NGỒI
THIỀN ĐỂ
TĂNG
CƯỜNG SỨC KHỎE
*
 |
| (Tác giả Nguyễn Thị Lan Anh) |
Thiền là những phương pháp giúp hình thành thói
quen tập trung tư tưởng để làm đúng công việc mà chúng ta muốn và đang làm. Nó
giúp điều chỉnh tình trạng mất cân bằng giữa hưng phấn và ức chế của hệ thần
kinh - hậu quả của quá trình sinh hoạt và làm việc căng thẳng.
Có nhiều phương pháp thiền khác nhau, nhưng tựu
trung vẫn là giúp người luyện tập tập trung chú ý vào một điểm ở trong hoặc
ngoài cơ thể, tập trung vào một đề tài, hình ảnh hoặc câu “chú” nhất định nhằm
đưa cơ thể tiến dần vào tình trạng nhập tĩnh, trong tâm không còn bất cứ ý niệm
nào. Các bước thông thường của một lần ngồi thiền bao gồm:
1. Chuẩn bị:
Trước khi ngồi thiền, cần hoàn tất các công việc
thường nhật trong ngày để tư tưởng khỏi vướng bận. Tắm rửa sạch sẽ, nới lỏng
quần áo, chọn một nơi yên tĩnh, thoáng mát, không có ruồi muỗi.
2. Tư thế:
Có thể chọn tư thế ngồi xếp bằng thông thường, ngồi
bán già hoặc kiết già. Lưng thẳng, cằm hơi đưa vào để cột sống được thẳng. Đầu
lưỡi chạm nhẹ nướu răng trên. Hai bàn tay buông lỏng đặt trên hai đùi hoặc đan
chéo nhau để trước bụng, miễn sao hai tay cảm thấy thoải mái, dễ giãn mềm cơ
bắp là được.
Tư thế kiết già (thế hoa sen) đặc biệt thích hợp
cho việc ngồi thiền: Ngồi xếp bằng tự nhiên, dùng hai bàn tay nắm bàn chân phải
từ từ gấp chân lại và đặt bàn chân lên đùi trái, gót chân ép sát bụng, lòng bàn
chân ngửa lên trời. Kế tiếp, dùng hai bàn tay nắm bàn chân trái gấp lại, đặt
bàn chân trái lên đùi phải, kéo nhẹ gót chân vào sát bụng, bàn chân ngửa lên
trời.
Các đạo sư Yoga cho rằng, vị thế khóa nhau của hai
chân trong tư thế kiết già sẽ tạo sức ép lên hai luân xa ở dưới cùng của cơ
thể, khiến dòng năng lượng có khuynh hướng đi lên để nuôi dưỡng các trung tâm
lực dọc theo cột sống và kiểm soát toàn bộ hệ thần kinh. Những thí nghiệm khoa
học về Yoga cho thấy, chỉ cần ngồi tư thế hoa sen, dù ta không cố gắng tập
trung tư tưởng, vẫn có một sự thay đổi ở sóng não từ nhịp beta khoảng 20 chu kỳ
mỗi giây xuống nhịp alpha khoảng 8 chu kỳ mỗi giây. Nhịp alpha là tình trạng
sóng não của một người đang trầm tĩnh và minh mẫn.
Kết quả trên cũng phù hợp với lý luận của y học cổ
truyền, rằng ở thế kiết già, xương mác ở cẳng chân trái đã tạo một sức ép khá
mạnh lên đúng vị trí huyệt Tam âm giao ở chân phải (chỗ lõm bờ sau xương chày,
trên mắt cá chân trong khoảng 6 cm). Như vậy, trong suốt thời gian ngồi kiết
già, huyệt này sẽ được kích thích liên tục. Tam âm giao là huyệt giao hội của 3
đường kinh âm Tỳ, Can và Thận; nên kích thích này sẽ có tác dụng “thông khí
trệ”, “sơ tiết vùng hạ tiêu” và điều chỉnh những rối loạn (nếu có) ở những kinh
và tạng có liên quan. Những người có dấu hiệu căng thẳng thần kinh, bệnh nhân
“âm hư hỏa vượng” hay gặp các cơn bốc hỏa về chiều và những phụ nữ đang ở tuổi
mãn kinh sẽ dễ dàng cảm nhận được hiệu quả khi ngồi ở thế kiết già.
