NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆP BỐC THƠM HỮU THỈNH - Tác giả: Đỗ Hoàng (Hà Nội)

(Nhà thơ Nguyễn Hữu Thỉnh)

NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆP

BỐC THƠM HỮU THỈNH

*

"Hữu Thỉnh và quá trình đổi mới thi ca"

Tạp chí Nhà văn & Tác phẩm số 06 tháng 7 &8.2014

- Vụ lợi

- Không vì học thuật

             Đỗ Hoàng 

(Nhà thơ Đỗ Hoàng)

Hữu Thỉnh và Nguyễn Đăng Điệp, tôi đã phản biện quá nhiều và cũng một mình nói giữa sa mạc trước một biển người văn chương mậu dịch, tem phiếu đông rinh rích (chứ của Paul Nguyễn Hoàng Đức) làm sao không bị phản ứng. Có kẻ chuyên nâng bi cho HữuThỉnh khích bác tôi: "Ông làm vừa vừa không thì thành anh Chí" (Chí Phèo)

Định không viết bài nữa, nhưng đọc Nguyễn Đăng Điệp bốc thơm HữuThỉnh - "Hữu Thỉnh và quá trình đổi mới thi ca" thì thấy rất vụ lợi, không vì học thuật mà sai rất nhiều thứ từ cảm nhận thơ, nhận định đánh giá một tác giả, một tác phẩm, trào lưu văn học... rất vô duyên nên lại phải lên tiếng!

Nguyễn Đăng Điệp xuất thân học Đại hoc Sư phạm Hà Nội II Xuân Hòa, về Viện Văn học, lấy được bằng "tiến sĩ" rồi lên đến chức Viện trưởng Viện Văn học (!) Còn Hữu Thỉnh tôi đã viết nhiều về ông. Hữu Thinh là một người "vi thi lập thân" (tiến thân bằng thơ), lại không có tài thơ "lấy khéo léo" thay thơ nên mắc "tứ chứng thi y" (sáo, dở, nhạt, nhắng), "xảo ngôn nịnh sắc, tiện sỉ nhân" (lựa lời nịnh gái, kẻ không đàng hoàng), thơ như chum nước, nhỏ giọt sữa nghe chua chua không biết mùi gì...

Nguyễn Đăng Điệp, Tiến sĩ, Viện trưởng Viện Văn học mà bình văn thế này: "Khi Hữu Thỉnh cất lên "Lời thưa" mở đầu cho tập thơ "Thư mùa đông": "Tôi vẫn thường hay lẩn với mồ hôi/ Xin bạn cứ hình dung một mảnh đời lấm láp"...người đọc lập tức nhận thấy sự thay đổi trong giọng điệu nghệ thuật thơ anh! Cái chất giọng ru vỗ, ngột ngào mang tính sử thi trong "Đường tới thành phố" và giai đoạn trước đó đã nhường chỗ cho chất giọng ưu tư, chua chát, đau đời. Đặt trong hành trình sáng tạo thi ca của Hữu Thỉnh, sự chuyển đổi này hết sức cần thiết, nhất là khi "Đường tới thành phố "của anh, cùng với "Những người đi tới biển" của Thanh Thảo xuất hiện trước đó vài năm được coi là những trường ca hay nhất của nền thơ chống Mỹ".

Đúng là bình văn theo kiểu học trò phổ thông. Nhận định như thế chứng tỏ Nguyễn Đăng Điệp không thẩm được thơ, không biết đánh giá nhận định chân tính của một tác giả, một thời điểm văn học, một trào lưu văn học. Kiến văn rất thấp. Hoặc giả có biết nhưng vụ lợi bẻ cong ngòi bút của mình!

Hữu Thỉnh không có câu thơ nào hay, hai câu trích sau:

"Tôi vẫn thường hay lẩn với mồ hôi

Xin bạn cứ hình dung một mảnh đời lấm láp "...

thì quá chung chung, quá ư là dở!. Tôi lẩn với mồ hôi lúc nào? Làm sao lại lẩn với mồ hôi? Mồ hôi mình hay mồ hôi người khác? Câu trên đã không rõ ràng, câu tiếp nhạt nhẽo,vô bổ! 

