HÌNH ẢNH CON CHUỘT TRONG THÀNH NGỮ, TỤC NGỮ - Tác giả: Vũ Thị Hương Mai (Hà Nội)

HÌNH ẢNH CON CHUỘT

TRONG THÀNH NGỮ, TỤC NGỮ

*

Chuột là động vật vừa tinh ranh, láu lỉnh, được chọn là con Giáp đứng đầu trong 12 con Giáp trong văn hóa tín ngưỡng dân gian. Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, chuột được lấy làm hình ảnh ẩn dụ sinh động cho nhiều câu thành ngữ, tục ngữ.

Đầu Xuân Canh Tý năm 2020, xin giới thiệu với quý bạn đọc một số câu thành ngữ, tục ngữ... về chuột.

- Cháy nhà ra mặt chuột :

Do xảy ra biến cố mà mới phơi bày, lộ tẩy sự thật hoặc thấy rõ chân tướng của người liên quan.

- Chuột chạy cùng sào:

Có nghĩa chuột chạy đến đầu mút cây sào là hết đường. Đối với con người, đây là bước đường cùng, là bế tắc, khốn cùng, không có lối thoát.

- Chuột chê xó bếp chẳng ăn 

Chó chê nhà dột ra nằm bụi tre:

Chế giễu kẻ làm bộ, đỏng đảnh, khó tính.

- Chuột chù đeo đạc: 

Kẻ xấu xa lại tỏ ra là tốt, lên mặt dạy đời (đạc: loại chuông, mõ đeo ở cổ các con vât).

- Chuột chù nếm dấm:

Chê những kẻ ngu dốt mà lại hay tỏ ra thành thạo, lên mặt dạy đời.

- Chuột cắn dây buộc mèo:

Phê phán những kẻ đi làm ơn hạng người có thể quay mặt làm hại mình, gọi là làm ơn mắc oán, như hình ảnh chuột cứu mèo. 

- Chuột gặm chân mèo: 

Phê phán những kẻ liều lĩnh, dại dột làm việc nguy hiểm; hoặc phản ánh tình trạng lâm vào hoàn cảnh trớ trêu, phải thực hiện hành vi táo bạo, bất lợi.

- Chuột xa cũi mèo: 

Chỉ có chuyện rủi ro, rơi vào hoàn cảnh hết sức nguy hiểm, đe dọa trực tiếp tới tính mạng mình.

- Đầu voi đuôi chuột: 

Chỉ hạng người mới bắt đầu làm công việc gì thì phô trương những điều to tát, qui mô nhưng kết cục thì kém cỏi, chẳng được tích sự gì.

- Khói như hun chuột:

Khói đặc, nghi ngút, cay xè, lan rộng và nhanh.

- Len lét như chuột ngày: 

Nhút nhát, sợ sệt, đi nhẹ với vẻ dè chùng sợ người khác trông thấy.

 - Mắt dơi mày chuột: 

Chỉ hạng người có tâm địa gian xạo, xấu xa, chỉ chờ chực làm những việc xấu xa, hại người.

- Chuột chê xó bếp chẳng ăn,

Chó chê nhà dột sang nằm bụi tre:

Giễu cợt kẻ hợm đời, trưởng giả học làm sang, làm ra bộ khó tính.

- Chim chích mà đậu cành sồi,

Chuột chù trong cống đòi soi gương Tàu:

Cười những kẻ đua đòi, đài các rởm không tự biết thân phận mình.

- Chuột chù lại có xạ hương:

Phê phán những kẻ bất tài vô tướng nhưng hay khoe khoang, khoác lác.

- Hôi như chuột chù:

Chê ở bẩn, nghĩa bóng chỉ sự không trong sạch, nhơ bẩn.

- Chuột chù chê khỉ rằng hôi,

Khỉ mới trả lời: cả họ mày thơm?

Ám chỉ những kẻ chỉ biết chê người mà không tự xét mình.

- Chuột đội vỏ trứng:

Chê những kẻ muốn che giấu bản chất xấu xa, không tốt của mình bằng vỏ bọc ngoài giả tạo.

- Chuột sa chĩnh gạo

Chuột sa bồ nếp

Chuột sa lọ mỡ.

Chỉ những người xưa nay vốn sống trong cảnh nghèo khó, túng thiếu, bỗng dưng gặp vận may, được cuộc sống đổi đời, sung sướng, ấm no và hạnh phúc.

- Chuột chù phải khói:

Chỉ hạng người chậm chạp, lù đù, không lanh lợi.

- Mèo nhỏ đòi bắt chuột to:

Phê phán những hạng người không biết tự lượng sức mình mà làm những việc quá khả năng.

- Mèo già khóc chuột:

Chỉ những kẻ đạo đức giả.

- Mèo mẹ bắt chuột con: 

Người có khả năng lớn mà lại chỉ làm những chuyện nhỏ hoặc chỉ thu được những kết quả nhỏ nhoi.

- Nói dơi nói chuột:

Chỉ hạng người hay nói những chuyện đâu đâu, không ăn nhập vào vấn đề.

- Cháy nhà ra mặt chuột:

Chỉ những kẻ tiểu nhân, sống cố tình che giấu những điều ám muội, đến khi nguy hiểm mới lộ ra bộ mặt hèn hạ của mình.

- Ném chuột còn lo giữ bình

Ném chuột còn ghê cũi bát: 

Muốn xóa bỏ một điều gì nguy hại cũng phải dè chừng để tránh làm tổn thương đến những đối tượng liên quan tới điều nguy hại đó.

- Nhà ổ chuột: 

Nhà chật hẹp, chui rúc, bẩn thỉu của dân nghèo.

- Sắc nanh chuột dễ cắn cổ mèo:

Dù kẻ thù nguy hiểm thế nào nhưng nếu mình có mưu mẹo, có phương tiện thì mình cũng thắng được.

- Thì thụt như chuột ngày:

Chỉ những việc làm lén lút, ám muội thiếu đứng đắn.

…...

Chuột là con vật nhỏ bé gây ra nhiều thiệt hại cho con người và cũng chính con người đã đưa chuột lên phim ảnh, đưa vào truyện tích, thơ văn. Ở bài viết này chỉ điểm qua hình ảnh con chuột trong tục ngữ, ca dao, vừa để thư giãn đầu xuân vừa dùng làm bài học đối nhân xử thế ở đời.

Chúc Quý bạn đọc của trang Đặng Xuân Xuyến năm Canh Tý - 2020 nhiều may mắn và thành công!

       

Mời thư giãn với nhạc phẩm CON BƯỚM XUÂN

lời Việt, nhạc ngoại, qua tiếng hát Hồ Quang Hiếu:

            

*.

VŨ THỊ HƯƠNG MAI

Địa chỉ: Khu tập thể Tổng công ty 319

Long Biên - Hà Nội.      

Email: huongmai8081@yahoo.com.vn

                                            .

.

..............................................................................................................

- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 19.12.2019.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại. 

.