NỖI BUỒN SAU
KHI
GẶP BẠN VĂN
*
 |
| (Tác giả Đông La) |
Tôi mới gặp một anh bạn nhà văn ngoài Hà Nội vào
chơi. Gặp nhau anh nói: “Mình vừa ở Vũng
Tàu về, có anh bạn hỏi có biết Đông La không? Có bài “đánh” Trần Mạnh Hảo ghê
lắm! Mình trả lời Đông La thì quá thân mà, phải biết chứ!”
Hồi tôi ra Hà Nội dự Hội thảo Thơ ở Viện Văn, anh
biết nên đã đến khách sạn chở tôi đi nhậu ở nhà hàng trên Hồ Tây khá thơ mộng,
nên hôm qua tôi đã mời anh đi “cháo vịt Thanh Đa” để đáp lễ. Tới đó vì có cái
sân thượng khoáng đạt tốt cho truyện trò và về nhà con trai anh cũng gần. Giữa
buổi nhậu anh lại mang Trần Mạnh Hảo ra nói chuyện, anh khen Trần Mạnh Hảo
giỏi, nhớ nhiều và thơ hay.
Tất
nhiên anh có quyền có chính kiến riêng, có tình cảm riêng, có điều theo lẽ
thường người ta không thể thích hai cái ngược nhau được, anh đã làm tôi ngạc
nhiên từ lâu vì có cái khả năng đó. Không chỉ ngạc nhiên, có lần tôi đã nổi cáu
khi anh viết thư “có lẽ nào Đông La lại
trục lợi trên lưng người lâm nạn” khi trang web của Hội Nhà Văn Việt Nam
đăng một bài của tôi nhưng lại gắn vào vài lời dẫn về vụ bắt một ông nhà văn ở
Hải Phòng mà tôi không quen. Anh đã xin lỗi và viết kiểu như “dù sông cạn đá mòn tình nghĩa anh em ta cũng
không bao giờ thay đổi”!
Có một người khác cũng từng một lần khen Trần
Mạnh Hảo “đập thẳng vào mặt tôi”.
Cũng chuyến ra Hà Nội dự Hội thảo Thơ, xong việc, trong tiệc mừng chiến thắng,
ngồi gần tôi là ông nhà văn Nguyễn Việt Hà, tác giả của tiểu thuyết Cơ hội của Chúa. Hà nói với tôi: “Về gì thì không biết chứ về thơ thì nhất
định Trần Mạnh Hảo phải hay hơn Đông La”. Tôi bảo: “Mày đọc được bao nhiêu về thơ tao? Hiểu được gì về thơ tao? Và hiểu gì
về thơ?”. Hà im.
Thế đấy, trong giới sáng tác mà còn ngu ngơ như
vậy, thử hỏi ngoài xã hội thì sẽ thế nào? Chính cái khả năng lẻo mép, biến báo,
Trần Mạnh Hảo đã lừa được rất nhiều người. Còn với tôi, cả về tư cách, tri thức
và tài năng, Trần Mạnh Hảo không có “một xu” nào!
Mấy ngày nay đăng thơ, lại có chuyện ca ngợi Trần
Mạnh Hảo như trên, nên hôm nay tôi đăng lại mấy ý từng viết về Trần Mạnh Hảo,
ai thích thì coi.
Tôi từng chê Trần Mạnh Hảo dốt, mù tri thức lý
luận văn học, triết học khi viết: “Siêu
thực và hiện thực là hai mặt tồn tại của một thực thể”; “duy tâm tương đối”; “duy vật tương đối”; v.v… Có mấy người
xúm lại bênh Hảo bảo sai vài chữ thì nhằm nhò gì. Có điều nói vậy thì các vị
này cũng dốt, bởi vài chữ đó là những khái niệm học thuật, mà đã là khái niệm
thì chúng chứa đựng cả một nền tảng tri thức trong đó. Như “Siêu thực” là cả
một trường phái, thể hiện quan niệm sáng tác chủ quan của người nghệ sĩ chứ
chẳng có dính gì đến chuyện tồn tại khách quan của sự vật cả; còn chữ “duy” có
nghĩa là tuyệt đối rồi nên nói “duy” mà tương đối như Trần Mạnh Hảo là
dốt!
Còn qua Nguyễn Thanh Giang, tôi lại biết thêm một
cái dốt của Trần Mạnh Hảo khi viết: “… Đức
Phật khoác trên mình tấm vải gai thực tại của thầy tu khổ hạnh, chân đất cô độc
đi giữa vô minh để ăn mày chân lý…”.
Chỗ này thì Trần Mạnh Hảo dốt ngang với Giáo sư
toán Ngô Bảo Châu về Đạo Phật.
Tôi đã viết, thực tế, Đức Phật ăn mày thật chứ
không phải “ăn mày chân lý”. Cả ông
Giang lẫn ông Hảo cần phải hiểu việc đi khất thực là một pháp tu để vừa xóa bỏ
cái tôi kiêu mạn vừa làm cho các thí chủ tạo nghiệp lành, hưởng phúc ở kiếp
sau. Trần Mạnh Hảo, một người dám ngông ngạo chê ông Tổng Biên tập Giáo sư Nguyễn
Phú Trọng “viết sai tiếng Việt”, cho
Giáo sư Nguyễn Đức Bình “viết
ra những dòng quá ngớ ngẩn ngờ nghệch”; “tối tăm, xuẩn muội”, lại “tập
làm văn” về Đức Phật một cách ngô nghê như thế này đây: “cô độc đi giữa vô minh để ăn mày chân
lý”. Làm sao Đức Phật có thể “ăn mày
chân lý giữa vô minh” được? Vì đã “vô
minh” thì lấy đâu ra “chân lý” mà
bố thí cho Đức Phật? Mà thực tế Đức Phật đã tự tìm ra chân lý chứ không phải “ăn mày chân lý”. Sau 49 ngày thiền định
dưới gốc cây bồ đề, ngài đã giác ngộ hoàn toàn ở tuổi 35. Sự giác ngộ của Đức
Phật là một kết quả có tính thực chứng. Khi người ta thiền định, đặc biệt ở thế
kiết già, các huyệt đạo, đặc biệt là huyệt tam âm giao được mắt cá chân kích
thích liên tục, khi tâm trở về được không, những khả năng siêu phàm sẽ được
khai mở. Với Đức Phật, ngài đã đạt được tứ thiền, chứng lục thông, thấy được
tiền kiếp, thấy được các cõi sống; khoa học thiên văn ngày nay còn xác nhận
ngài đã mô tả chính xác hình dạng các thiên hà; đặc biệt ngài đã thấy được nguyên
nhân của khổ và con đường diệt khổ. Đạo của ngài đã xuất phát chính từ điều đó.
Đặc biệt, không chỉ riêng Đức Phật đạt lục thông
thấy được các cõi, mà cùng thời, tôn giả Mục kiều Liên (tiếng
Pali: Moggallāna), một trong những đệ tử thân tín nhất của ngài, cũng đạt
được khả năng ấy, nên mới thấy mẹ của mình vì đã gây nhiều nghiệp ác nên phải ở
kiếp ngạ quỷ vô cùng đói khổ. Mục Kiều Liên đã hỏi Đức Phật cách cứu mẹ. Ngài
đã dạy rằng, chỉ có nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu
được, ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh chư tăng. Ngày lễ
Vu-lan đã ra đời từ đó. Không chỉ ngài Mục Kiều Liên, nhiều thiền sư dày công
tu luyện cũng hoặc ít hoặc nhiều đạt được thần thông, cũng có khả năng như các
nhà ngoại cảm nhìn thấy linh hồn. Như vậy, nhiều vấn đề tâm linh, tín ngưỡng đã
có tính khoa học chứ không chỉ là chuyện huyền bí.
Về tri thức của Trần Mạnh Hảo là vậy, còn thơ?