Thế mà Nguyễn Đăng Điệp vịn vào hai câu thơ dở này bôi trơn: "Người đọc lập tức nhận thấy sự thay đổi trong giọng điệu nghệ thuật thơ anh" Cái chất giọng ru vỗ, ngọt ngào mang tính sử thi trong "Đường tới thành phố" và giai đoạn trước đó đã nhường chỗ cho chất giọng ưu tư, chua chát, đau đời. 

Đấy là một nhận định sai. Hữu Thỉnh và cả một thế hệ thơ chống Mỹ viết theo mệnh lệnh người cầm quyền đến người viết dở nhất, kém nhất không một ai có cái "giọng điệu ru vỗ" như Nguyễn Đăng Điệp phát hiện! Hữu Thỉnh viết thuộc loại "sáo, dở, nhạt, nhắng" nhưng cũng không có cái "ru vỗ" ấy!

"Ta đứng trong chiến hào

Bỗng thấy mình cao lớn!"

(Hữu Thỉnh - Âm vang chiến hào)

Tuy hô khẩu hiệu quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, những Nguyễn Đăng Điệp không thể tìm ra chỗ "ru vỗ" nào!

Không chỉ thơ chống Mỹ Việt Nam mà thơ chiến trận thế giới, dù bài hát ru đi nữa cũng không hề có "ru vỗ":

"Thúc chân lên ngựa bồi hồi

Tay mang vũ khí thành người chiến binh"

(Bài hát ru Cô dắc - Bằng Việt dịch)

Giọng "ru vỗ", Nguyễn Đăng Điệp bốc thơm Hữu Thỉnh, hóa ra hạ thấp Hữu Thỉnh. Thơ Hữu Thỉnh viết ngoài sa trường thua cả ả vừa đẻ con trong hầm tránh máy bay vừa viết thơ nựng con với giọng "ru vỗ". Ngay ngồi trong quán rượu người ta cũng không nịnh thối như thế. Hữu Thỉnh tuy chỉ có viết dở, tấu hài, sáo, nhạt., nhắng.. chứ không phải ả đàn bà làm thơ mà ru vỗ! Đã ru thì có vỗ trong đó rồi, nói ru vỗ cho lạ tai nhưng nó giống như mụ già mặc váy đứng đái!

Rồi lại nhận định, thẩm định,đánh giá khôngchính xác tiếp: "Đường tới thành phố " của anh, cùng với "Những người đi tới biển" của Thanh Thảo xuất hiện trước đó vài năm được coi là những trường ca hay nhất của nền thơ chống Mỹ". Tôi nghĩ, ngay phe thắng cuộc cũng không đánh giá như thế này. Chứ cả một dân tộc Việt điêu linh, tan nát ba,bốn chục năm chiến tranh,ai lại phong tặng những tác phẩm cố động tán dương những thứ nhạt nhẽo lên ngôi vị cao như thế!

Trường ca hay nhất trong chống Mỹ nhìn ở nhãn quan phe chiến thắng thì chỉ có Chim Chơ-rao của Thu Bồn:

"Mẹ thường khen hàm răng con đẹp

Hé môi cười ánh sáng cười theo

Con đã cà rồi, hàm răng ngà ngọc

Khố trần, một ống bương đèo"....

Tiếp đến "Ở làng Phước Hậu" của Trần Vũ Mai, nữa là "Đất nước hình tia chớp" của Trần Mạnh Hảo. "Đường tới thành phố"của Hữu Thỉnh, "Những người đi tới biển" của Thanh Thảo còn khuya! Hãy đợi đấy! 

Trường ca "Đường tới thành phố" của Hữu Thỉnh thì yếu kém toàn diện! Một tựa đề rất phản cảm. Tựa đề và nội dung học Tàu Ô - lấy nông thôn bao vây thành thị, ăn cướp thành thị! "Đường tới thành phố" của Hữu Thỉnh kể lể dài dòng văn tự, con cà con kê, nuóc ốc, lôi thôi lếch thếch cả nội dung, cả nghệ thuật câu chữ. Nó tụng ca một cách võ biền vâm sức của thằng anh trấn lột thằng em, dùng súng đạn lấy hết nhà cửa, ruộng vườn, vợ con chúng nó! Không sót một thứ gì:

"Ti vi, quạt điện, bàn là

Búp bê, quần áo, đất, nhà bát cơm".

Thế mà Nguyễn Đăng Điệp cho nó hay nhất thời chống Mỹ(!) Hay kể từ dưới lên trên (!)... Qua đó ta thấy năng lực thẩm thơ của Nguyễn Đăng Điệp là con Zê rô! (Không điểm)

Nguyễn Đăng Điệp bốc thơm tiếp:

"Cái chất giọng ru vỗ, ngọt ngào mang tính sử thi trong "Đường tới thành phố" và giai đoạn trước đó đã nhường chỗ cho chất giọng ưu tư, chua chát, đau đời." Nghe có mùi các bể mắm bà con Ngư Thủy, Quảng Bình bị nước mưa và rắn, chột chui vào chết lâu ngày, thối hoắc, thối hinh!

Một người như Hữu Thỉnh nhờ khéo léo, mẹo vặt từ anh lính binh nhì lên lảnh đạo đứng đầu bảng văn nghệ làm sao có chất giọng "ưu tư, chua chát, đau đời". Sến hết sức!

Cha ông nói: "Diện bất sầu, tâm bất quảng" (Mặt không buồn, lòng không rộng). Người như Hữu Thỉnh, mặt lúc nào cũng tươi hơn hớn như trúng vé số độc đắc, như cô gái hát chèo trên sân khấu làm sao mà có ưu tư, chua chát, đau đời! 

Từ khi tập viết lúc trẻ đến khi về già, Hữu Thỉnh chỉ có một điệu đàn: tấu, hài, tò he! Chấm hết!

Thời trẻ:

"Hội diễn hôm nay rất là vui

Đại đội trưởng thế mà duyên

Tưởng cô binh trạm vào chúc tết

Cới bỏ khăn choàng chính trị viên"

(Âm vang chiến hào)

Thời già: 

"Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu"

(Sang thu)

Nhại:

Có chàng trai một tạ

Vắt nửa mình sang em"

Hữu Thỉnh trước sau là anh tấu , hài, tò he... làm gì, có gì, mà có quá trình"đổi mới thi ca" (!)

Trong bài viết bốc thơm "Hữu Thỉnh và quá trình đổi mới thi ca", Nguyễn Đăng Điệp nịnh thối gần đến 8000 chữ nhưng toàn một mùi thum thủm! Những câu thơ trích ra để nịnh đều là những câu dở, trừ mấy câu này tàm tạm nhưng cũng ảnh hưởng cóp ý Nguyễn Bính:

"Một mình một mâm cơm

Ngồi bên nào cũng lệch

Chị chôn tuổi xuân trong má lúm đồng tiền"

"Hồn trinh chôn chặt chân giường

Em còn cho chị lược gương làm gì"

(Nguyễn Bính)

Có bản chép: "Hồn trinh ôm chặt chân giường"

Còn ngoài ra thơ trích không chấp nhận được:

"Tôi thường bị đâm gai của hoa hồng xua đuổi

Với hạnh phúc tôi đứng ngoài song cửa

Với chia tan tôi là khúc ca buồn..."

"Tôi ngôi buồn, tôi đếm ngón tay

Có mười ngón tay đếm đi, đếm lại"

...

"Những chùm quả bình yên

Rơi xuốn triền núi vắng

Trời muốn nói câu gì

Ngó ta 

Rồi im lặng"

...

"Tôi hay héo như nước

Tôi hay buồn như cây"....

Bẻ đốt ngón tay, đếm ngón tay ở trong trường hợp nào chứ, mà thường là phái yếu họ mới có động tác này:

"Thôi em đừng bẻ đốt ngón tay

Nước mắt thì dễ lây mà rừng thì lặng quá"

(Phạm Tiến Duật)

Còn ông đực rựa ngồi bẻ đốt ngón tay, tay đếm ngón tay trong đời thực đã vô duyên, nói chi trong thơ ca!

