ĐỨNG TRƯỚC 'CĂN PHÒNG BÍ MẬT' CỦA TRẦN HẠ VI - Tác giả: Phạm Đức Nhì (Hoa Kỳ)

Đặng Xuân Xuyến Chủ Nhật, tháng 6 01, 2025 Leave a Comment

ĐỨNG TRƯỚC “CĂN PHÒNG BÍ MẬT”

CỦA TRẦN HẠ VI

(Tác giả Phạm Đức Nhì)

Lời Nói Đầu

Tôi đã chọn và đưa Căn Phòng Bí Mật của Trần Hạ Vi vào danh sách những bài thơ sẽ bình từ khá lâu. Những lúc rảnh rang hoặc đầu óc trống vắng tôi lại đem bài thơ ra nhâm nhi, nghiền ngẫm. Tôi cũng mường tượng một vài bài viết khác – liên quan đến thơ - lấy ý tứ của Căn Phòng Bí Mật làm điểm tựa. Trong loạt bài Thơ Sẽ Đi Về Đâu, theo tôi, đây là bài quan trọng nhất.

Có thể nói đây cũng là bài thơ “làm phiền” tôi nhiều nhất. Có độ tôi đã “ăn ngủ” với nó cả mấy ngày liên tiếp để cố gắng tìm ra thế trận hợp lý, có hiệu quả cho bài bình của mình. Nhưng rồi vẫn thấy chưa vừa ý - duyên chưa đến - nên lại cho qua.

Hôm nay, ngồi ở sau nhà thả hồn theo những đám mây bay rồi lẩm nhẩm đọc lại Căn Phòng Bí Mật, chợt thấy cái duyên ngầm của nó, bèn hứng chí chạy vào nhà mở máy gõ mấy lời bình để mời bạn đọc cùng bước vào một góc của thế giới thơ Trần Hạ Vi.

CĂN PHÒNG BÍ MẬT

Có những điều sẽ chẳng nói ra

cho dù chúng ta

có yêu nhau đến thế nào chăng nữa

mấy ngàn ngày.

và có thể mấy vạn ngày tiếp lửa

chuyện anh

chuyện em

vẫn ẩn chứa bí mật của mỗi người.

Có những góc tối ở trong hồn

của riêng ta

không bao giờ chia sẻ

chẳng phải vì niềm tin không vẹn vẽ

nhưng vì đó là căn phòng bí mật

chẳng nên mở bao giờ

Con yêu tinh ngày xưa có một yêu cầu đơn sơ

cô gái sẽ sống mãi trong bạc vàng nhung gấm

chỉ đừng bao giờ mở cánh cửa cấm

ai cũng cần một góc nhỏ cho riêng mình (1)

Chúng ta ân ân ái ái

tan chảy ân tình

nhưng mỗi người chỉ có thể là riêng một

một anh

một em

dù ngọt ngào chung hưởng

đắng cay chia sớt

nhưng em là em

và anh vẫn là anh

Phòng Chứa Bí Mật của phù thủy vẫn sẵn dành (1)

để chúng ta cất giữ những ước mơ ngông cuồng hoang dại nhất

tình yêu này sẽ luôn luôn có thật

khi em được là em

và anh được là anh

với căn phòng bé nhỏ của riêng mình.

27.08.2016/Trần Hạ Vi

Tứ Thơ

Bài thơ không có phép ẩn dụ toàn bài nên tứ với ý là một: Tác giả dùng hình ảnh “căn phòng bí mật” để nói đến những góc tối trong tâm hồn không thể sẻ chia dù với người thân yêu nhất.

Giải Thích Tứ Thơ

Thụy Khuê, khi bàn về trường phái Siêu Thực, cũng có nhắc đến Căn Phòng Bí Mật, nhưng với cái tên thật của nó.

“Freud chia hoạt động tâm thần làm ba khu vực: Vùng vô thức tức là cái đó (le ça trong tiếng Pháp, Es tiếng Đức) chứa đựng toàn bộ những nhu cầu bản năng bị dồn nén, cấm kỵ không được phát lộ ra ngoài. Vùng ý thức tức cái tôi (le moi, ego), hay ý thức xã hội, cái tôi xã hội, chứa đựng những gì đã được thanh lọc bởi lý trí và đạo đức xã hội, sẵn sàng trình làng. Và cái siêu ngã (le sur moi) có trách nhiệm kiểm duyệt.

Theo Freud, cái vô thức mới là bộ mặt thật, là cái tôi đích thực của con người. Nó chi phối mọi hoạt động. Còn cái tôi ý thức chỉ là bộ mặt bề ngoài, giả dối và ngụy tạo.” (2)

Nhưng cái tôi ý thức – mà trong một vài bài khác tôi gọi là cái tôi văn hóa - mới chính là cuộc sống thực tế của con người. Con người tương tác, giao tiếp với nhau hoàn toàn bằng cái tôi văn hóa. Cái tôi đích thực bị “cầm tù” trong vùng vô thức mà Trần Hạ Vi gọi là Căn Phòng Bí Mật.

Nếu vì một lý do gì đó Căn Phòng Bí Mật bị bung khóa, những góc tối của tâm hồn lộ ra giữa thanh thiên bạch nhật, thì con người sẽ không còn niềm tin vì nhìn đâu cũng thấy dối trá, lừa lọc. Lúc ấy vô số thần tượng sẽ sụp đổ, trật tự sẽ đảo lộn, xã hội sẽ rối loạn.

Con buôn gian dối thì không nói làm gì, vì đó là “chuyện thường ngày” của họ. Nhưng các bậc mô phạm mặt cũng khắc đầy những chữ “xạo” to tổ bố. Các đấng Quân Vương của thời đại mới - Tổng Thống, Chủ Tịch Nước, Thủ Tướng - “xạo” thì cũng thường tình, vì có thế họ mới có thể mị dân, giữ ngai vàng, giữ ghế.

Nhưng ngay cả những vị chức sắc cao nhất của các tôn giáo – khi “những ước mơ ngông cuồng hoang dại nhất” từ “những góc tối của tâm hồn” lúc còn thơ trẻ hiển hiện trước mắt người đời – ít ra, chắc cũng sẽ ngượng ngùng cúi mặt.

Thể Thơ

Tác giả viết theo thể thơ mới, số chữ trong câu tùy tiện, không theo một nguyên tắc bó buộc nào.

Vần Và Dòng Chảy Của Tứ Thơ

Vần liên tiếp, khá đều đặn, nhưng không có hội chứng nhàm chán vần. Có lẽ do có vài chỗ thoát vận và nhịp điệu khác lạ nhờ những cụm từ:

Chuyện anh chuyện em (đoạn 1) / một anh một em / nhưng em là em và anh vẫn là anh (đoạn 4) / khi em được là em và anh được là anh (đoạn 5)

Dòng chảy của tứ thơ trơn tru, nhẹ nhàng, thoải mái.

Ngôn Ngữ Thơ

Tương đối đẹp, có một số hình tượng khá độc đáo:

cho dù chúng ta

có yêu nhau đến thế nào chăng nữa

mấy ngàn ngày...

và có thể mấy vạn ngày tiếp lửa

Cụm từ “tiếp lửa” lạ và hay

Có những góc tối ở trong hồn

của riêng ta

không bao giờ chia sẻ

chẳng phải vì niềm tin không vẹn vẽ

Tĩnh từ “vẹn vẽ” vừa rất “bắc kỳ” vừa đắt.

Chúng ta ân ân ái ái

tan chảy ân tình

là câu thơ có sức “gợi”mạnh, rất hợp với khung cảnh đoạn thơ.

Thế Trận

Hợp lý, mạch lạc, hoàn thành nhiệm vụ chuyển tải tứ thơ.

Cảm Xúc

1/ Tầng 1: Người đọc thả tâm trí theo dòng chảy của tứ thơ, có cảm tình với cái đẹp văn chương (ngôn ngữ, hình tuợng) nên có thể nói cảm xúc tầng 1 mạnh.

2/ Tầng 2: Ở cuối bài, khi thế trận của chữ nghĩa đã phát huy hiệu quả, tác giả đã dồn hết sức mạnh của tình yêu và lời thơ của mình vào đoạn cuối, tứ thơ đã được đẩy đến cao trào với rất nhiều cảm xúc.

3/ Tầng 3: Tác giả viết trong tâm thế khá tỉnh táo nên cảm xúc tầng 3 không có, hồn thơ chưa xuất hiện.

Sự Trùng Lặp Hay Một Cách Nhấn Mạnh Khéo Léo.

Ở lần đọc bài thơ đầu tiên tôi có cảm giác tác giả đã phạm một lỗi lớn: Ý tưởng trùng lặp quá nhiều. Bài thơ có 5 đoạn mà đoạn nào tác giả cũng - bằng cách này hay cách khác - cắt nghĩa, giải thích vai trò của Căn Phòng Bí Mật đối với con người.

Đến khi đọc hết bài rồi lại đọc thêm vài lần nữa tôi mới nhận ra dụng ý của sự lập đi lập lại ấy. Trần Hạ Vi đã lỡ “yêu” phải một bài thơ có tứ thơ quá cứng. Trước năm 1975, ở lớp cao nhất của bậc trung học (Đệ Nhất) học sinh mới bắt đầu làm quen với Triết Học trong đó Vô Thức là một ý niệm khó nhai và khó nuốt nhất.

Sau đó nếu không học Văn Khoa hoặc Đại Học Sư Phạm Văn, ngay cả những người học thức, khi bàn đến “những góc tối của tâm hồn” cũng không ai dám nhận là đã hiểu đến nơi đến chốn.

Tôi có cảm tưởng chị đã mời 5 “tay búa” tập trung đập vào một khoảnh nhỏ trên bức tường ngăn cách giữa thi sĩ và người đọc. Chỉ có một khoảnh tường nhỏ nhưng 5 tay búa thì, từ vóc dáng đến cách quai búa, mỗi người một vẻ khác nhau.

Và với 2 nhát búa mạnh mẽ sau cùng, bức tường ngăn cách đã ngã đổ và chị đã tuôn ra được những điều đáng nói nhất với người yêu của mình: Căn phòng bí mật là nơi “cất giữ những ước mơ ngông cuồng hoang dại nhất”

và

“tình yêu này sẽ luôn luôn có thật...

khi em được là em

và anh được là anh

với căn phòng bé nhỏ của riêng mình”

Chị muốn nói với người yêu bằng sự tự tin và tình yêu tha thiết từ trái tim:

“Chỉ khi cánh cửa Căn Phòng Bí Mật luôn đóng kín thì – không phải lo cái tôi đích thực của mình bị lộ ra - em được là em và anh được là anh (trong bộ áo của cái tôi văn hóa) - vâng, chỉ lúc ấy tình yêu mới trở thành hiện thực và có cơ đứng vững.”

Độc giả không cảm thấy chán ngán dù phải gặp hình tượng Căn Phòng Bí Mật đến mấy lần là vì thế. Và chức năng truyền thông của bài thơ, có thể nói, đã thành công.

Nhận Xét Chung Cuộc

Trước khi bình bài thơ này của Trần Hạ Vi, theo thói quen, tôi đã đọc hầu hết thơ của chị trên Facebook. Chị cũng gởi cho tôi một số những bài thơ tuyển mà chị rất tâm đắc. Không hiểu sao tôi lại chọn Căn Phòng Bí Mật. Một thằng bạn cũ cũng chơi Facebook, khi được hỏi ý kiến đã phán “Mày tinh mắt đấy! Bài này trội nhất. Những bài khác (của Trần Hạ Vi) không sai phạm chỗ này cũng sơ xuất chỗ kia.” Tôi chỉ dám nhận là mình may mắn, đã “phải lòng” một bài thơ không tệ.

Có thể nói Căn Phòng Bí Mật khá tròn trịa, “đẹp” ở nhiều mặt. Tứ thơ hay, biểu lộ cái nhìn sâu sắc của tác giả về con người, cuộc sống.

Kỹ thuật thơ khá vững. Cách sử dụng vần khéo léo, đúng liều lượng, tạo vị ngọt vừa phải, giúp dòng chảy của ý tưởng, cảm xúc suôn sẻ, không có những mô gò làm người đọc khựng lại, mất hứng.

Thế trận hơi lạ nhưng rất hiệu quả, dẫn đến đoạn kết đầy ấn tượng. Nhờ vậy cảm xúc ở tầng hai khá mạnh, đặc biệt ở hai đoạn cuối. Tuy vậy, chưa thấy xuất hiện hồn thơ.

Kết Luận

Trần Hạ Vi đã đứng về phía đại đa số những người ủng hộ lối sống Phương Tây. Đó là lối sống rất nhiều nước trên thế giới đã chấp nhận hoặc đang học hỏi để “bắt chước”.

Nhưng cũng có nhiều triết gia ở chính Phương Tây cho rằng lối sống ấy đã làm cho con người “vong thân” (đánh mất chính mình) (3), làm nô lệ cho một “kẻ xa lạ” (4) đang chiếm hữu thân xác mình vì đã để cái tôi văn hóa che khuất cái tôi đích thực.

Dĩ nhiên mỗi người có quyền có quan niệm sống riêng của mình. Qua bài thơ Căn Phòng Bí Mật, Trần Hạ Vi đã ra sức biểu dương cái tôi văn hóa. Và theo tôi - bằng kỹ thuật thơ và nhiệt tình - chị đã làm rất đông người đọc mỉm cười mãn nguyện vì cảm thấy và tin rằng sự lựa chọn của mình là đúng. (5)

==========

CHÚ THÍCH:

1/ Harry Potter Và Phòng Chứa Bí Mật

2/ (http://thuykhue.free.fr/stt/s/breton.html)

3/ Jean Paul Sartre.

4/ Albert Camus

5/ Nhưng thi sĩ nếu muốn đi tới đích - muốn bước vào Bến Bờ Thơ Ca – thì sẽ không đồng tình. Bởi mục đích tối thượng của việc làm thơ là phá tung cửa Căn Phòng Bí Mật để thi sĩ và độc giả được – qua bài thơ – giao tiếp với nhau bằng Tiếng Người Chân Thật.

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Chuyện làng văn0

- Các bài viết của (về) tác giả Trần Hạ Vi0

- Các bài viết của (về) tác giả Phạm Đức Nhì0

- Các bài viết của (về) tác giả Phùng Hiệu0

- Các bài viết của (về) tác giả Đông La0

- Các bài viết của (về) tác giả Thái Hạo0

- Các bài viết của (về) tác giả Nguyên Lạc0

- Các bài viết của (về) tác giả Tạ Duy Anh0

- Bạn đọc cảm nhận về thơ của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận về một số tác phẩm của Đặng Xuân Xuyếnl

- Đặng Xuân Xuyến - Cảm nhận thơ văn 1l