 |
| (Nhà thơ Huy Cận (trái) và nhà thơ Xuân Diệu) |
XUÂN DIỆU NGOÀI NÉT VẼ
CỦA
TRẦN ĐĂNG KHOA
*
 |
| (Tác giả Chử Văn Long) |
Được nhà thơ Trần Đăng
Khoa tặng sách “Chân dung và đối thoại” tôi về đọc, thấy anh vẽ rất giỏi những
nét vẽ Xuân Diệu nhưng là ở những năm cuối đời, gương mặt ông mệt mỏi, cau có,
thô tháp và tội tội… Là một người có quãng đời gặp gỡ Xuân Diệu dài hơn, anh em
thường đi lại thăm nom giúp đỡ lẫn nhau nhiều, bởi vậy tôi thấy mình không thể
nào không ghi thêm những nét tươi tắn, cao sang và cả giản dị mà mình đã lưu
giữ trong lòng, để người đời hình dung thêm vẻ đẹp vốn có ở Xuân Diệu, từng đã
được mệnh danh là “Thi sĩ của tình yêu”, “ông hoàng của thi ca” một thuở. Người
đã có những câu thơ khẳng định triết lý sống hết mình.
Thà một phút huy hoàng
rồi chợt tắt
Còn hơn buồn le lói suốt
trăm năm
Huy hoàng đồng nghĩa với
chiến thắng với thành công cao vời... không ai nghĩ được làm vua một đêm là huy
hoàng, giàu nứt đố đổ vách là huy hoàng, ăn sung mặc sướng là huy hoàng. Mà huy
hoàng ở đây là đốt sáng hết tài năng của mình lên để tạo dựng một vẻ đẹp cho
cuộc đời chiêm ngưỡng… nó mới hợp với mệnh đề “… buồn le lói suốt trăm năm”.
Ai thành công hơn Xuân
Diệu ở chỗ tan mình ra để nghe được nỗi đau nhỏ bé nhất, vĩ đại nhất, với hai
phạm trù - yêu là êm dịu, là hạnh phúc tột cùng, và chết là nỗi đau tan vỡ lớn
lao nhất, nhập được vào trong một câu thơ giản dị so sánh “Yêu là chết ở trong lòng một ít”.
Phải tinh tế đến đâu mới
lọc được trong tiếng ngân hạnh phúc kia nỗi mất mát đi kèm như sự tất yếu đã
muôn đời, còn muôn đời, còn con người, còn sống, còn yêu, còn thấy Xuân Diệu là
sự tiên tri.
Có những khi không biết
tâm sự cùng ai tôi lại giở đọc Truyện Kiều, và một lần nào đấy, với một tâm
trạng nào đấy, tôi bỗng nhận ra. Nếu không có cặp câu thơ: “Chọc trời khuấy nước mặc dầu/ Dọc ngang nào
biết trên đầu có ai” ta có cảm giác chiều cao của tác phẩm bỗng thiếu đi
vài phân. Từ đấy nghĩ về Xuân Diệu, tôi thấy, dù đã được ví là ông hoàng thi ca
tình yêu, nếu không có những câu thơ:
“Mặc kệ thiên đường và
địa ngục
Không hề mặc cả họ yêu
nhau
Hay là trong bài “Biển”:
“Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt”
Thơ tình yêu của Xuân
Diệu cũng thấp đi, nhạt đi một ít. Người ta tưởng nói đại ngôn là dễ, thật ra,
chỉ phong cách ngang tàng những bậc thầy mới thành công. Còn thì ta cứ đọc mà
xem, nhiều người làm thơ muốn tỏ mình ngông nghênh, mượn trời đất ra để mà nói…
trời đất có vào thơ đâu!
Gần ba chục năm được đi
về 24 Cột Cờ (nhà ở của Xuân Diệu), tôi cũng đã chứng kiến bao buồn vui trong
cuộc sống, trong mỗi trang văn của Xuân Diệu. Rồi tính tình cởi mở, những lúc
mệt mỏi cau có, nhiều khi vì sự thương mến mà anh em từng đã gắt gay. Nhưng lạ
lắm, trong cả những phút giây ấy bao giờ tôi cũng thấy ở Xuân Diệu luôn thường
trực một con người thơ sẵn sàng vỗ cánh.
Tôi cũng đã chứng kiến
chi tiết Trần Đăng Khoa vẽ về Xuân Diệu bóp cơm nguội cho vào chảo rang, nhưng
là để đơn giản thời gian nấu cơm khi vắng u già giúp việc. Lần ấy, rang cơm
xong anh vét thành hai bát và giục: “Cơm
rang phải ăn nóng, ăn nhanh kẻo nguội!”. Nhưng rồi vừa xúc được một thìa,
anh dừng bát kể lại chuyện buổi trưa ở cuộc họp người ta trình bày thứ thơ ấn
tượng, thơ trừu tượng phương Tây mà họ chẳng hiểu gì. Xanh Giôn-péc-xơ viết
được:
“Những đám mây như những
mảng thế kỷ trôi qua…”
Anh cũng viết được:
“Trái đất ba phần tư
nước mắt
Đi như giọt lệ giữa
không trung”
Dứt câu chuyện, cơm
nguội hết.
