ĐINH NHO TUẤN VÀ BÀI THƠ ‘CHỊ’ - Tác giả: Trần Mạnh Hảo (Sài Gòn)

Đặng Xuân Xuyến Chủ Nhật, tháng 4 16, 2023 Leave a Comment

ĐINH NHO TUẤN VÀ BÀI THƠ ‘CHỊ’

Tôi thích bài thơ “Chị” của nhà thơ Đinh Nho Tuấn:

Hoa xoan

Tí tắc nở

Chị tôi

Lý lắc rơi

Hoa xoan màu tím

Chị tôi màu gì?

Chị tôi màu bụi tre nghẹt thở

Chị tôi màu tiếng đói bụng cuốc hè

Chẳng có đường lông ngỗng cho chị đi về

Chị đi theo khóm cà

Chị đi theo tiếng tắc kè trong vườn tối

Chị đi theo tiếng con trẻ ê a trên khoảnh sân nhà

Duyên tình chơi trò trà trộn

Lấy chồng thương dép giày vẹt mòn

Thương lò xo yên xe bung lên bung xuống

Đêm đêm nằm nghe tiếng cuốc kêu bỏ vợ

Đêm đêm nằm nghe lũ gà mái chồn chân khiếp chồng

Chị treo mùa đông trước hiên nhà

Ai vào cũng cóng

Chị lí lắc rơi

Nào đâu tiếng động

(Rút trong tập “ Díu dan với núi sông” của Đinh Nho Tuấn)

Mỗi người có cách tạo ra thơ hay bằng lối riêng của mình. Mỗi bài thơ hay có cách hay riêng của nó. Thơ hay, đôi khi như người đàn bà đẹp. Mỗi cô, mỗi bà có cách đẹp của riêng mình. Có cô gái nhìn thoáng rất xinh, nhưng nhìn lâu không còn đẹp nữa. Có cô nhìn thoáng không gây ấn tượng gì, nhưng gây ám ảnh vì duyên ngầm; hình như có cái đẹp hình thức và có cái đẹp tự tâm, tại tâm?

Trong lịch sử văn học Việt Nam và thế giới, rất ít bài thơ hay toàn bích cả nội dung lẫn hình thức.

Bài thơ “Chị” của nhà thơ Đinh Nho Tuấn dẫn trên với tôi hay, vì nó làm tôi cảm động và tràn đầy mến thương của một người chưa từng có chị ruột, của một thời nghèo nàn về vật chất và buồn đau về tinh thần.

Nhà thơ Đinh Nho Tuấn sinh ra ở quê hương Hà Tĩnh năm 1966 (cũng là quê hương thi ca của các thiên tài thơ: Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Huy Tự, Huy Cận, Xuân Diệu); khi ấy tôi - người viết bài này - đã đi B vào chiến trường Nam Bộ. Phải nói, những năm ấy cho tới năm 1986 miền Bắc san sẻ lương thực cho các chiến trường nên đói khổ vô cùng. Nguyễn Trọng Tạo bảo tôi, mình đói quá nên mới xin đi bộ đội để may ra có một bữa cơm no. Tôi có thể cá với mọi người, ai chưa có một tuổi thơ cơ cực, người đó khó có thể thành nhà thơ!

Đinh Nho Tuấn, dù con một nhà báo nổi tiếng ở Hà Tĩnh, nhưng chắc anh cũng có tuổi thơ đói rét như tuổi thơ của thế hệ chúng tôi, nên mới có thể làm tôi cảm động khi anh viết bài thơ “Chị”:

“Hoa xoan tí tắc nở

Chị tôi

Lí lắc rơi”

Tôi xin ngẫu hứng một tẹo lục bát: “Chị tôi là chị tôi ơi / Như hoa, chị lí lắc rơi một mình”. “Lí lắc rơi”, chị vừa rơi vừa điệu: “điệu rơi điệu rụng”… Thơ phải chăng cũng học cách rơi của hoa xoan tim tím, học cách rơi của chị : vừa rơi vừa đẹp, vừa rơi vừa làm duyên, lí la lí lắc. Cuộc đời chị nói cho cùng là một cuộc rơi. Lông gà, lông chim rơi lên, hoa xoan và chị cùng rơi… xuống thơ Đinh Nho Tuấn.