Nguyễn Đăng Điệp tán dóc: "Thơ Hữu Thỉnh về sau có cách nói ngỡ như là quanh quẩn "Tôi ngồi buồn, tôi đếm ngón tay/ Có mười ngón tay đếm đi, đếm lại". Những ai vội vàng rất có thể bỏ qua nó. Nhưng ngẫm ra những câu thơ không đâu ấy giấu sau nó cái tâm trạng chú thể trữ tình. Phải loay hoay bối rối thế nào đó mới có cái tư thế kỳ lạ ấy." Nguyễn Đăng Điệp tan tiếp: "Hữu Thính đặc biệt là người nhạy cảm với thân phận. Thơ anh nói nhiều với thân phận buồn nhiều, vui ít nhưng ở đó luôn luôn ẩn chứa những vẻ đẹp cao cả sau nhiều lặng lẽ hy sinh."

Nghe thối hoắc!

Kim Thánh Thán cho rằng tình cảm là linh hồn của thơ ca. Thánh Thán cho rằng khi làm thơ, không chỉ quan tâm tình cảm nông sâu, mà còn là độ bao quát rộng hay hẹp. “Làm thơ không chỉ viết ra những điều từ trái tim mình, mà là nói hộ cho những người có cùng tâm trạng với mình. Nói lên tâm tư của mình thì có thể làm ngòi bút mình rơi lệ; nói được tâm trạng của những người giống mình, thì có thể làm cho người đọc thơ của ta rơi nước mắt” (7).

Trong khi cả dân tộc Việt xơ xác, đói nghèo kiệt cùng hậu chiến 1975:

"Năm Mậu Ngọ mất khoai

Năm Kỷ Mùi tàn lúa

Bao thuyền nhân xạc xài

Chết làm mồi cho cá!"

(Đỗ Hoàng)

"Các em thất tiết nhiều hơn trước

Bộ mặt nào cũng nhuốm phong sương"

(Bùi Chí Vinh)

Trong thời điểm sau 1975, "tẩy binh mã (rữa khí giới)

"Nhà nông mong cho mưa nắng thuận hoà.

Khắp nơi, chim bố cốc giục gieo mạ xuân,

Lính sông Kỳ hãy về đi đừng chần chờ,

Thiếu phụ thành Nam nhớ chồng, buồn mơ nhiều...

Sao có tráng sĩ kéo sông Ngân xuống,

Rửa sạch dao mác, mãi mãi không dùng"

Trong khi cả dân tộc chết chìm như thế, thì Hữu Thỉnh lên Đà Lạt ngồi viết trường ca "Đường tới thành phố" tụng ca lấy nông thôn bao vây thành thị, tụng ca thằng anh trấn lột thằng em" tráng một tí đói nghèo của phe chiến thắng:

"Thành phố đã hiện ra trước mắt các quân đoàn

Treo rộn rực bao điều trong ánh điện

Nghe sột soạt chút gì như kỷ niệm

Qua khu vườn vừa giáp mặt đầu tiên

Xe đang qua những cây số cuối cùng

Nối thành phố và con đường mang tên Bác"

Viết tréo hoe cánh ngỗng như thế có ai rơi nước mắ!

Một việc nịnh thúi của Nguyễn Đăng Điệp rất bốc mùi là tán dương bài thơ "Hỏi". 

"Hỏi là một thi phẩm xuất sắc của Hữu Thỉnh. Đây là bài thơ có cách xây dựng tứ lạ và mới. Theo sự quan sát của tôi, cho dù còn có ai kia cho rằng bài thơ này phảng phất hơi hướm của "Tây", nếu có ảnh hưởng thì đó là phần nhiều lối ảnh hưởng song song thay vì ảnh hưởng trực tiếp. Quan trọng hơn, dường như đến nay trong thơ Việt hiện đại chưa ai dựng tứ kiểu này. Sức hút lớn nhất của "Hỏi" nằm ở nghệ thuật tổ chức cấu trúc và cách vận dụng thủ pháp trùng điệp của thi ca." Viết thế thì bằng chửi cha Hữu Thỉnh ăn cắp cho xong việc!

Hữu Thỉnh

Hỏi

- Tôi hỏi đất: Đất sống với đất như thế nào?

