TỪNG CÓ MỘT MIỀN BẮC VÀ HÀ NỘI DỄ THƯƠNG LẠ LÙNG - Tác giả: Nguyễn Gia Việt ; Đinh Như Quang giới thiệu

TỪNG CÓ MỘT MIỀN BẮC

VÀ HÀ NỘI DỄ THƯƠNG LẠ LÙNG

Nhiều bạn không hiểu nói Gia Viêt ghét người Miền Bắc, phân biệt vùng miền là không đúng. Tôi rất yêu những gì của Miền Bắc.

Khi còn nhỏ, với tiếng hát Thái Thanh và những bài à ơi à ơi của Phạm Duy đã làm tôi ngây ngất về một miền quê Bắc Kỳ quá đẹp quá thơ. Có thằng học trò Nam Kỳ nào như tôi không, thả lòng mình vào cung bậc cổ xưa của xứ Bắc?

Trog "Quê nghèo" viết về Quảng Bình cảnh làng rất buồn, rất nghèo, nhưng cái hồn quê Bắc đậm đà thì không nơi nào có đặng:

"Làng tôi luôn luôn vươn vài đám khói

Những mái tranh buồn nhớ người

Xơ xác điêu tàn vì ai

Nửa đêm thanh vắng không một bóng trai

Có tiếng o nghèo thở dài

Vỗ về trẻ thơ bùi ngùi."

Những câu sau đây cũng làm người ta tê tái:

"Bao giờ cho lúa được mùa luôn, lúa ơi

Ðể cho cô con gái không buồn vì gió Ðông

Bao giờ cho lúa về đầy sân, hỡi em

Ðể cho anh trai tráng được gần người gái quê.

Bao giờ em trở lại vườn dâu, hỡi em

Ðể cho anh bắc gỗ, xây nhịp cầu (anh) bước sang

Bao giờ cho nối lại tình thương, hỡi ai

Ðể em ra bến vắng, đón người người chiến binh."

"Tình hoài hương" là tiếng lòng của người xứ Bắc, ai viết ai vẽ lên Xứ Bắc đẹp bằng tình hoài hương?

"Quê hương tôi, có con sông đào xinh xắn

Nước tuôn trên đồng vuông vắn

Lúa thơm cho đủ hai mùa

Dân trong làng trời về khuya vẳng tiếng lúa đê mê

Quê hương tôi có con đê dài ngây ngất

Lúc tan chợ chiều xa tắp

Bóng nâu trên đường bước dồn

Lửa bếp nồng, vòm tre non, làn khói ấm hương thôn."

Trời ơi! sao nó đẹp và êm đềm biết dường nào!

"Quê hương ơi !

Bóng đa ôm đàn em bé

Nắng trưa im lìm trong lá

Những con trâu lành trên đồi

Nằm mộng gì ?

Chờ nghe tôi thổi khúc sáo chơi vơi

Quê hương ơi !

Tóc sương mẹ già yêu dấu

Tiếng ru nỗi niềm thơ ấu

Cánh tay êm tựa mái đầu

Ôi bóng hình từ bao lâu còn ghi mãi sắc màu."

Cái khúc này Thái Thanh ru lên cho nát cả đất trời, cho lòng người chới với vì đang say cái vị Bắc:

"Tình hoài hương

Khói lam vương tâm hồn chìm xuống

Chiều xoay hướng

Sống vui trong mối tình muôn đường

Tình ngàn phương

Biết yêu nhau như lòng đại dương

Người phiêu lãng

Nước mắt có về miền quê lai láng

Xa quê hương yêu quê hương."

Với "Tình ca", cái chất Bắc lồng lộng tới tê dại khi phải cảm nhận từng câu chữ Thái Thanh cất lên:

“Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời người ơi

Mẹ hiền ru những câu xa vời

À ơi ! Tiếng ru muôn đời.

Tôi yêu bác nông phu, đội sương nắng bên bờ ruộng sâu.

Vài ngàn năm đứng trên đất nghèo.

Mình đồng da sắt không phai màu.