Tôi cũng đã viết, Trần Mạnh Hảo là người rất giỏi
“làm xiếc ngôn ngữ”. Có điều có tạo
được hiệu quả thẩm mỹ hay không, xin xem đoạn mà Nguyễn Thanh Giang đã trích để
ca ngợi tài thơ của Trần Mạnh Hảo trong bài “Tôi mang Hồ Gươm đi” sau đây:
Gió níu hoàng hôn
xuống đáy tranh
Lá rụng trời xao
động cổ thành
Đổi dòng, sông gửi
hồn ngưng đọng
Mượn hồ trả kiếm
lại trời xanh
Tôi muốn mang hồ đi
trú đông
Mà không khiêng vác
được sông Hồng
Mà không gói nổi
heo may rét
Đành để hồ cho gió
bấc trông
Sao Hồ Gươm biết
tôi ra đây
Mà thương ôm bóng
kẻ lưu đầy
Mà lau đôi mắt tôi
bằng sóng
Mà cả trời kia
xuống hết cây?”
Đây là bài tiêu biểu của Trần Mạnh Hảo, còn được
Phú Quang phổ nhạc. Một bài hát hay, lời có đóng góp nhưng không phải quyết
định, cái chính là giai điệu, bởi có những bản nhạc không lời vẫn trở thành bất
tử như Fur Elise của Beethoven chẳng hạn. Thuận Yến thật tuyệt vời
khi “gọt rũa” một bài thơ đánh Tàu máu lửa của Dương Soái thành bài tình ca
thật mượt mà Gửi Em Ở Cuối Sông
Hồng. Còn bài thơ của Trần Mạnh Hảo ở trên, một cách chung chung,
tất nhiên ai cũng hiểu tác giả thể hiện tình cảm của mình với Hồ Gươm, với Hà
Nội. Bài thơ cũng có rất nhiều hình ảnh lạ như “gió níu hoàng hôn”, “Muốn
mang hồ đi trú đông”, “khiêng vác
sông Hồng”, rồi “gói heo may” v.v…
nghĩa là nghe rất kêu. Nhưng đi sâu phân tích cụ thể về ngôn ngữ, như cách Trần
Mạnh Hảo vẫn hay làm với người khác, ta sẽ thấy bài thơ hoàn toàn rỗng về
ý, Trần Mạnh Hảo đúng là điển hình về việc “viết sai tiếng Việt”. Như câu “Lá rụng trời xao động cổ thành”. “Lá rụng đầy trời làm xao động cổ thành” thì mới có nghĩa chứ còn “Lá rụng trời” là lá rụng gì? Cái khó ở
chỗ này là viết cho có nghĩa thì không thành thơ mà viết thành thơ thì lại
không có nghĩa. Rồi bài thơ viết về Hồ Gươm sao lại có sông “đổi dòng” ở đó? Rồi nữa, muốn “mang hồ
đi trú đông” sao lại “Mà không khiêng vác
được sông Hồng”, ông Hảo muốn “mang hồ” đi cơ mà, sông Hồng thì có liên
quan gì? Theo truyền thuyết, Hồ Gươm là nơi Lê Lợi sau khi dùng gươm thần
đánh đuổi được giặc Minh đã “hoàn kiếm” lại cho Long Vương qua Thần Kim Quy,
như vậy, câu “Mượn hồ trả kiếm lại trời
xanh”, Trần Mạnh Hảo đã “nói điêu”!
Thực ra do kém về ngôn ngữ, nói chung là kém tài,
Trần Mạnh Hảo đã dùng nhiều từ chủ yếu để ép vần nên rất gượng và làm những câu
thơ vô nghĩa như trên.
Trần Mạnh Hảo, ngoài “tài” “làm xiếc” ngôn ngữ,
nếu theo “lý luận” về đổi mới của Nhà văn Nguyễn Minh Châu, thơ Trần Mạnh Hảo
cũng điển hình cho lối viết “minh họa”.
Với khổ thơ mà một lần tôi đã nhắc:
Mẹ ơi, bất kỳ từ
điểm nào trên trái đất
Ai cũng thấy mẹ
sinh nhiều con trai
Khi đất nước Việt
Nam mang dáng hình tia chớp
Rạch chân trời một
lối đến tương lai
Ở đây cũng có sự ép vần khiên cưỡng, để vần với
“tương lai” ở câu kết thì Trần Mạnh Hảo phải viết “con trai” ở câu trên, chính
vậy mới làm cho khổ thơ lủng củng, khấp khểnh về nghĩa. Sao lại “bất kỳ từ điểm nào trên trái
đất/ Ai cũng thấy mẹ sinh nhiều con trai”? Có phải Trần
Mạnh Hảo muốn đe dọa thế giới bằng chuyện nước ta có nhiều con trai, rồi sẽ
“cung ứng” cho quân đội nhiều lính không? Rồi sao “đất nước mang dáng hình tia chớp / Rạch chân trời một lối đến
tương lai”? Nghĩa là cho nước ta là một “tia chớp” chỉ “lối đến tương lai” bằng cách “rạch chân trời” một nhát, còn tương lai cho cái gì thì Trần Mạnh
Hảo không nói; còn ý muốn nói tương lai đó là tương lai của nước ta thì
viết như vậy nghĩa là cho nước ta là một quả bom sẽ mở được lối đến tương lai
bằng cách nổ một phát!
Chính vì thế tôi mới viết: “Một đoạn ‘thơ” rất có vần nhưng ý thì lủng
củng, nghĩa theo ngữ pháp thì vô nghĩa, còn tứ thì "Rạch chân trời một lối
đến tương lai" đúng là một ví dụ tiêu biểu về lối “minh họa”.
Còn đây là điển hình cho việc Trần Mạnh Hảo minh
họa về “hồn thiêng sông núi”:
Tất cả núi đều đổ
ra biên giới
Tất cả rừng đều
cuộn tới chở che
Giặc phương Bắc mà
liều mình lao tới
Những đỉnh núi kia
sẽ đổ xuống đè
Có điều “núi” đã chiến đấu được như vậy thì đất
nước còn cần gì đến “nhiều con trai”, còn cần gì đến quân đội, súng ống đạn
dược nữa.
Còn hai khổ sau:
Thế hệ chúng con đi
như gió thổi
Quân phục xanh đồng
sắc với chân trời
Chưa kịp yêu một
người con gái
Lúc ngã vào lòng
đất vẫn con trai
Thế hệ chúng con ồn
ào, dày dạn
Sống thì đi mà chết
thì nằm
Giọt lệ phần mình,
nụ cười dành bạn
Đất nước là một
cuộc hành quân
thì là điển hình cho lối viết “minh họa”, cách
viết một chiều, chỉ mô tả bề mặt hiện thực chứ không thâm nhập bề sâu, đã miêu
tả chiến tranh như ngày hội, dù có hy sinh gian khổ nhưng chỉ có niềm vui mà
không có đau thương, người lính Cụ Hồ như con rô bốt chỉ biết xông lên chiến
đấu và chiến thắng!
Riêng hai câu này:
Thế hệ chúng con ồn
ào, dày dạn
Sống thì đi mà chết
thì nằm
thì thật thản nhiên, vô cảm, điển hình cho lối
“sáng tác”, nghĩa là những người có chút năng khiếu, có thể sản xuất ra hàng
loạt thơ ca bằng cách ghép vần làm ra những câu thơ chung chung, nghe kêu “beng
beng”, nhưng là những câu thơ giả, không đúng với hiện thực.
*
ĐÔNG LA (tên thật:
Nguyễn Văn Hùng)
Địa chỉ: quận Bình Thạnh, thành phố Sài Gòn
Email: donglasg@gmail.com
..
.
…………………………………………………………………………
- Cập nhật từ email: ngocthai1948@gmail.com ngày 23.12.2017.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng
lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét