.
 |
| (Nhà văn Nguyễn Đình Thi ; Nguồn ảnh: internet) |
NHỚ NGUYỄN ĐÌNH THI: “MỘT CHÚT
TRẮNG HỒNG DÀO DẠT VÀNG”
*
 |
| (Tác giả Nguyễn Thế Khoa) |
Tôi vẫn nhớ mãi lần cuối cùng
được gặp Nguyễn Đình Thi ở sân 51 đầu năm 2003. Khi ấy, dù đã bước sang tuổi
79, Nguyễn Đình Thi vẫn còn đẹp lắm tuy trong nụ cười đầy ánh sáng của ông đã
thoáng nét ưu tư. Tác phẩm mới nhất của ông, tập thơ “Sóng reo” xuất bản cuối
năm 2001, một tác phẩm tài hoa trong trẻo và chân thành, làm chúng ta hiểu rằng
vẫn có thể chờ đợi những sáng tạo của tài năng nghệ thuật lớn này. Vậy mà, thật
bất ngờ, chỉ mấy tháng sau, 16 giờ 45 phút ngày 18/4/2003, Nguyễn Đình Thi đã
lặng lẽ dứt áo ra đi...
Rồi hôm nào bỗng gió bay
Cái bóng ngoài kia đến đợi
Anh giật mình đứng dậy
Đến giờ rồi hôm nay
Trên tay cốc nhỏ không đầy
Uống chúc bạn bè ở lại
Thôi xin tha cho mọi lỗi lầm
Quên cho những dối lừa khoác lác
Tôi biết tôi đã nhiều lần ác
Và ngu dại còn nhiều lần hơn…
Trong tập thơ “Sóng reo”, Nguyễn
Đình Thi đã hơn một lần chuẩn bị lời chia tay với cuộc đời bằng những câu thơ
thanh thản, chân thành và đầy sám hối như thế. Đó là những câu thơ khi đọc lên,
chúng ta không thể không ứa nước mắt kính trọng nhân cách của người viết. Một bậc
đại công thần của Đảng, một người “khổng lồ” của nền nghệ thuật Việt Nam hiện
đại, với những công lao đóng góp ít người bì kịp, trước lúc đi vào cõi vĩnh
hằng, không hề nhắc đến những đóng góp công lao mà chỉ xin thứ tha cho những
lỗi lầm, dối lừa, khoác lác, nhiều lần ác...của mình...
Với không ít người Việt Nam,
Nguyễn Đình Thi, từ lâu, đã là một huyền thoại. Người thanh niên Hà Nội đẹp
trai, tài hoa, sinh ở Luang Prabang (Lào) năm 1924, khi về quê hương Hà Nội học
ở Trường Luật đã là sinh viên luật xuất sắc nhất Đông Dương, được chính phủ
Pháp chọn đưa sang Pháp để đào tạo thành một viên chức trong bộ máy cai trị.
Nhưng Nguyễn Đình Thi đã từ chối vì từ năm 17 tuổi ông đã hoạt động bí mật
chống Pháp cứu nước trong mặt trận Việt Minh. Đến năm 20 tuổi ông đã là thành
viên của Uỷ ban Giải phóng dân tộc do cụ Hồ làm Chủ tịch và trực tiếp là thủ
lĩnh của Hội văn hóa cứu quốc Việt Nam. Bài nói chuyện ở ngày hội sinh viên tại
Hà Nội năm 1944, với nhan đề “Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao và cổ
tich” có tác dụng thức tỉnh cả một thế hệ thanh niên việt Nam về long tự hào
dân tộc. Ngay từ những ngày tháng Tám 1945, vị thủ lĩnh Văn hóa trẻ tuổi ấy đã
được giới văn hóa văn nghệ cả nước coi như một tài năng lớn, một trí tuệ lớn
đáng khâm phục. Ở tuổi 18, Nguyễn Đình Thi đã viết đến 6 cuốn sách về triết học
phương Tây, một điều mà các trí thức lớn, uyên bác về triết học cũng chưa dám
làm. Những bài viết: “Kịch Bắc Sơn”, “Nhận đường”, “Tiếng nói của văn nghệ”,
“Mấy ý nghĩ về thơ”, “Trần Đăng”, “Nam Cao”, “Nhà văn viết bằng cái gì”...những
năm đầu kháng chiến chống Pháp đó mặc nhiên làm Nguyễn Đình Thi trở thành nhà
lý luận xuất sắc đầu tiên của nền văn nghệ mới. Hai ca khúc “Diệt phát xít” và
“Người Hà Nội” đã trở thành hai ca khúc bất hủ của âm nhạc cách mạng Việt Nam,
riêng Người Hà Nội mặc nhiên được coi là bài hát hay nhất mọi thời đại về thủ
đô đất nước. Nguyễn Đình Thi là người đi đầu trong việc tạo ra một hình thức
mới, một giọng điệu mới phù hợp với thời đại mới của thơ ca với các tập thơ tạo
nên một đỉnh cao trong thơ ca đất nước như “Người chiến sĩ”, “Bài thơ Hắc Hải”,
“Dòng sông trong xanh”, “Tia nắng”, “Trong cát bụi, “Sóng reo”... Với những
“Con nai đen”, “Hoa và Ngần”, “Nguyễn Trãi ở Đông Quan”, “Giấc mơ”, “Tiếng
súng”, “Rừng trúc”, “Người dàn bà hóa đá”, “Hòn cuội”...Nguyễn Đình Thi là nhà
viết kịch giàu trí tuệ sáng tạo nhất của sân khấu Việt Nam, mỗi vở kịch của ông
khi được dựng đều trở thành một sự kiện khó quên trong lịch sử sân khấu. Với
“Xung kích”, “Vào lửa”, “Mặt trận trên cao”, “Vỡ bờ”...Nguyễn Đình Thi là một
trong những người đặt nền móng cho nghệ thuật tiểu thuyết hiện đại Việt
Nam...Có thể nói, trong một thời gian rất dài, là một trong những người lãnh
đạo văn nghệ chủ chốt và đặc biệt là với những thành quả lao động sáng tạo của
mình, Nguyễn Đình Thi đã có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển,thành tựu cũng như
han chế chung của nền văn nghệ đất nước...
Nhưng con người đã đạt được gần
như tất cả những quang vinh ở đời, nhân vật rất lớn của nghệ thuật Việt Nam
hiện đại, lại ý thức rõ sự nhỏ bé, hữu hạn của mình trước cuộc đời, trước nghệ
thuật và trước nhân dân, đất nước. Trong bài thơ “Sen biếc” nhớ danh hoạ Dương
Bích Liên năm 1990, ông viết:
Gió dữ thổi không ngừng
Tôi đi mãi vẫn lạ
Cái đẹp làm cho mỗi vật không cùng
Tôi đã có
Những ngày ánh sáng
Giữa cõi sống cõi chết
Lắm nỗi gieo neo
Và lạnh...
Tôi là ai nhỉ
Một chút trắng hồng dào dạt vàng
“Một chút trắng hồng dào dạt
vàng”, hình như đó cũng là cách Nguyễn Đình Thi tự đánh giá bản thân mình trong
sự không cùng của cái đẹp. Hơn thế nữa, với ông, thành công, danh vọng cuối
cùng cũng là những phù phiếm nhất thời, chỉ những yêu thương mới là đích thực,
vĩnh cửu. Vài năm trước chuyến đi xa này, ông đã thử “Từ bên ấy trông về”, và
thấy:
Từ bên ấy trông về
Đốm nắng vàng kia
Và mỗi lá cỏ
Nói với anh biết bao điều
Trông về từ bên ấy
Những gì anh thu vén bấy lâu
Những gì anh chăm chăm giành giật
Nào mang theo được gì đâu
Chỉ những niềm yêu của anh
Như mạch nước không ai thấy
Mỗi ngày nuôi anh lặng lẽ.
Những câu thơ, những bài thơ trên
giúp chúng ta hiểu Nguyễn Đình Thi đã từng không được là mình, đã từng bị tha
hóa bởi những tham sân si khi sống. Đó là khi ông quên mất "những niềm
yêu” của ông “như mạch nước không ai thấy" để “chăm chăm” “thu vén” “giành
giật” để phạm bao “lỗi lầm”, để phải “dối lừa”, “khoác lác”, “nhiều lần ác” một
cách thật tội lỗi, đáng khinh ghét. Nhưng không như nhiều người khác, Nguyễn
Đình Thi đã dám nói thẳng ra những “phần tối” như thế của mình ngay khi đang ở
trên đỉnh cao danh vọng không chỉ như công khai bày tỏ một tỉnh ngộ mà còn muốn
trao lại cho hậu thế một chiếc chìa khóa giúp những thế hệ sau tránh phạm những
sai lầm đau đớn như ông.
Nguyễn Đình Thi vĩ đại vì ông
luôn thấy mình bé nhỏ, nhiều lầm lỗi, và vì ngay trong tình cảnh dưới "vực
sâu" ông vẫn có thể "cứu kẻ trên bờ" (thơ Chế Lan Viên), bằng sự
thành thực rất đáng kính trọng…
Với Nguyễn Đình Thi, sau cùng cái
đẹp, luôn đồng nghĩa với cái thật là vậy!
*.
NGUYỄN THẾ KHOA
Địa
chỉ: phường Láng Thượng
quận Đống Đa, Hà Nội.
......................................................................................................
- Cập nhật từ
email: tahongtruong@yahoo.com.vn ngày 18.01.2021
- Bài viết không
thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi
rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét