ĐÔNG LA BÌNH BÀI THƠ ‘TÔI MANG HỒ GƯƠM ĐI’ CỦA TRẦN MẠNH HẢO - Tác giả: Đông La (Hải Dương)

Đặng Xuân Xuyến Thứ Sáu, tháng 1 05, 2024 Leave a Comment

ĐÔNG LA BÌNH BÀI THƠ ‘TÔI MANG

HỒ GƯƠM ĐI’ CỦA TRẦN MẠNH HẢO

(Tác giả Đông La)

Tôi cũng đã viết, Trần Mạnh Hảo là người rất giỏi “làm xiếc ngôn ngữ”. Có điều có tạo được hiệu quả thẩm mỹ hay không, xin xem đoạn mà Nguyễn Thanh Giang đã trích để ca ngợi tài thơ của Trần Mạnh Hảo trong bài “Tôi mang Hồ Gươm đi” sau đây:

Gió níu hoàng hôn xuống đáy tranh

Lá rụng trời xao động cổ thành

Đổi dòng, sông gửi hồn ngưng đọng

Mượn hồ trả kiếm lại trời xanh

Tôi muốn mang hồ đi trú đông

Mà không khiêng vác được sông Hồng

Mà không gói nổi heo may rét

Đành để hồ cho gió bấc trông

Sao Hồ Gươm biết tôi ra đây

Mà thương ôm bóng kẻ lưu đầy

Mà lau đôi mắt tôi bằng sóng

Mà cả trời kia xuống hết cây?”

Đây là bài tiêu biểu của Trần Mạnh Hảo, còn được Phú Quang phổ nhạc. Một bài hát hay, lời có đóng góp nhưng không phải quyết định, cái chính là giai điệu, bởi có những bản nhạc không lời vẫn trở thành bất tử như Fur Elise của Beethoven chẳng hạn. Thuận Yến thật tuyệt vời khi “gọt rũa” một bài thơ đánh Tàu máu lửa của Dương Soái thành bài tình ca thật mượt mà Gửi Em Ở Cuối Sông Hồng. Còn bài thơ của Trần Mạnh Hảo ở trên, một cách chung chung, tất nhiên ai cũng hiểu tác giả thể hiện tình cảm của mình với Hồ Gươm, với Hà Nội. Bài thơ cũng có rất nhiều hình ảnh lạ như “gió níu hoàng hôn”, “Muốn mang hồ đi trú đông”, “khiêng vác sông Hồng”, rồi “gói heo may” v.v… nghĩa là nghe rất kêu. Nhưng đi sâu phân tích cụ thể về ngôn ngữ, như cách Trần Mạnh Hảo vẫn hay làm với người khác, ta sẽ thấy bài thơ hoàn toàn rỗng về ý, Trần Mạnh Hảo đúng là điển hình về việc “viết sai tiếng Việt”. Như câu “Lá rụng trời xao động cổ thành”. “Lá rụng đầy trời làm xao động cổ thành” thì mới có nghĩa chứ còn “Lá rụng trời” là lá rụng gì? Cái khó ở chỗ này là viết cho có nghĩa thì không thành thơ mà viết thành thơ thì lại không có nghĩa. Rồi bài thơ viết về Hồ Gươm sao lại có sông “đổi dòng” ở đó? Rồi nữa, muốn “mang hồ đi trú đông” sao lại “Mà không khiêng vác được sông Hồng”, ông Hảo muốn “mang hồ” đi cơ mà, sông Hồng thì có liên quan gì? Theo truyền thuyết, Hồ Gươm là nơi Lê Lợi sau khi dùng gươm thần đánh đuổi được giặc Minh đã “hoàn kiếm” lại cho Long Vương qua Thần Kim Quy, như vậy, câu “Mượn hồ trả kiếm lại trời xanh”, Trần Mạnh Hảo đã “nói điêu”!

Thực ra do kém về ngôn ngữ, nói chung là kém tài, Trần Mạnh Hảo đã dùng nhiều từ chủ yếu để ép vần nên rất gượng và làm những câu thơ vô nghĩa như trên.

Trần Mạnh Hảo, ngoài “tài” “làm xiếc” ngôn ngữ, nếu theo “lý luận” về đổi mới của Nhà văn Nguyễn Minh Châu, thơ Trần Mạnh Hảo cũng điển hình cho lối viết “minh họa”.

Với khổ thơ này:

Mẹ ơi, bất kỳ từ điểm nào trên trái đất

Ai cũng thấy mẹ sinh nhiều con trai

Khi đất nước Việt Nam mang dáng hình tia chớp

Rạch chân trời một lối đến tương lai

Ở đây cũng có sự ép vần khiên cưỡng, để vần với “tương lai” ở câu kết thì Trần Mạnh Hảo phải viết “con trai” ở câu trên, chính vậy mới làm cho khổ thơ lủng củng, khấp khểnh về nghĩa. Sao lại “bất kỳ từ điểm nào trên trái đất/ Ai cũng thấy mẹ sinh nhiều con trai”? Có phải Trần Mạnh Hảo muốn đe dọa thế giới bằng chuyện nước ta có nhiều con trai, rồi sẽ “cung ứng” cho quân đội nhiều lính không? Rồi sao “đất nước mang dáng hình tia chớp/ Rạch chân trời một lối đến tương lai”? Nghĩa là cho nước ta là một “tia chớp” chỉ “lối đến tương lai” bằng cách “rạch chân trời” một nhát, còn tương lai cho cái gì thì Trần Mạnh Hảo không nói; còn ý muốn nói tương lai đó là tương lai của nước ta thì viết như vậy nghĩa là cho nước ta là một quả bom sẽ mở được lối đến tương lai bằng cách nổ một phát!

Chính vì thế tôi mới viết: “Một đoạn ‘thơ” rất có vần nhưng ý thì lủng củng, nghĩa theo ngữ pháp thì vô nghĩa, còn tứ thì "Rạch chân trời một lối đến tương lai" đúng là một ví dụ tiêu biểu về lối “minh họa”.

Còn đây là điển hình cho việc Trần Mạnh Hảo minh họa về “hồn thiêng sông núi”:

Tất cả núi đều đổ ra biên giới

Tất cả rừng đều cuộn tới chở che

Giặc phương Bắc mà liều mình lao tới

Những đỉnh núi kia sẽ đổ xuống đè

Có điều “núi” đã “đè” chết được giặc như vậy thì đất nước còn cần gì đến “nhiều con trai”, còn cần gì đến quân đội, đến súng ống đạn dược nữa.

Còn hai khổ sau:

Thế hệ chúng con đi như gió thổi

Quân phục xanh đồng sắc với chân trời

Chưa kịp yêu một người con gái

Lúc ngã vào lòng đất vẫn con trai *

Thế hệ chúng con ồn ào, dày dạn

Sống thì đi mà chết thì nằm

Giọt lệ phần mình, nụ cười dành bạn

Đất nước là một cuộc hành quân

thì là điển hình cho lối viết “minh họa”, cách viết một chiều, chỉ mô tả bề mặt cuộc sống chứ không thâm nhập bề sâu, đã miêu tả chiến tranh như ngày hội, dù có hy sinh gian khổ nhưng chỉ có niềm vui mà không có đau thương, người lính Cụ Hồ như con rô bốt chỉ biết xông lên chiến đấu và chiến thắng!

Riêng hai câu này:

Thế hệ chúng con ồn ào, dày dạn

Sống thì đi mà chết thì nằm

thì thật thản nhiên, vô cảm, điển hình cho lối “sáng tác”, nghĩa là những người có chút năng khiếu, có thể sản xuất ra hàng loạt thơ ca bằng cách ghép vần làm ra những câu thơ chung chung, nghe kêu “beng beng”, nhưng là những câu thơ giả, không đúng với hiện thực.

Mời thư giãn với nhạc phẩm HÀ NỘI VÀ TÔI

của Lê Minh, qua tiếng hát Ngọc Tân:

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Các bài viết của (về) tác giả Đông La0

- Các bài viết của (về) tác giả Dương Thu Hương0

- Các bài viết của (về) tác giả Nguyễn Quang Thiều0

- Các bài viết của (về) tác giả Nguyễn Bình Phương0

- Các bài viết của (về) tác giả Nguyễn Huy Thiệp0

- Các bài viết về Chuyện làng văn0

- Bạn đọc cảm nhận về thơ của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận bài thơ “Quê Nghèo” của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận về một số tác phẩm của Đặng Xuân Xuyếnl