Có lẽ chân dung mỗi con
người bao gồm từ lúc lọt lòng mẹ, lúc đi học, lúc vào đời rồi thành đạt, trẻ
trung, khi thất bại, già nua… Vậy chân dung anh là lúc nào đây? Cộng cả lại hay
tách biệt từng chặng? Và chân dung nhà văn phải chăng là ngọn lửa trái tim luôn
đốt sáng lên thành câu chữ, gợi lại những cảm hoài ấm nóng trong lòng người đọc
khôn nguôi… Làm sao chụp được sự tinh tế khuôn mặt Xuân Diệu giây phút:
“Đã nghe rét mướt luồn
trong gió
Đã vắng người sang những
chuyến đò”
Đọc những câu thơ tự sự
vào tập “Gửi hương cho gió”
“Tôi là con chim đến từ
núi lạ, ngứa cổ hót chơi…”
Chân dung Xuân Diệu lúc
ấy ra sao? Vào năm chiến tranh phá hoại của Mỹ leo thang ra miền Bắc, tôi đang
làm việc ở một đội thanh niên xung phong trạm cơ giới Dốc Đỏ - Uông Bí - Quảng
Ninh, Xuân Diệu đạp xe từ Hà Nội xuống thăm và chơi với tôi cùng Phạm Gia Bình
và Nguyễn Mạnh Tuấn (Sau này là tác giả của “Đứng trước biển” và “Cù lao
Chàm”). Chiều trên đồi bạch đàn vắng lặng anh em đi dạo, bỗng Xuân Diệu nắm
chặt tay tôi đứng lại… “Lặng im, lặng im
nghe sơn ca hót!...”. Lúc này tôi mới nghe được dòng âm thanh trong trẻo
rót xuống tự trời cao. Chú chim đang chao lượn trên vòm trời xanh thẳm. Chắc là
chú ta say mê lắm nên cứ rót tràn cái giọng vàng của mình, chẳng cần hay biết
đến người nghe. Vụt trong tôi lại nhớ đến câu thơ tựa đề:
“Tôi là con chim đến từ
núi lạ, ngứa cổ hót chơi…”
Hót chơi mà làm say hồn
người nghe đến chết mê chết mệt, và chú ta cứ thế lao lên lao xuống giữa khoảng
tít mù không cần biết vì say mê đến thế, có thể kiệt sức, có thể bất ngờ lao
vào núi đá dưới kia.
Từ khi tôi được anh Xuân
Diệu xin cho chuyển về Hà Nội, vào dịp tết anh thường về thăm mẹ tôi và ăn tết
tất niên với gia đình. Lần ấy vào ngày 30 tết, có thêm bạn tôi là Phạm Gia Bình
cùng về. Tôi đang vắng nhà, chạy quanh hàng xóm mua thêm vài món thực phẩm. Mấy
dân quân xã thấy người lạ vào nhà tôi nên đến yêu cầu cho xem giấy tờ tuỳ thân.
Tôi về đến ngõ nghe anh to tiếng vội chạy vào nhà, thì ra việc đang mắc mớ ở
chỗ, mấy anh dân quân đòi xem chứng minh thư, còn anh xoè cả nắm thẻ vào văn
phòng Quốc hội, vào Câu lạc bộ Ba Đình, Câu lạc bộ Quốc tế, thẻ hội viên Hội Nhà
văn Việt Nam… mà họ không chấp nhận. Tôi vội vàng xin lỗi anh Xuân Diệu và quay
sang mấy anh dân quân xã giới thiệu: “Đây
là nhà thơ Xuân Diệu nổi tiếng vẫn bình thơ trên đài Tiếng nói Việt Nam
Bên mâm cơm khi ngồi ăn,
anh Xuân Diệu có nói với cả gia đình: “Làng
em cách Hà Nội có chừng hai chục cây số mà người ta không biết đến nhà thơ Xuân
Diệu, văn hoá như vậy em thấy có buồn không?”. Tôi nghĩ anh sẽ giận lâu.
Không ngờ, lúc anh và bạn tôi dắt xe ra về nội thành, mẹ và vợ tôi tiễn đưa mỗi
người năm củ xu hào nhà trồng, vừa cắt ở ruộng, củ rau to như bát úp còn tươi
mởn. Phạm Gia Bình ý ngại ngần vì đường xa, ngày xuân lại đèo sau xe đạp những
củ rau to… Xuân Diệu ôn tồn vui vẻ: “Cứ
xin mẹ, em Bình ạ, chịu khó mang đi, quà quê mà…”.
Cả hình ảnh Xuân Diệu
trước khi vào cõi vĩnh hằng, ông chỉ định đến viện Việt Xô khám sức khoẻ thường
kỳ, không ngờ bác sĩ nói là có triệu chứng cao huyết áp nên giữ lại điều trị.
Trước đêm ông ra đi, buổi chiều tôi còn nghe Xuân Diệu chuyện trò: “Ra viện anh sẽ bay sang báo cáo đề tài Văn
học phương Đông ở Viện Hàn lâm Cộng hoà dân chủ Đức, nơi đã bầu anh làm viện
sĩ, rồi còn dự định thơ anh dịch ở Hung, ở Pháp… còn ối công việc đang chờ, anh
chưa chịu gãy cánh đâu”.
Xuân Diệu trong mắt tôi
là vậy, tươi tắn, nồng ấm, cả đến những giây phút cuối cùng vẫn mơ giấc mơ vỗ
cánh trẻ trung.
Mời thư giãn với nhạc phẩm THƯƠNG CA TIẾNG VIỆT
của Đức Trí - Hà Quang Minh, qua giọng hát Mỹ Tâm:
*.
CHỬ VĂN LONG
Địa chỉ: Thôn 2, Vạn Phúc, Thanh Trì, Hà Nội.
Điện thoại: 035.881.82.63
Email: haicv08@gmail.com
...................................................................................................................
- Cập
nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 12.01.2016.
- Bài
viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui
lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng
lại.
0 comments:
Đăng nhận xét