BÍ MẬT TRONG GIẤC MƠ DƯỚI ÁNH SÁNG KHOA HỌC - Tác giả: Nguyễn Toàn Thắng (Thái Bình)

Đặng Xuân Xuyến Thứ Tư, tháng 9 09, 2020 Leave a Comment

BÍ MẬT TRONG GIẤC MƠ

DƯỚI ÁNH SÁNG KHOA HỌC

(Tác giả Nguyễn Toàn Thắng)

Năm 1953, Asielynskit và Chraymonte - hai người Mỹ đã quan sát giấc ngủ của một số người và thấy rằng có hai loại vận động thường diễn ra trong giấc ngủ của những người được quan sát này. Một loại nhanh và một loại chậm. Dựa trên số người được thể nghiệm này, họ đã nghiên cứu tìm hiểu điện cực của hoạt động não và phát hiện ra có một mối quan hệ tương hỗ giữa sự vận động nhanh của con mắt được thể hiện ở điện áp thấp và sóng điện với giấc mơ.

Một kết luận được đưa ra là: Giấc ngủ ban đêm của con người có tính chất chu kỳ. Số lượng chu kỳ có thể dao động từ 3 đến 6 chu kỳ tuỳ theo thời gian ngủ dài hay ngắn. Mỗi chu kỳ bắt đầu từ ngủ sóng chậm (tức là sự vận động chậm của con mắt), kế đến là ngủ "khác thường" (con mắt vận động nhanh). Hoạt động của mơ xuất hiện chủ yếu ở nửa phần sau của chu kỳ tức là vào thời gian ngủ "khác thường". Sau khi ngủ được từ 90 - 100 phút, ngủ "khác thường" sẽ nảy sinh đuôi chu kỳ. Chu kỳ đầu kéo dài trong vài phút trong khi chu kỳ cuối có thể kéo dài tới 60 phút. Trung bình thời gian nằm mơ của một người dài khoảng 30 phút trong một đêm. Một người 60 tuổi mơ đến 20.000 lần. Trong một ngày, tổng cộng số giấc mơ của toàn bộ nhân loại là 4,8 triệu giấc mơ.

Tuổi tác cũng có ảnh hưởng đến độ dài ngắn của giấc mơ. Theo các chuyên gia thì khi còn nằm trong bụng mẹ, thai nhi mơ suốt 24 giờ trong ngày. Đối với trẻ sơ sinh thì mơ diễn ra khoảng 1/2 thời gian nằm ngủ. Ngược lại, ở người già thời gian nằm mơ chưa đầy 1 tiếng đồng hồ mỗi ngày.

Giấc ngủ có chức năng khôi phục lại sức khoẻ và tinh thần. Ngoài ra có ý kiến cho rằng giấc ngủ còn có tác dụng duy tu hệ thống thần kinh, giấc ngủ làm cho hệ thần kinh sau khi thức dậy và lúc ngủ sóng chậm phân tiết ra chất độc. Tuy nhiên điểm không khoa học của ý kiến này là ở chỗ: trong thời gian ngủ "khác thường", đại não không hề nghỉ ngơi và thần kinh ở trạng thái hoạt động mạnh mẽ. Như vậy thì không thể duy tu được.

Một ý kiến khác lại phân dụng kiểu phân tích đã được S. Freud nêu lên trong cuốn "Phân tích mộng" xuất bản năm 1900 và tạo cho nó một cơ sở khoa học. Một tác dụng của ngủ "khác thường" là loại trừ sự xung động bản năng. Chúng ta vẫn cho rằng mỗi người đều có khả năng chi phối ý thức của mình. Thực tế không hẳn như vậy vì mặt sau của ý thức là tiềm thức có ảnh hưởng rất lớn, thậm chí thao túng hành động của chúng ta. Tiềm thức hoạt động một cách tự do khi chúng ta ngủ, có nghĩa là rất nhiều sự việc, suy nghĩ ta đã cố gắng kiềm chế vào ban ngày thì ban đêm chúng lại xuất hiện tự do trong giấc ngủ của ta.

Một luận điểm khác nữa thì cho rằng ngủ là để học tập, ngủ "khác thường" giúp tích lũy thêm tri thức cho trí nhớ. Trí nhớ có thể sẽ bị rối loạn nếu không có ngủ "khác thường". Vì thế nên việc ngủ nhiều của thai nhi và trẻ sơ sinh có thể là do chúng cần nó để học tập. Giáo sư M. Juangle - người Pháp đưa ra cách giải thích riêng của mình rằng ngủ "khác thường" là thời gian được sắp xếp lại của sự di truyền.