Tấm áo nâu ! Những mẹ quê chỉ biết cần lao

Những trẻ quê bạn với đàn trâu, bé ơi !"

Nói về nhạc sĩ Phạm Duy thì nhiều chuyện để nói, nhưng thú thiệt tôi-một người Nam Kỳ gốc công nhận là Phạm Duy và nhạc của ông đậm đặc cái chất Bắc Kỳ, hơi hám Miền Bắc rất rộn dù ông sau 1954 đã vào Sài Gòn rồi, rộn quá nên một người Nam nghe để cho biết nó hay.

Nhạc Phạm Duy là tinh túy của đất Bắc, cộng với cái giọng "à ơi, ả ời" cổ của Thái Thanh thì thành một cái gì đó như sóng thần Nhĩ Hà vậy!

Tôi vẫn nghe nhạc Phạm Duy, mê giọng Thái Thanh và nghe nhiều, biết cái nào hay, cái nào đỉnh của ông nữa kìa!

Nhớ những tối mưa khuya tôi hay mở Thái Thanh trong phòng trọ của mình, nghe hai bài thôi, nhạc Phạm Duy nghe nhiều nhức đầu, thì ngoài cửa có tiếng nói "Ê mở lớn chút cho tao ...ngủ mậy!"

Nói về nhạc Phạm Duy có vô số bài, nhưng tôi sẽ kể ra những bài tôi thích thôi, những bài mà nghe nhớ và sẽ nhớ mãi, đỉnh cao của ông.

Phạm Duy là ca sĩ xuất thân gánh hát cải lương và đã từng đi kháng chiến chống Pháp. Trong thời gian này nhạc của ông có lẽ là hay nhứt.

“Nhớ người ra đi” là một lời động viên cho hết thảy những trai hùng thời đó:

"Ai có nghe tiếng hát hành quân xa

Mà không nhớ thương người mẹ già

Chờ con lúc đêm khuya

Người con đã ra đi, vì nước."

"Ai có nghe tiếng hát hành quân xa

Mà không nhớ thương người vợ hiền

Chồng ra lính biên cương

Ngồi may áo cho con, còn nhớ"

"Ai có nghe tiếng hát hành quân xa

Mà không nhớ thương đàn trẻ nhỏ

Đùa trong nắng ngây thơ

Cùng nhau hát líu lo, ngoài ngõ."

Ba khổ đầu nhắc về cái nhớ của anh lính chiến về mẹ già,vợ hiền và con thơ. Đừng nói nó ủy mị hay sến súa, chuyện tình cảm là điều ai cũng phải có, đi xa, dù là có thể chết ,thì nhớ gia đình còn nhiều hơn nữa.

Ai mà nói lính chiến phải phăng phăng ra trước lằn tên, mũi đạn không kể thân mình, chẳng nhớ cha mẹ, vợ hiền, xóm làng là nói xạo.

Cái câu dạo đầu và kéo ra làm ba bốn lượt "Ai có nghe tiếng hát hành quân xa" là lời nhắn gửi về phương xa, theo cánh nhạn lưng trời chiến trường về cho người thân, từ tiền phương về cho hậu tuyến.

Nhạc Phạm Duy thấp thoáng lũy tre xanh, bờ giậu, cái cổng làng của Miền Bắc, cái nơi ông sanh ra và lớn lên:

"Lúc xa nhau mong chờ ngày chiến thắng

Bóng dáng người hùng anh về ấm lũy tre xanh."

"Bà mẹ Gio Linh" của Phạm Duy nói về những người mẹ ở làng Mai Xá, xã Gio Mai, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị .

Ban đầu tên bài này là "Bao giờ lấy được đồn Tây", sau này Phạm Duy sửa lại tên và ca từ rất nhiều. Bài hát cực kỳ rúng động vè cái tính hào hùng và lay động tình cảm của con tim.

"Mẹ già tưới nước trồng rau

Nghe tin xóm làng kêu gào

Quân thù đã bắt được con

Đem ra giữa chợ cắt đầu

Hò ơi ơi ới hò ! Hò ơi ơi ới hò !

Nghẹn ngào không nói một câu

Mang khăn gói đi lấy đầu."

Cái đoạn "Hò ơi ói hò" kinh khủng, Thái Thanh kéo dài ra bi thương, phẫn uất từ trong lòng ngực tuôn trào ra,người nghe thấy tức ngực xé gan, nổi da gà rồi cũng nức nở nghẹn ngào theo.

Trong hồi ký của mình Nhạc sỹ Phạm Duy viết: “Lần nào hát bài này tôi cũng khóc.”

Qủa tình người nghe,mỗi lần nghe bài này đều thúc thít, thổn thức thấy đau, thấy thương cho thân phận người mẹ cũng là đau cho chính dân tộc Việt của mình.

Một bài khác của Phạm Duy cũng làm người nghe chảy nước mắt là bài "Tình ca" đã nói ở trên.

Bài này cũng đậm mùi Bắc, có lẽ giọng Thái Thanh góp phần làm cho mùi hơi thở Bắc trong bài nó bay xa hơn.

Tôi nhận xét, ca từ bài này bình thường thôi, nhưng nhạc thì quá hay, cách tác giả uốn éo, hòa cùng giọng ca sĩ Thái Thanh vốn đã mượt mà nhẹ nhàng như tơ trời Kinh Bắc đã làm người nghe phải nổi gai ốc khắp người.

"Tiếng nước tôi!

Bốn ngàn năm ròng rã buồn vui

Khóc cười theo mệnh nước nổi trôi, nước ơi!

Tiếng nước tôi! Tiếng mẹ sinh từ lúc nằm nôi.

Thoắt ngàn năm thành tiếng lòng tôi, nước ơi!"

Đại Việt sử ký toàn thư, Ngoại kỷ, quyển III, Ngô Sĩ Liên viết: “Nước ta thông thi thư, học lễ nhạc, làm một nước văn hiến, là bắt đầu từ Sĩ Vương."

Thành ra Việt có văn hiến kể từ thế kỷ 2 Công nguyên (CN), tính đến thế kỷ 21 vẫn chưa tròn 2.000 năm văn hiến. Kể ra thời Hồng Bàng thị, Kinh Dương Vương, Hùng Vương là thời huyền sử cũng không đủ 4.000 năm.

Trong bài nhạc, vì là Bắc Kỳ nên Phạm Duy cứ lôi ra nào là Kiều, là sáo diều, là miệng xinh của cô gái Bắc xưa, cái miệng nhuộm đen và nhai trầu bỏm bẻm.

Cũng như bao người Bắc khác,liệt kê lịch sử mà cứ chỉ là "Lý, Lê, Trần" mà thôi,vậy còn Nguyễn đâu? dù ông chua thêm câu "và còn ai nữa".

Có cuộc hội đàm về chủ đề "người Hà Nội gốc", nhiều người nói có 10 đời hoặc 3 đời ở Hà Nội là gốc, có ông kêu bỏ. Nhưng xin thưa rằng:

Cái chữ gốc trong người Hà Nội gốc không phải tính đời, mà chỉ là tiêu chuẩn người Hà Nội văn minh và lịch sự thôi!

Hà Nội từng có một thời rất văn minh lịch sự. Khi đó ăn mặc lịch sự, nói năng lịch sự, cư xử lịch sự, đi đứng tác phong cũng lịch sự.

Hà Nội ngày xưa rất đẹp. Trong cuốn "Hà Nội băm sáu phố phường" ở phần mở lời nhà văn Thạch Lam viết vầy:

"Chúng ta cũng có Hà Nội, một thành phố có nhiều vẻ đẹp, vì Hà Nội đẹp thật (chúng ta chỉ còn tìm những vẻ đẹp ấy ra), và cũng vì chúng ta yêu mến. Yêu mến Hà Nội với tâm hồn người Hà Nội, cũng như người Parisien chính hiệu yêu mến Paris".