- Chúng tôi tôn cao nhau.

Tôi hỏi nước: Nước sống với nước như thế nào?

- Chúng tôi làm đầy nhau.

Tôi hỏi cỏ: Cỏ sống với cỏ như thế nào?

- Chúng tôi đan vào nhau làm nên những chân trời.

Tôi hỏi người:

- Người sống với người như thế nào?

Tôi hỏi người:

- Người sống với người như thế nào?

Tôi hỏi người:

- Người sống với người như thế nào?

- Người sống với người như thế nào?

Nữ thi sỹ Đức Christa Reinig

Thượng đế đã làm ra mặt trời

Thượng đế đã làm ra mặt trời

Tôi gọi gió

Gió hãy trả lời tôi

Gió nói:

- Tôi ở bên em.

Tôi gọi mặt trời

Mặt trời hãy trả lời tôi

Mặt trời nói:

- Tôi ở bên em.

Tôi gọi các vì sao

Xin hãy trả lời tôi

Các vì sao nói:

- Chúng tôi ở bên em.

Tôi gọi con người

Xin hãy trả lời tôi

Tôi gọi - và im lặng

Không ai trả lời tôi.

Quang Chiến dịch

(Tạp chí Văn học Nước ngoài, số 6-2002) (*)

Chúng tôi xin được in lại bài thơ “Hỏi” của Hữu Thỉnh và bài “Thượng đế đã làm ra mặt trời” của nữ thi sỹ Đức Christa Reinig để bạn đọc tham khảo. Bài thơ của Christa Reinig được công bố năm 1964, trong một tập thơ đoạt giải văn chương Bremen của Đức. (Theo lời chú trên mạng)

Thật ra bài "Hỏi" là bài cóp py 100% của bài “Thượng đế đã làm ra mặt trời” của nữ thi sĩ Đức mà văn đàn la ó một thời. Hữu Thỉnh cố chối quanh nhưng làm sao chối được! 

Thứ nhất tầm tư duy người Việt chưa có đẳng cấp ấy. Anh mới tư duy 12 giờ làm sao anh có tư duy 24 giờ? Có tập thơ ăn cắp tư duy 24 giờ được Hữu Thỉnh cho giải. Thứ hai Hữu Thỉnh chuyên gia "ăn vặt" thơ. Hồi chiến tranh, Hữu Thỉnh làm thơ sau anh em khác nên anh em có bài thơ nào hay Hữu Thỉnh làm na ná như vậy.
Nguyễn Duy có "Bầu trời vuông", Hữu Thỉnh cũng làm "Bầu trời trên giàn mướp"; Hoàng Nhuận Cầm có bài "Tiếng chim trên đồi chốt", HữuThỉnh lại làm bài "Chợ chim"; Phạm Tiến Duật có bài "Nghe em hát", Hữu Thỉnh viết ngay "Đêm liên hoan"... Có điều bài của anh em rất hay, bài Hữu Thỉnh vô cùng dở!

Bài "Hỏi" nên đánh lờ đi, kẻo "xấu chàng hổ ai".

Nguyễn Đăng Điệp chỉ có kiến thức đọc, kiến thức nghe lỏm, nhưng không có thần văn, cái tâm lại không trong sáng, vụ lợi. Bởi vì có bài bốc thơm này Hữu Thỉnh mới cho Điệp giải thướng Hội Nhà văn năm đó. Nguyễn Đăng Điệp viết ra những dòng in tốn giấy, tốn mực, tốn tiền Nhà nước trả nhuận bút cho tác giả!

Mời thư giãn với nhạc phẩm THẰNG BỜM CÓ CÁI QUẠT MO

của Đỗ Lộc, qua tiếng hát bé Bảo Khương:

           

*.

Hà Nội, quảng năm 2014 - 2015

ĐỖ HOÀNG

Quê quán: Cao Vân, Lệ Thủy, Quảng Bình.

Hiện sống và làm việc tại Hà Nội.

Email: donguyenhn@yahoo.com

Điện thoại: 091.336.96.52

  ........................................................................................

- Cập nhật theo nguyên bản của tác giả gửi qua email ngày 10.12.2016

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến. 

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.