3. Giảm các kích thích
giác quan:
Một trong những yếu tố quan trọng để dễ nhập tĩnh
là không bị các kích thích bên ngoài quấy nhiễu. Người xưa gọi là “bế ngũ
quan”.
Trên thực tế, những quan sát qua điện não đồ cho
thấy, chỉ cần nhắm mắt để loại bỏ thị giác là đã giảm được 50% các kích thích
từ bên ngoài. Do đó, nên nhắm mắt lúc ngồi thiền (mắt chỉ cần khép hờ để bảo
đảm không có sự căng cơ ở vùng mặt).
4. Giãn mềm cơ bắp:
Ngày nay, khoa học đã biết rất rõ tác động qua lại
giữa 2 yếu tố thần kinh và cơ. Khi thần kinh căng thẳng, trương lực cơ bắp cũng
gia tăng. Ngược lại, nếu điều hòa trương lực cơ bắp ở mức thư giãn thì thần
kinh cũng sẽ được ổn định. Chúng ta dễ dàng nhận thấy điều này khi quan sát một
người đang giận dữ. Khi tức giận, gân cổ nổi lên, cơ bắp căng cứng, bàn tay nắm
chặt... Đó là lúc thần kinh quá căng thẳng. Ngược lại, hãy nhìn một người đang
ngồi ngủ gật trên xe. Lúc người này thiếp đi là lúc thần kinh thư giãn, tâm
không còn ghi nhận ý niệm gì cụ thể; cơ bắp cũng giãn mềm nên đầu dễ dàng ngoẹo
sang một bên. Vì vậy, trong quá trình hành thiền, việc chủ động giãn mềm cơ bắp
sẽ thúc đẩy nhanh quá trình thư giãn, nhập tĩnh.
Trên thực tế, chỉ cần quan tâm giãn mềm cơ mặt và
cơ bàn tay là đủ. Điều này căn cứ vào hai quy luật. Thứ nhất, mặt và hai bàn
tay là những vùng phản chiếu, có các điểm tương ứng với toàn bộ cơ thể. Do đó,
nếu thư giãn được vùng mặt hay hai bàn tay thì sẽ thư giãn được toàn thân. Thứ
hai, theo học thuyết Paplop, khi tập trung gây ức chế thần kinh một vùng hoặc
một điểm ở vỏ não (qua hiệu ứng thư giãn) thì sự ức chế này sẽ lan tỏa gây ức
chế toàn bộ vỏ não.
5. Tập trung tâm ý:
Đây là giai đoạn chính của buổi hành thiền. Như đã
nói ở phần trên, thiền chính là sự tập trung tư tưởng vào một điểm hoặc một đề
mục duy nhất để dần dần đạt đến tình trạng trống rỗng, không còn vướng mắc vào
bất cứ một ý niệm nào. Để thư giãn thần kinh hoặc để chữa bệnh, chỉ cần duy trì
tình trạng tập trung vào này trong một thời gian nhất định. Điều quan trọng là
nên tập đều đặn hằng ngày, mỗi ngày một hoặc hai lần. Lúc đầu, ngồi khoảng 15
phút mỗi lần, dần dần tăng lên. Sau một thời gian, khi não bộ đã ghi nhận thói
quen thiền thì việc ngồi vào tư thế, nhắm mắt, việc đầu lưỡi chạm nhẹ nướu răng
trên hoặc ám thị giãn mềm cơ bắp sẽ hình thành nên những phản xạ có điều kiện
để đưa người tập vào trạng thái thiền định.
Về điểm để tập trung tư tưởng, nhiều trường phái
thường chọn huyệt Đan điền (bụng dưới, cách dưới rốn khoảng 3 cm). Nên tập
trung vào điểm này vì nhiều lẽ. Theo y học cổ truyền, “thần đâu khí đó”. Khi
tập trung vào một điểm ở vùng dưới cơ thể thì khí và huyết sẽ lưu chuyển về
phía dưới, làm nhẹ áp lực ở vùng đầu, dễ dẫn đến nhập tĩnh. Đan điền còn gọi là
Khí hải hay Khí huyệt, ngụ ý là nơi “luyện thuốc”, là “bể chứa khí”. Đan điền
là một huyệt quan trọng trong việc luyện dưỡng sinh của các đạo sĩ, các nhà khí
công.
Những người tâm dễ xao động cần một phương pháp
kiểm soát tâm chặt chẽ hơn. Nên kết hợp quan sát hơi thở với việc tập trung tại
Đan điền bằng cách quan sát sự phồng lên và xẹp xuống tại bụng dưới. Lúc hít
vào, bụng dưới hơi phồng lên; lúc thở ra, bụng dưới hơi xẹp xuống. Chỉ cần thở
bình thường. Không cần quan tâm đến thở sâu hay thở cạn, đều hay không đều.
Điều quan trọng ở đây là tập trung quan sát để biết rõ ta đang hít vào hay đang
thở ra thông qua chuyển động phồng lên hay xẹp xuống ở bụng dưới. Sở dĩ chọn
quan sát hơi thở ở bụng dưới mà không phải ở đầu mũi hoặc ở ngực là nhằm tạo
quán tính thở sâu kết hợp với việc phát sinh nội khí ở Đan điền như đã nói ở
phần trên. Thỉnh thoảng sẽ có những lúc tâm bị phân tán, các tạp niệm xen vào.
Điều này là bình thường. Chỉ cần khi nhớ ra thì tập trung trở lại Đan điền hoặc
tiếp tục quan sát hơi thở vào ra là đủ. Lâu dần, những tạp niệm sẽ bớt đi, thời
gian tập trung sẽ dài hơn, hơi thở sẽ đều, chậm và nhẹ hơn, cho đến lúc không
còn ý niệm và quên luôn cả hơi thở. Nếu thường xuyên đạt đến tình trạng này, có
nghĩa người tập đã tiến được một bước rất dài.
6. Xả thiền:
Sau khi ngồi thiền, trước khi đứng dậy, cần làm một
số động tác để cơ thể hết tê mỏi và khí huyết lưu thông bình thường. Từ từ
buông thõng hai chân, xoay người qua lại nhiều lần, xoay ở vùng hông và vùng
cổ. Dùng hai tay vuốt nhẹ hai bên sống mũi, từ đầu mũi xuống chót cằm, vuốt ấm
vành tai. Xoa hai lòng bàn tay vào nhau cho ấm rồi áp vào mắt. Dùng hai bàn tay
xoa bóp dọc theo hai chân, từ đùi dài xuống bàn chân. Xoa ấm hai lòng bàn chân.
Việc xả thiền tùy thuộc vào mỗi buổi thiền. Nếu chỉ
thiền khoảng 15 phút hoặc khi có công việc cần đứng lên gấp thì chỉ cần co duỗi
hai chân và xoay người, hoặc lắc cổ qua lại nhiều lần là đủ.
Một vấn đề mà những người mới tập thiền thường thắc
mắc là liệu ngồi thiền có gây nguy hiểm gì không? Câu trả lời sẽ tùy thuộc vào
phương pháp và động cơ của việc ngồi thiền. Một số phương pháp thiền phối hợp
với vận khí hoặc có sự hỗ trợ khai mở các trung tâm lực trong cơ thể nhằm thúc
đẩy nhanh quá trình sinh khí và gia tăng nội lực. Các phương pháp này có thể
gây những nguy hiểm nếu người tập thiếu những kiến thức về khí công, về y học
truyền thống, hoặc không có đạo sư hướng dẫn để vận dụng và kiểm soát kịp thời
nguồn năng lực mới phát sinh.
Trái lại, nếu ngồi thiền để đạt đến sự tĩnh lặng
trong tâm trí, thư giãn thần kinh và tăng cường sức khỏe, không vận khí, không
bám víu vào bất cứ ảo giác, âm thanh hoặc hình ảnh nào thì không có gì nguy
hiểm.
----------------
(Trích
từ PHỤ NỮ TUỔI 40 của Nguyễn Thị Lan Anh ;
Nhà
xuất bản Thanh Hóa - xuất bản năm 2005)
*.
NGUYỄN THỊ LAN ANH
Địa chỉ: Khu Bình Minh, phường Phạm Ngũ Lão
thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương.
Email: nguyenthilananh80@yahoo.com
.
..............................................................................................................
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 13.07.2020.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân
Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
0 comments:
Đăng nhận xét