Giấc mơ dù có được nhìn nhận giải thích ở bất cứ góc độ hay những luận điểm khác nhau nào đi nữa thì nó vẫn là một loại hoạt động cơ bản của con người. Tính mạng và sức khoẻ của con người sẽ bị nguy hiểm nếu không có loại hoạt động này. Tuy nhiên, nhiều khi chính con người lại sử dụng một số sản phẩm mang tính chất trấn áp gây ảnh hưởng xấu đến giấc mơ. Chuông đồng hồ báo thức là một ví dụ. Con người cần ngủ say suốt chu kỳ nhưng một phần sau của chu kỳ là giấc mơ lại bị cắt một cách đột ngột bởi tiếng chuông báo thức. Một điều nguy hại nữa đối với giấc mơ là việc lạm dụng một số dược phẩm gây mê, gây ngủ như thuốc an thần, thuốc ngủ. Khi chúng ta sử dụng những dược phẩm này không những không đem lại một giấc ngủ sinh lý bình thường mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ "khác thường". Khi ngưng dùng thuốc, đại não cảm thấy cần có một thời gian để "truy lĩnh" giấc mơ đã mất. Vì vậy nó gia tăng một cách đáng kể cho giấc ngủ "khác thường" dẫn đến ác mộng. Điều này lại làm cho thể chất trở lại trạng thái cần dùng thuốc an thần.

Thay vì dùng thuốc ngủ, chúng ta uống nhiều rượu thì cũng dẫn đến tình trạng bức ngủ, làm giảm bớt phần ngủ khác thường dù rằng cũng giống như thuốc ngủ, nó làm cho giấc ngủ đến dễ dàng hơn.

Để có được giấc mơ trọn vẹn thì một yếu tố rất quan trọng là chỗ nằm thích hợp và tư thế nằm thoải mái. Một yếu tố khác làm cho hoạt động của giấc mơ trở nên nghèo nàn theo ý kiến của các chuyên gia là do thiếu chất am - bu - min, đặc biệt là chất am - bu - min được chiết xuất ra từ các loại thịt động vật. Mùa cũng là một yếu tố có ảnh hưởng đến giấc mơ như mùa xuân được coi là mùa có lợi nhất cho hoạt động của giấc mơ. Một lời khuyên được đưa ra là trước khi ngủ, mỗi người nên cố gắng suy nghĩ cho việc ước giấc mơ sẽ đem lại cho mình một gợi ý nào đó thì thường đạt được một giấc ngủ trọn vẹn và một giấc mơ đẹp. Có một hiện tượng kỳ lạ hay gặp ở một số người khi ngủ là hiện tượng mộng du. Tại sao lại có hiện tượng này?

Theo các nhà khoa học mộng du là một hành vi vô thức có liên quan với giấc ngủ. Nó là hiện tượng mà cho đến nay vẫn rất khó giải thích một cách chính xác.

Các nhà nghiên cứu mộng du đã phát hiện thấy có một số mộng du có liên quan tới trở ngại của công năng não.

Bình thường, trong khi ngủ, nếu nhãn cầu chuyển động nhanh thì đại não sẽ truyền mệnh lệnh hành động cho hệ thống vận động cơ bắp. Ví dụ nếu mơ thấy hoả hoạn, đại não sẽ ra lệnh cho hai chân chạy mau. Nhưng con người còn có một cơ chế tự hãm khác, tức là có thể khống chế việc truyền tín hiệu đến hệ thống vận động cơ bắp trong lúc ngủ giúp con người ngủ yên. Nếu như mất đi cơ chế này thì con người sẽ sản sinh ra hành động. Hiện tượng mộng du xuất hiện từ đây.

Các nhà nghiên cứu đã tiến hành quan sát người mộng du và đưa ra số liệu thống kê như sau: đa số người mộng du ở độ tuổi 15. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể do đại não của độ tuổi này thiếu công năng khống chế. Vì vậy, thường là đến tuổi trưởng thành thì chứng mộng du sẽ tự động biến mất. Do đó, không cần phải chữa trị chứng này trừ phi nó là bệnh do đại não gây nên. Đôi khi, chứng mộng du cũng có thể xuất hiện khi tâm tính một người rơi vào trạng thái hoảng sợ, lo lắng quá mức. Nếu đã mắc chứng này rồi mà tinh thần lại lo lắng hoảng sợ thì bệnh càng nặng thêm. Lúc này, biện pháp trị liệu là phải loại bỏ trạng thái tâm lý tiêu cực này. Những trường hợp mộng du do cảm nhiễm hay chấn thương não bộ hoặc có bệnh động kinh gây ra thì phải đến bệnh viện kiểm tra và điều trị.

Một hiện tượng khác mà nhiều người cũng hay gặp phải trong giấc mơ. Đó là những cơn ác mộng. Người ta cho rằng ác mộng bao giờ cũng là điềm xấu, còn một số nhà tâm lý học, sinh lý học và nhà y học hiện đại thì lại cho rằng có một mối quan hệ nào đó giữa ác mộng với bệnh tật và họ vẫn đang nghiên cứu về mối quan hệ này.

