung, đồng là cùng)
- Hàng thứ
nhất: Trên cùng là đức quán thế âm bồ tát, ngài đại diện cho Tam bảo :
Phật, Pháp, Tăng trong đạo Phật. Theo huyền tích lưu lại thì Vân Hương Thánh
Mẫu (Mẫu Liễu Hạnh) quy y tam bảo và là đệ tử của đức Phật sau này ngài nên
chính quả được tương truyền là Mã Hoàng Bồ Tát. Trong các đền thờ có thể thờ
phật mẫu chuẩn đề, Phật Thích Ca, hay tam thế Phật.. làm đại diện
- Hàng thứ
hai: là Đức Ngọc Hoàng thượng đế (ngồi giữa), hai bên là hai quan hầu cận
(thường là quan nam tào, bắc đẩu). Có nhiều nơi thờ tam phủ ba vua (ba vị vua
cha) là ba vị vua ứng với tam phủ Thiên, Địa, Thoải là Ngọc Hoàng Thượng
Đế (Thiên phủ), Diêm Vương (Địa phủ), Bát Hải Long
Vương (Thoải phủ), thông thường trong tam vị vua cha thì vua cha ngọc
hoàng và vua bát hải là có ghi chú thích danh hiệu còn vị vua thứ ba thường để
trống và không có chú thích gì, Theo phúc yên thì vị này có thể coi là địa phủ
thần vương (Diêm Vương) hay nhạc phủ thần vương (Nhạc phủ) đều được.
Nhiều người cho rằng các vị vua này là xuất phát từ đạo giáo bên Trung Hoa (có
người còn cho rằng tam vị vua thờ là tam thanh: thái thanh, thượng thanh, ngọc
thanh) nhưng rõ ràng Tam vị Vua Cha là các vị thần ứng với tín ngưỡng thờ tam
phủ, tứ phủ và đã được Việt hóa khá nhiều. Vua Động Đình Hồ Bát Hải Long Vương
được thờ ở đền Đồng Bằng Thái Bình, Vua cha Ngọc Hoàng được dân gian gọi với
tên dân dã là ông trời (Ông Giời)....Các vị Vua cha tuy có thứ bậc cao hơn
Thánh Mẫu nhưng lại không có sức ảnh hưởng và ngôi vị thực sự trong tâm linh
người Việt.
- Hàng thứ
ba: là tam tòa Thánh Mẫu: Mẫu Đệ Nhất (áo đỏ), Mẫu Đệ Nhị (áo
xanh), Mẫu Đệ Tam (áo trắng).
- Hàng thứ
tư: là ngũ vị tôn quan: Quan Đệ Nhất (áo đỏ), Quan Đệ Nhị (áo xanh), Quan
Đệ Tam (áo Trắng), Quan Đệ Tứ (áo vàng), Quan Đệ Ngũ (áo
xanh da trời đậm)
- Hàng thứ
năm: là tứ phủ thánh Chầu với các vị đại diện là Chầu Đệ Nhất (áo đỏ), Chầu
Đệ Nhị (áo xanh), Chầu Đệ Tam (áo trắng), Chầu Đệ Tứ (áo
vàng), Chầu Lục (phía ngoài cùng bên phải), Chầu Bé (phía ngoài cùng bên
trái)
- Hàng thứ
sáu: là tứ phủ thánh hoàng với đại diện là ông Hoàng Cả (áo đỏ), Hoàng
Bơ (áo trắng), Hoàng Bảy (áo xanh lam đậm). Hoàng
Mười (áo vàng)
- Hàng thứ
bảy: là tứ phủ thánh cô (bên trái) và tứ phủ thánh cậu (bên phải).
+ Phía bên trái có các vị đại diện là Cô Bơ (áo
trắng), Cô Tư (áo vàng), Cô Chín (áo hồng) và Cô Bé
Thượng Ngàn (áo chàm xanh).
+ Phía bên phải có các vị đại diện là Cậu
Cả (áo đỏ), Cậu Bơ (áo trắng), Cậu Tư (áo vàng), và Cậu Bé (áo
xanh)
Qua bức tranh ta thấy các vị thánh đại diện ở mỗi
hàng đều tương ứng với tứ phủ (một cách tương đối) :
Thiên phủ (màu đỏ hoặc hồng)
Nhạc Phủ (màu xanh lá cây, xanh chàm..)
Thoải Phủ (màu trắng)
Địa Phủ (màu vàng)
Như chúng ta biết các Chư linh của Tứ phủ được
phân chia theo vị trí sau:
1. Bảo hộ dân quốc thánh mẫu:
- Mẫu đệ nhất (Thiên phủ) danh hiệu
Thanh vân công chúa
- Mẫu đệ nhị (Nhạc phủ) danh hiệu Lê
Mại đại vương
- Mẫu đệ tam (Thoải phủ) danh hiệu Xích
lân công chúa
Mẫu đệ tứ (Địa phủ) danh hiệu Liễu Hạnh
Công chúa
Trong các đền, điện thờ tứ phủ, tam toà thánh mẫu
được xếp theo thứ tự:
Mẫu đệ nhất: Mẫu Liễu
Mẫu đệ nhị: Mẫu Thượng ngàn
Mẫu đệ tam: Mẫu Thoải
2. Phụ vương đại thánh (Phối thờ)
- Ngọc Hoàng thượng đế (Thiên phủ)
- Bát hải long vương (Thoải phủ)
- Tản viên Sơn thánh (Nhạc phủ)
- Thập diện minh vương (Địa phủ)
3. Hội đồng chúa (Phối thờ)
- Chúa Đệ Nhất Tây Thiên
- Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ (Chúa Nguyệt Hồ)
- Chúa Đệ Tam Lâm Thao
* Chúa Cà Phê (Địa Phủ) & (Nhạc Phủ)
* Chúa Long Giao (Nhạc Phủ)
* Chúa Ngũ Hành Ngũ Phương (Nhạc Phủ)
* Chúa Thác Bờ (Thoải Phủ)&(Nhạc Phủ)
* Chúa Mọi (Nhạc phủ)
4. Ngũ vị tôn quan
- Quan lớn đệ nhất thượng thiên: quyền cai
Thiên phủ trên trời, là thần làm mưa làm gió, là quan trong cung điện Ngọc
hoàng, mặc áo màu đỏ
- Quan Lớn đệ nhị Thượng ngàn: Quyền cai
rừng núi Lâm cung, lên rừng xuống biển tâu về Bát hải long vương, ông là vị
giám sát trước để đánh trận xông pha, ông mặc áo màu xanh
- Quan Lớn đệ tam thoải phủ: Là con vua Bát
hải long vương, ông mặc áo bào màu trắng, cầm đôi bạch kiếm đi xông pha quỷ thế
tà giới
- Quan lớn đệ Tứ Khâm Sai: Là quan Địa linh
quyền cai đất bằng, ông có trách nhiệm đi khâm sai các vùng dân, giữ an lành
nước Việt, ông mặc áo màu vàng
- Quan Lớn đệ Ngũ Tuần Tranh: Là quan lớn,
mặc áo bào màu xanh biển, cầm thanh long đao to
- Đệ nhất vương quan: Danh hiệu Quan điều
thất
- Đệ thập vương quan: Danh hiệu Quan Hoàng
triệu
5. Tứ phủ chầu bà:
- Chầu Đệ Nhất (hóa thân thánh mẫu Thượng
Thiên). Thiên phủ
- Chầu Đệ Nhị (Nhạc phủ): Danh hiệu
Ngôi kiều công chúa
- Chầu Đệ Tam (hóa thân Mẫu Thoải) Thoải
phủ: Danh hiệu Thủy Điện công chúa
- Chầu Thác Bờ (Thoải phủ, Nhạc phủ): có
người hầu giá thứ 3, tức là chầu đệ tam, bà chúa Thác bờ.
- Chầu Đệ Tứ khâm sai Tứ phủ (Địa phủ): danh
hiệu Chiêu dung công chúa. Đình Cốc thượng là nơi tôn thờ Chiêu dung công chúa
Lý Ngọc Ba
- Chầu Ngũ thờ ở Suối Lân , Lạng Sơn (Nhạc phủ):
Danh hiệu Suối Lân công chúa
- Chầu Lục (Nhạc phủ) Danh hiệu Lục
cung công chúa
- Chầu Bảy (Nhạc phủ) Danh hiệu Tân la
công chúa
- Chầu Bát thờ ở Tiên La Thái Bình (Nhạc
phủ): Danh hiệu nữ tướng Bát nàn
- Chầu Cửu (Cửu Huyền Thiên Nữ - Bỉm sơn -
Thanh Hóa)
- Chầu Mười ở Mỏ Ba (Đồng Mỏ - Chi Lăng) Nhạc
phủ: Danh hiệu nữ tướng Đồng mỏ Chi lăng
- Chầu bé ở Bắc Lệ (Nhạc phủ) Danh hiệu
Chầu bé Bắc lệ
- Chầu bà Bản đền: Danh hiệu thủ điện công chúa
6. Thập vị Thủy Tế:
- Ông Hoàng Cả (Thiên phủ): Danh hiệu
ông Hoàng quận, Lê Lợi
- Ông Hoàng Đôi (Người Mán): Nhạc phủ
- Ông Hoàng Bơ thoải cung
- Ông Hoàng Tư (Thoải phủ) Danh hiệu
ông Hoàng khâm sai
- Ông Hoàng Năm
- Ông Hoàng Lục Thanh Hà
- Ông Hoàng Bảy (Nhạc phủ) danh hiệu
ông Hoàng Bảo Hà
- Ông Hoàng Bát quốc (Thoải phủ) danh
hiệu Ông Đệ bát đồng bằng sông diêm
- Ông Chín Cờn (Thiên phủ) danh hiệu
ông Cờn môn
- Ông Hoàng Mười (Địa phủ) danh hiệu
ông Nghệ an
7. Tứ phủ thánh cô:
- Cô cả Thượng Thiên (Thiên phủ)
- Cô Đôi Thượng Ngàn (Nhạc phủ)
- Cô đôi cam đường (Nhạc phủ)
- Cô Bơ Hàn Sơn (Thoải phủ) tức là cô
bơ bông, cô bơ Tây hồ
- Cô Tư Ỷ La (Địa phủ)
- Cô Năm Suối Lân (Nhạc phủ)
- Cô Sáu Lục cung (Nhạc phủ)
- Cô Bảy Kim Giao (Nhạc phủ)
- Cô Tám Đồi Chè (Nhạc phủ)
- Cô Chín thượng ngàn
- Cô Chín Giếng (cô 9 Sòng)
- Cô Mười Đông mỏ (Nhạc phủ)
- Cô bé Thượng ngàn
- Cô bé Đông Cuông (Nhạc phủ)
- Cô Bé Suối Ngang (Hữu Lũng). (Nhạc
phủ)
- Cô bé Đèo Kẻng (Thất Khê)
- Cô Bé Tân An (Lào Cai)
- Cô bé Cây xanh (Bắc Giang)
- Cô bé Nguyệt hồ (Bắc Giang)
- Cô bé Minh Lương (Tuyên Quang)
- Cô bé Cây xanh (Tuyên Quang)
- Cô bé Thác Bờ (Hòa Bình) Thoải phủ
- Cô bé Thoải phủ (Thoải phủ)
- Cô bé Núi Dùm
- Cô bé Mỏ Than
- Cô bé Bản Đền
- Cô bé Den (Cô bé Sóc): Nhạc phủ
8. Thập vị Triều cậu:
- Cậu Hoàng Cả Phủ Giầy (Thiên phủ)
- Cậu Hoàng Cả Sòng Sơn
- Cậu Hoàng Đôi (Nhạc phủ)
- Cậu Hoàng Bơ (Thoải phủ)
- Cậu Hoàng Tư
- Cậu Hoàng Năm
- Cậu Hoàng Bé Đồi Ngang (Cậu Hoàng Quận) Nhạc
phủ
Ngoài ra ở mỗi bản đền lại có một cậu bé coi giữ
gọi là cậu bé bản đền , trong đó thường hay ngự đồng như : Cậu Bé Phủ Bóng
, Cậu Bé Đông Cuông ….
9. Ngũ Hổ (Ông Lốt)
- Ngũ hổ:
Hắc Hổ trấn giữ phương bắc
Bạch Hổ trấn giữ phương tây
Hoàng Hổ trấn giữ trung tâm
Thanh Hổ trấn giữ phương đông
Xích Hổ trấn giữ phương nam
- Ông Lốt (rắn)
Thanh Xà Đại tướng quân
Bạch xà đại tướng quân
Mời nhấp chuột đọc thêm:
- Các bài viết về
khoa Phong Thủy0
- Các bài viết về
khoa Tướng thuật0
Mời
thư giãn với nhạc phẩm TRÊN ĐỈNH PHÙ VÂN
của Phó Đức Phương, qua tiếng hát Mỹ Linh:
*.
Hà Nội, ngày 07 tháng 06 năm 2017
VŨ THỊ HƯƠNG MAI
Địa chỉ: Khu tập thể Tổng công ty 319
quận Long Biên,
thành phố Hà Nội.
Email:
huongmai8081@yahoo.com.vn
..............................................................................................................
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả
gửi qua email ngày 08.06.2017.
- Bài viết không thể hiện quan
điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Ảnh dùng minh họa cho bài viết
được sưu tầm từ nguồn: internet.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
0 comments:
Đăng nhận xét