“Chị tôi màu bụi tre nghẹt thở

Chị tôi màu tiếng đói bụng cuốc hè

Chẳng có đường lông ngỗng cho chị về

Chị đi theo khóm cà

Chị đi theo tiếng tắc kè trong vườn tối…”

Những câu thơ rơm rớm tình chị em, rơm rớm tình thương mến tả thực. Thơ tìm thực trong siêu và tìm siêu trong thực.

“Chị tôi màu bụi tre nghẹt thở”: câu thơ nửa thực nửa hư. Ai biết chỉ dùm tôi với: “màu bụi tre nghẹt thở” là màu gì vậy? A ha ha, thơ mà nói toẹt ra bụi tre màu xanh ông nhá, thì ai còn cần tới nhà thơ nữa. Nhưng bụi tre khi im gió, nó đứng yên một dáng RŨ mà không có RƯỢI (mát rượi, mát rười rượi), im như chết, như bụi tre cũng nghẹt thở rồi, nhường tí ti dưỡng khí cho câu thơ thở đấy. “Chị tôi màu bụi tre nghẹt thở” là một câu thơ tả thực mà rất siêu thực vậy!

“Chị tôi màu tiếng đói bụng cuốc hè” câu thơ này cũng tả thực một cách rất siêu. “màu tiếng đói bụng cuốc hè” là màu gì ông Tuấn? Chừng như câu này viết theo phương pháp “đáy đĩa” của Nguyễn Xuân Xanh xưa “Đáy đĩa mùa đi nhịp hải hà”. Đây là một câu thơ rất hay của nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh xưa đã bị nền giáo dục thực dụng suốt 60 năm chê là câu thơ dở vì vô nghĩa. Oan cho thi sĩ Nguyễn Xuân Xanh quá. Đây là một câu thơ tả thực rất hay: trái cây bốn mùa bày trên chiếc đĩa nhịp núi sông : mùa nào trái ấy.

“Chị tôi màu tiếng đói bụng cuốc hè” của Đinh Nho Tuấn nếu diễn thực ra thì nó là màu đen: “màu tiếng đói bụng cuốc hè”. Cuốc ơi, mày kêu đêm làm gì nhiều thế, mày đánh thức chị tao dậy trong đêm bao lần, dậy lần nào cũng đói, nhìn trần nhà lần nào cũng đen. Chao ôi là đời chị, như hoa xoan rụng vào đêm tiếng cuốc, đói quá thức dậy chỉ thấy màu đêm đen như đang nuốt sống chị tôi.

Hãy đọc tiếp bài thơ “Chị” của Đinh Nho Tuấn:

Lấy chồng thương giày dép vẹt mòn

Thương lò xo yên xe bung lên bung xuống

Đêm đêm nằm nghe tiếng cuốc kêu bỏ vợ

Đêm đêm nằm nghe lũ gà mái chồn chân khiếp chồng

Bốn câu thơ tả thực tuyệt hay viết về số phận hẩm hiu buồn đau của người chị. Người chồng này hình như cũng không hơn gì “giày dép vẹt mòn”, không hơn gì “lò xo yên xe bung lên bung xuống”. Chao ôi là “tiếng cuốc kêu bỏ vợ”. Vợ cuối cùng nào khác giày dép vẹt mòn mà đêm đêm hẩm hiu nghe tiếng cuốc kêu bỏ vợ. Bỏ thì bỏ, sợ gì, khi đời chị không còn chỗ nào để rơi xuống nữa. Nằm đêm không thương mình, chị chỉ thương bầy gà mái đêm trong chuồng chồn chân khiếp chồng thôi. ..

Thương thay những bà chị xưa như con gà mái chồn chân khiếp chồng trong chuồng đời chật hẹp. Và thương thay những hồn thơ vừa viết vừa run, khiếp đời mà không dám kêu lên mình khiếp, lại làm như ta đây cả đời không có ai ăn hiếp (bắt nạt) vậy!

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Chuyện làng văn0

- Kho sách0

- Đặng Xuân Xuyến - Cảm nhận thơ văn 1l

- Đặng Xuân Xuyến - Cảm nhận thơ văn 2l

Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn

CHUYỆN CỦA GÃ KHỜ của Đặng Xuân Xuyến: