ĐỌC THƠ BÁC HỒ - Tác giả: Chử Văn Long (Hà Nội)

Đặng Xuân Xuyến Thứ Sáu, tháng 5 19, 2023 1 comment

ĐỌC THƠ BÁC HỒ

(Tác giả Chử Văn Long)

Một lần trước ngày sinh Hồ Chủ tịch (19-5-2000), tôi và anh bạn “Đệ nhất Hán ngữ” đang ngồi trò chuyện, anh đi lại giá sách, lấy ra quyển từ điển “Hán Việt” của Thương vụ ấn quán Thượng Hải xuất bản năm 1953, đánh dấu sẵn trang cần giở, cho tôi xem từ “hoa hồng”, người Trung Quốc gọi là “nguyệt hồng”, còn từ “mai khôi”, tên hoa trong bài thơ “Vãn Cảnh” của Bác được gọi là “hoa tầm xuân”, cùng họ với hoa hồng, có kèm theo cả ảnh chụp của từng loại hoa. Thế là câu chuyện chuyển sang bài thơ “Vãn cảnh” đã dịch trong “Nhật ký trong tù”.

Nguyên văn:

VÃN CẢNH

Mai khôi hoa khai hoa hựu tạ

Hoa khai hoa tạ lưỡng vô tình

Hoa hương thấu nhập lung môn lý

Hương tại lung nhân tố bất bình

Bản dịch bài thơ:

CẢNH CHIỀU TỐI

Hoa hồng nở hoa hồng lại rụng

Hoa tàn hoa nở cũng vô tình

Hương hoa bay thấu vào trong ngục

Kể với tù nhân nỗi bất bình

Lời, ý từng câu nhìn vào bản dịch rất sát, nhưng ngẫm nghĩ lâu, tứ thơ tưởng rất trọn vẹn lại gợi những băn khoăn: Bông hoa nở rồi lại rụng một cách vô tình kia thì còn có gì bất bình gửi theo làn hương vào trong ngục để kể với tù nhân? Có gì không ổn ở đây? Từ đó nẩy ra cái lý cần được suy nghẫm: Hoa hồng còn được vun trồng, chăm sóc, nở ra, được người đời chiêm ngưỡng ngắm nhìn, còn “tầm xuân” là thứ hoa đồng nội, mọc tự nhiên nắng sương, mưa gió, nở rồi tàn, chẳng cần ai để ý, khen chê xấu đẹp, vậy thì nó cần gì bất bình với ai? Từ “bất bình trong từ điển trên lại gồm 13 nghĩa, trong đó có nghĩa “vô thường”, mang lẽ bình thường của cuộc sống sinh tử như bông hoa tầm xuân kia. Với cách suy nghĩ ấy, chúng tôi thấy bài thơ chứa đựng ý tứ khác - Bông hoa tầm xuân nở rồi rụng giữa sương gió, nơi đồng nội kia, khi tươi thì nở lúc tàn rụng đều là lẽ tự nhiên của quy luật sống bình thường, hương hoa theo gió giải khắp đất trời, khi thấu vào trong ngục như tâm sự với người tù cái lẽ vô thường kia... mới hợp với tầm rộng mở của tâm hồn Bác. Từ suy nghĩ đó chúng tôi đã dịch lại là:

CẢNH CHIỀU TỐI

Tầm xuân nở, tầm xuân lại rụng

Hoa tàn hoa nở giữa phong sương

Hương hoa chợt thấu vào trong ngục

Ngỏ cùng ai đó lẽ vô thường

-------------

MỜI NHẤP CHUỘT ĐỌC THÊM:

- Bài thơ “Vấn Thoại” của Hồ Chí Minh và quan hệ giữa tòa và bị canl

- Hồ Chí Minh và người Mỹ trong cách mạng tháng 8l

- Đọc lại bài thơ “Cảnh Khuya” của Hồ Chí Minhl

- Đêm Nay Bác Không Ngủ” và 10 bài cảm nhận mẫul

CHỬ VĂN LONG