Hà Nội những năm tiền chiến, những năm trước 1954 đã lịch sự như vậy. Hồi đó ngoài đường làm gì có vượt đèn đỏ, chạy ngược chiều công khai, liếc hái nhìn "Đuỵt bố mày nhìn ông đấy à? Mày biết bố mày là ai không?". Rồi làm gì có cháo chửi, bún quát nạt, ăn phở xếp hàng như đi nhận đồ cứu trợ.

Làm gì có nhà tập thể khi chiếm biệt thự cổ phân ra hàng chục cái lô cốt chen chúc, chiếm luôn cái nhà mồ ông Hoàng Cao Khải làm buồng ngủ.

Hà Nội tươi đẹp và sang trọng trong dòng nhạc vàng, tiền chiến. Nhạc sĩ Nguyễn Hiền (1927–2005) có bài "Hoa bướm ngày xưa" rất hay, bài này ông viết 1958 ở Sài Gòn.

Nguyễn Hiền là người Hà Nội di cư 1954 nên trong bài nhạc cái lãng mạn, man mác và rất là tình cảm tràn trề không diễn tả hết bằng lời. Nhạc sĩ mở đầu bằng bốn câu:

"Cho nhớ thương về quê xưa

Mùa Xuân không còn nữa

Muôn cánh hoa đào phai úa

Lối cũ rơi hững hờ."

Hà Nội đã là quê xưa, nên dầu bài nhạc không hề ghi rõ Hà Nội ra nhưng người nghe thấy hình ảnh của Hà Nội. Tác giả nuối tiếc là cái ngày hôm qua mà hôm nay người nhạc sĩ đã không thể còn với tới.

Trong tình cảnh lịch sử đã làm người đi dứt áo, để lòng ngoáy về cố hương trong tình cảnh đào phai úa tan nát.

"Yêu sao ngày thơ ấu

Đất nước chưa thay màu

Những tấm lòng thương nhau

Cười nghiêng nghiêng tà áo

Năm tháng theo làn mây trôi

Ngày thơ xa dần mãi

Nơi cũ dâng sầu tê tái

Sắc bướm hoa tàn phai."

Cụm tù "đất nước chưa phai màu" thể hiện cách nhìn và thưc tế lịch sử. Những cái êm đềm, đẹp đẽ lãng mạn của Hà Nội, cái lịch sự của người Hà Nội chỉ là trước 1954 mà thôi.

Nhạc sĩ Ngọc Bích viết văn về cái lịch sự của Hà Nội mà thế hệ trẻ sau này phải ái mộ:

"Nghẹn ngào niềm nhớ nhau

Thương xót ai trăng sầu bên mái lầu

Hay đớn đau vì câu:

“Chờ kiếp sau!”

Trăng úa màu lệ dâng ướt ngàn sao!"

Vậy người Hà Nội gốc thì phải ra sao? Đó là sống lịch sự, cư xử lịch sự, có văn hoá. Ai theo luật chơi này là người Hà Nội gốc.

Nó nè:

- Nữ sinh trung học phải mặc áo dài trắng như các trường trong Miền Nam.

- Không nói ngọng chữ L thành N, kiểu "lói mãi chọc bố mày à?".

- Nói chuyện không chửi thề, không đ ịt đé o, không bố mày, không hỏi người ta câu: "biết bố mày là ai không?".

- Ra đường biết dừng đèn đỏ ngay vạch, biết giúp đỡ bà con bằng cách thấy ai chưa gạt chống xe phải kêu "Chống xe kìa anh ơi!".

- Ra đường bỏ cái tật bóp vú.

- Chạy xe đúng lane, đúng làn, không chạy ngược chiều.

- Bán hàng hoá, quán ăn không bán hai giá, không nghe giọng lạ, thấy du khách ngoại quốc là chặt chém, lừa đảo.

- Bán hàng online trên mạng phải giao đúng như thoả thuận, không tráo hàng, không đưa hàng dỏm.

- Chơi xong gói bao cao su bỏ vào thùng rác, không quăng xuống hồ.

