ĐỌC BÀI THƠ: MỜI TRẦU CỦA HỒ XUÂN HƯƠNG - Tác giả: Châu Thạch (Đà Nẵng)

 

ĐỌC BÀI THƠ: MỜI TRẦU

CỦA HỒ XUÂN HƯƠNG

*

(Tác giả Châu Thạch)

Lại một lần nữa, đọc trên trang tranmygiong.blogspot.com tôi thấy nhà Trần Mạnh Hảo có viết về bài thơ “Mời Trầu” của Hồ Xuân Hương. Trong bài viết nầy Trần Mạnh Hảo chỉ trích giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh, chủ biên tập văn mẫu “217 ĐỀ VÀ BÀI VĂN” dùng cho học sinh trung học, đã hiểu sai về bài thơ “Mời Trầu” của Hồ Xuân Hương. Với tính tò mò của người yêu thơ, tôi tìm bài thơ “Mời Trầu” để đọc, và có đôi dòng góp ý theo chủ quan của mình về sự đúng, sai trong nhận định của hai phía.

MỜI TRẦU

 

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi

Này của Xuân Hương mới quệt vôi

Có phải duyên nhau thì thắm lại

Đừng xanh như lá bạc như vôi

*

HỒ XUÂN HƯƠNG

Ta đi ngay vào câu thơ đầu tiên:

“Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi”: Theo nhà thơ Trần Mạnh Hảo viết, câu thơ nầy đã bị chê trách trong sách của giáo Sư Nguyễn Đăng Mạnh như sau: “Mời trầu người ta, lẽ ra thì phải mềm mỏng, dịu dàng và phải bẽn lẽn một chút”

Theo tôi nghĩ, mời trầu là một cử chỉ thân thiện, có chi mà phải bẻn lẻn. Người con gái ngày xưa, khi mời trầu người con trai thì họ đã có sự giao tiếp thân thiện rồi, nên không còn sự bẻn lẻn. Hơn nữa, sau khi đưa miếng trầu, Hồ Xuân Hương đã nói với chàng trai về duyên phận hai người, về tình thắm đỏ của họ. Vậy thì người gái và trai trong thơ nầy đã có thời gian tìm hiểu nhau, chưa nói là đã yêu nhau, thì thơ không cần phải cho cô gái bẻn lẻn ở giai đoạn nầy.

Đọc hết bài thơ, ta thấy cô gái là mẫu người chửng chạc, thâm thúy khi dùng những từ ngữ văn học trong lời nói của mình, chớ không phải là một cô thôn nữ non nớt. Vậy nếu cho cô gai bẻn lẻn khi phát ngôn những câu nói rất văn học nầy thì hình ảnh cô gái như một trò hề trên sân khấu.

Tại sao tôi dám nói cô gái trong thơ chửng chạc, thâm thúy, dùng từ ngữ văn học?

Thứ nhất, ta thấy không ai mời trầu mà mời nguyên một quả cau, người ta chỉ mời môt miếng cau lấy từ quả cau bị cắt ra thôi. Ở đây cô gái nói với chàng trai “quả cau nho nhỏ’’ ý muôn nói đến sự tôn trọng chàng trai khi dùng nguyên một quả cau bổ ra để lấy một miếng cau cho chàng. Hơn nữa cả bài thơ cho ta thấy tác giả uyên thâm khi dùng ý tứ của ca dao, điển tích để lồng vào trong câu nói của mình theo miếng trầu đưa cho chàng trai

Thứ hai, cau có nhỏ trầu có hôi thật không? Người viết dám quả quyết là cau không nhỏ trầu không hôi, mà ngược lại, đó là thứ cau trầu ngon hảo hạng.

Ta biết, với chữ nghĩa của Hồ Xuân Hương, ai cũng phải công nhận bà xuất thân từ một gia đình đài các, vậy trầu cau của giai cấp nầy dùng phải là thứ cau to và ngon, trầu lớn và thơm . Câu “Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi” chỉ là cách nói nhún nhường, khiêm tốn, để tỏ ra tôn trọng người mà mình tiếp đãi mà thôi.

Bây giờ đọc câu thơ thứ hai: “Này của Xuân Hương mới quệt vôi”

Nhà thơ Trần Mạnh Hảo viết rằng, sách của giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh đã giảng dạy như sau:

“Xuân Hương không thế, cái tôi dõng dạc xưng tên: "Này của Xuân Hương mới quệt rồi..."..."...Vậy mà nhà thơ nữ của chúng ta dõng dạc: "Này của Xuân Hương". Rõ ràng là một sự thách thức táo bạo trước dư luận xã hội. Đã thế lại còn đóng dấu ấn cá nhân vào miếng trầu đưa cho người một cách rất ít mềm mỏng: "Này của Xuân Hương mới quệt rồi". Quệt cũng như têm thôi (têm trầu), nhưng quệt tỏ ra suồng sã hơn, bướng bỉnh và ngang ngược hơn, không muốn khiêm tốn một chút nào.”

Theo Châu Thạch tôi, quả thật đây là mọt sự hiểu lầm thơ quá đáng. Thật ra, khi nhà thơ nói thẳng “Này của Xuân Hương” là muốn bày tỏ sự ân cần của mình đối với chàng trai, rằng miếng trầu nầy do tay em bổ cau, quệt vôi để tiếp chàng. Bất cứ chàng trai nào (ngay cả chúng ta) khi cầm miếng cau trầu của người yêu làm cho mình, cũng thấy vui, hảnh diện và có khi cả đời không có miếng trầu nào ngon hơn thế nữa. Hồ Xuân Hương đã hiểu sâu xa tâm lý con người mới viết được câu thơ sâu sắc như thế.

Sách của giáo sư Nguyễn Đăng Mành phế phán chứ “quệt” là suồng sã và nói “Quệt cùng như têm” là không đúng chút nào. Thông thường khi biết trước khách quý đến nhà thì người ta têm trầu trước, chờ khi khách đến sẽ đem ra mời. Thế nhưng nếu khách đên bất ngờ hay khách là người thân thì chủ nhà đem cau ra bổ, đem trầu ra quệt trước mặt khách rôi đưa cho khách miếng cau và miếng trầu vừa quệt vôi. Lúc đó không cần phải têm trầu, sẽ làm cho thời gian lâu thêm khiến khách phải ngồi chờ. Xuân Hương và chàng trai không phải người xa lạ nên nàng quệt trầu rồi mời ngay là một cử chỉ thân mật, để tiếp theo đó nàng nói với chàng những lời như trút cả tâm can.

Câu thơ thứ ba: “Có phải duyên nhau thì thắm lại”

Câu thơ thứ ba nầy sách “217 ĐỀ VÀ BÀI VĂN” do giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh chủ biên đã phê phán như sau:

"Có phải duyên nhau thì thắm lại". Nhau tuy có giọng thân mật đấy nhưng hoàn toàn bình đẳng.”

Tất nhiên là phải bình đẳng rồi, vì họ là cặp đôi đang yêu nhau, chàng trai ở giai đoạn nầy chưa phải là chồng, nên chẳng có lý do gì để họ không bình đẳng với nhau. Đôi khi chàng trai muốm chiếm trọn tim nàng còn phải chịu lép vế với nàng nhiều hơn nữa. Không hiểu vì sao sách không cho cô gái được bình đẳng với chàng trai lúc nầy?

Qua câu thơ thứ tư: “Đừng xanh như lá bạc như vôi”

Với câu thơ nầy, sách của giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh viêt như sau:

“Đến câu tiếp theo không còn là giọng mời chào nữa, mà là một lời mắng hẳn hoi. Mời ăn trầu mà cứ như mắng người ta, dù là mắng yêu đi nữa, thì cũng chỉ có Xuân Hương thôi: ""đừng xanh như lá bạc như vôi”!"

Câu thơ trên là một lời mắng ư? Hoàn toàn không phải là một lời mắng. Đó chỉ là người nữ bày tỏ một ao ước, một yêu cầu nơi chàng trai mà cũng là một lời hứa hẹn của chính nàng với người mình yêu quý. Câu thơ cuối là môt lời nhắn nhủ, một lời thề nguyện, một lời ước hẹn yêu nhau thắm thiết như trầu và cau gặp nhau thì đỏ mãi, đời đời không bao giờ xanh và bạc lại. Đây là một lời nói thỏ thẻ, chân tình mà bất cứ cô gái nào khi ngồi tâm tình với người yêu cũng sẽ nói với chàng như thế. Cho đó là lời cô gái mắng chàng trai quả là một sự cố ý ghép tội oan ức vô cùng.

Viết về những giảng luận trong sách giáo khoa như trên, nhà thơ Trần Mạnh Hảo đã nhận định như sau:

“Viết như thế, các tác giả bài luận văn trên quả là không hiểu bài thơ "Mời trầu", một bài thơ trữ tình dịu dàng và tình cảm nhất của Hồ Xuân Hương. Từ "Mời trầu", tác giả bài văn mẫu đã chuyển hệ cho Hồ Xuân Hương sang kênh "mắng trầu", có thể biến nữ sĩ trở thành hình ảnh của kẻ vô duyên, bỗ bã, nhố nhăng?”

Riêng Châu Thạch tôi nghĩ rằng, các giáo sư, tiến sĩ không đến nổi dại đến độ không biết mình giảng như thế là nghịch lý, nhưng vì miếng cơm manh áo, họ cố bẻ cong ngòi bút để đưa tất cả các nhà thơ nổi danh thời xưa thành những thần tương văn học đấu tranh chống phong kiến, điều đó đã nhồi sọ những thế hệ sau họ xơ cứng trong cảm thụ văn chưng đúng với ý nghĩa của nó, văn là vẻ đẹp chương là vẻ sáng, mà biên văn chương thành công cụ cho mục đích khác./.

*.

CHÂU THẠCH (Trương Văn Trạn) 

Địa chỉ: 75 Phan Kế Bính, Đà Nẵng.

ĐT: 0929128967 - 05113894610

Email: truongvantran@hotmail.com

 

 

 

 

 

…………………………………………………………………………

- Cập nhật theo nguyên bản từ email tác giả gửi ngày 18.09.2021.

- Ảnh dùng minh họa cho bài viết được sưu tầm từ nguồn: internet.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.