Theo nghiên cứu của họ, một người có thể sẽ mắc bệnh ngoài da nếu mơ thấy nhện, rắn độc và những động vật đáng sợ khác; cần chú ý đến bệnh tim nếu mơ thấy bị người khác truy đuổi hoặc rơi từ trên cao xuống vực sâu, muốn gọi mà không gọi được; nếu mơ thấy não thường bị ép, khó thở thì cần lưu tâm đến bệnh phổi; nếu mơ thấy ăn phải những thực phẩm ôi thiu thì có thể là điềm báo trước về bệnh dạ dày.

Các nhà khoa học giải thích điều này như sau: Khi cơ thể bắt đầu có những mầm bệnh tiềm tàng, người bệnh vẫn chưa cảm nhận được gì. Ban ngày khi tỉnh táo, đại não phải làm việc xử lý rất nhiều những tín hiệu kích thích truyền vào từ bên ngoài nên nó bỏ qua những kích thích nhỏ và yếu của mầm bệnh ở giai đoạn đầu. Đồng thời khi bệnh chưa diễn biến theo chiều hướng xấu thì đại não có khả năng điều chế và thích ứng, do đó cơ thể vẫn chưa cảm nhận được điều gì. Nhưng trong giấc ngủ ban đêm, các hoạt động của đại não thay đổi hẳn. Lúc này, đa số các tế bào của đại não đã chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi làm hạn chế tới mức tối đa sự truyền vào của các tín hiệu kích thích mạnh từ bên ngoài; đồng thời giảm thấp công năng điều hoà và thích ứng. Vào thời điểm này, chính những tín hiệu khác thường của mầm bệnh trong cơ thể có thể khiến cho các tế bào ở những bộ phận tương ứng của đại não bắt đầu hoạt động. Nhân cơ hội này, ác mộng sẽ xuất hiện. Trong ác mộng, có thể xuất hiện những hình ảnh có quan hệ với những mầm bệnh tiềm tàng trong cơ thể nên nó trở thành điềm báo về bệnh tật.

Tuy nhiên, chúng ta không nên chỉ căn cứ vào những giải thích nói trên mà lo lắng rằng hễ có ác mộng là chứng tỏ mình đã mắc bệnh. Điều này không cần thiết. Tốt hơn là chúng ta nên luôn luôn có ý thức giữ gìn sức khoẻ của bản thân và nên tìm ra nguyên nhân hai mặt về cơ thể mình nếu thấy xuất hiện nhiều lần cùng một cơn ác mộng đó để có biện pháp chữa trị kịp thời.

Có những giấc mơ mà ta tỉnh dậy vẫn nhớ được rõ, trong khi có nhiều giấc mơ ta không thể nhớ nổi khi đã tỉnh dậy. Nguyên nhân là do khi ta ngủ, độ sâu của giấc ngủ thay đổi theo chiều từ cao xuống thấp. Sâu nhất là trong khoảng một hai giờ đầu của giấc ngủ, sau đó độ sâu giảm dần. Vào lúc này, sự ức chế của vỏ não rất cạn, làm xuất hiện những cảnh mộng rất giống với cuộc sống thường ngày, tính nhất quán của giấc mộng có lúc khá mạnh nên sau khi tỉnh dậy, trong đầu óc chúng ta những hình ảnh của giấc mơ vẫn còn lưu lại rất rõ và ta có thể tưởng tượng ra. Còn lúc giấc ngủ vừa mới bắt đầu hoặc khi đã ngủ sâu thì các cảnh tượng, hình ảnh xuất hiện rất mờ nhạt và lộn xộn, thời gian ức chế của vỏ đại não còn dài. Vì vậy vào sáng hôm sau ta thường không nhớ được khi tỉnh dậy.

Một lý do khác nữa là những hồi ức trong mơ về những việc ta thường gặp hoặc để lại ấn tượng mạnh thì lại thường mơ hồ, mờ nhạt. Ngược lại, đối với một số sự việc xảy ra đã lâu trong quá khứ, ta không quan tâm lắm thì chỉ cần thấy lại một lần, cảm giác kích thích yếu sẽ được mở rộng trong khi ta ngủ làm xuất hiện lại một cách rõ ràng cảnh tượng đó. Chính điều này cũng làm ta hoặc là không nhớ gì hoặc là nhớ rất rõ những hình ảnh trong giấc mơ.

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Chuyện làng văn0

- Bạn đọc cảm nhận về thơ của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận bài thơ “Quê Nghèo” của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận về một số tác phẩm của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bài thơ “Văn Thùy Dị Nhân” của Đặng Xuân Xuyến và những cảm nhậnl

- Thế thái nhân tình qua thơ Đặng Xuân Xuyếnl

- Về “Chân dung 99 nhà văn Việt Nam đương đại”l

NGUYỄN TOÀN THẮNG

(sưu tầm, tuyển soạn và giới thiệu)

Địa chỉ: Nhà 11B, ngách 59, ngõ 176 Trương Định

quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.