- Lễ hội, Tết nhứt, trung thu không xả rác đống, rác núi xuống đường.

- Không ra giữa đường chổng đít, ưỡn mu lên trời tập yoga,. Không ra đường ở trong nước và cả ra nước ngoài.

- Nơi công cộng không ồn ào, không chen lấn.

- Đến tỉnh khác sanh sống, nhứt là trong Miền Nam không ăn thịt chó thịt mèo.

- Ra nước ngoài vô siêu thị không chôm chỉa, thấy ngoại quốc ghi bảng cảnh báo bằng Tiếng Việt "Ăn cắp bị phạt nặng" phải biết xấu hổ, mắc cỡ.

- Yêu nước thì không mang quốc kỳ vô bệnh viện phụ sản khi vợ đẻ. Không lấy cờ lót đít ngồi khi vô Mỹ Đình coi đá banh.

- Cuối năm không ôm bàn thờ cũ, đồ từ khí trong nhà đem lên cầu Long Biên quăng xuống sông Hồng. Không thả cá chép mà thả nguyên cái bọc ni lông xuống sông.

- Ra ngoại quốc đừng làm trò bậy bạ như các anh Hồ Hoài Anh, Hồng Đăng, Lai Duc Tuan. Nghe chữ "tình dục" là ngán quá.

Còn rất nhiều, để từ từ nhớ ra ghi luôn.

Hãy làm những cái vừa liệt kê trên thì tức khắc thành người Hà Nội gốc, người Hà Nội văn minh, có văn hoá mà ai cũng khen.

Hãy tập tánh khiêm tốn. Vì sau 1975 người Hà Nội không khiêm tốn. Coi clip thấy bà cháo chửi, bún quát thanh minh rằng vì làm dâu trăm họ, vì khách cũng có thứ lựu đạn nên bà phải ...chửi.

Sống tiết chế lòng ham muốn, đừng ỷ chiến thắng lấy thịt đè người, coi thường người khác, chú trọng tinh thần, lấy cái tâm đè nén cái khí, giữ giềng mối xóm làng, bỏ cái thân nầy mà giữ được an vui, đó cũng là luân lý.

Trong một cuộc chiến sẽ có hai phe, phe tự nhận là chiến thắng sẽ có cái nhìn rất khinh miệt phe chiến bại, họ sẽ áp đặt những thứ mà họ muốn, cái này lịch sử đã ghi. Mà phe chiến thắng lại thuộc lòng câu "Biết bố mày là ai không?" vả cứ chiến thắng mãi thì hiểu rồi.

Chiến tranh là nỗi buồn của một dân tộc, nhưng chiến tranh là động lực cho dân tộc đó tiến hóa và nhận thức ra vị trí của mình.

Nhạc sĩ Văn Ký viết:

"Thân thương quá nụ cười người Hà Nội,

Đã gặp rồi mà bồi hồi nhớ mãi, Hà Nội ơi."

Hà Nội hay vậy đó! Hà Nội thương vậy đó! Hà Nội lúc nào cũng khác thường. Đặc biệt người Hà Nội không có nghèo tiền bạc, thủ đô có luật riêng mà! Nhưng Hà Nội còn thiếu nhiều thứ thuộc về tánh khiêm, về văn hoá, về lịch sự.

Tôi bị ám ảnh những lời ca của bài "Nửa hồn thương đau" của nhạc sĩ Phạm Đình Chương, nhưng tôi yêu ông ở câu này:

"Có những chiều mưa phơn phớt lạnh

Đem cả hồn Thu tới lòng người.

Bao nhiêu chàng trai tay siết mạnh

Thầm hẹn ngày về quê Bắc ơi!"

-----------

Nguồn:https://www.facebook.com/photo/?fbid=2515075565530528&set=a.126546577716784

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Chín năm đèn sáchl

- Làng Dịch Vọng quê tôil

- Những bước đường đưa tôi tới nghề godautrel

- Sớm Thu - Thu Sớm, Thu buồn hay vuil