VẾT SẸO CHIẾN TRANH - Truyện ký Trần Đức Phổ (Canada)

VẾT SẸO CHIẾN TRANH

(Tác giả Trần Đức Phổ)

Tôi không có cái may mắn như nhà văn Thanh Tịnh. Dĩ nhiên, nhiều người khác cũng đã có một ngày đầu tiên đến trường dễ thương và ngọt ngào như ông nhà văn đã diễn tả trong cuốn Quê Mẹ. Nói ra ít ai dám tin, nhưng ngày đầu tiên vào lớp Vỡ Lòng là một ngày kinh hãi nhất suốt quãng đời thơ bé của tôi. Câu chuyện nho nhỏ tôi sắp kể ra đây là do sự cố chiến tranh gây ra, chứ không phải lỗi lầm của ai.

Bài văn vần tôi phải học thuộc lòng ngay từ buổi học đầu tiên chính là bài “Trâu Ơi Ta Bảo Trâu Này.” Với tôi, đây là một bài ca dao khó quên. Khó quên không phải vì tôi là con nhà nông nên yêu quý con trâu, cái cày mà do buổi học đã để lại vết tích hằn sâu trong đời.

oOo

Năm tôi lên bảy, mẹ cùng một bà láng giềng, mỗi người dẫn theo cậu con trai cưng đến lớp của một ông thầy già xin cho con vào học. Ngôi trường là căn nhà mái tôn nóng hầm hập trên bãi cát trống hơi xa làng chài nơi tôi đang ở. Đón tiếp chúng tôi là ông thầy giáo già. Mái tóc đã ngả màu sương, phía sau ót có cái búi to tướng. Đôi mắt với những tia nhìn sáng quắc, lạnh băng sau mục kỉnh. Ông mặc chiếc áo dài màu trắng, cái quần dài đến mắt cá chân cũng cùng màu trắng toát. Dáng người ốm và cao, lưng hơi rùa, nhưng trông ông có vẻ nhanh nhẹn và nghiêm trang.

Sau khi nói chuyện với thầy xong, hai bà mẹ ra về. Còn lại hai đứa nhỏ bơ vơ, ngơ ngác, khép nép rướn người dõi theo phía sau lưng mẹ. Ông thầy già tháo đôi mắt kiếng xuống nhìn chăm chăm hai đứa một lần nữa, rồi ra hiệu bảo vào lớp. Lớp học gồm hai dãy bàn ghế kê song song trên nền cát trắng phau. Bọn tôi được xếp cho ngồi bàn thứ ba, dãy ghế phía trái từ ngoài cửa bước vào.

Tôi không nhớ bài giảng đầu tiên là gì, chỉ nhớ cuối buổi thầy bảo cả lớp đọc bài “Trâu ơi!” được chép rất chân phương ngay ngắn trên tấm bảng bằng gỗ sơn đen. Sau khi học trò đã đọc đôi ba lần, thầy bắt đầu xóa mỗi câu một chữ, và cứ thế cho đọc đến lúc cả lớp thuộc lòng. Trên cái bảng đen be bé bấy giờ chỉ còn cái đầu đề và những chữ đầu câu, cùng với những vệt phấn loang lổ, ngoằn ngoèo tạo ra bởi miếng giẻ lau. Lúc này mới đến hồi gay cấn. Thầy bắt đầu chia ra cho mỗi dãy bàn đọc riêng, theo nhịp gõ thước lốc cốc vào tấm bảng đen.

Phía dãy bàn bên phải đọc trước. Họ đọc vanh vách. Những tiếng trẻ thơ cố lấy sức gào lên sang sảng mỗi lần thầy gõ nhịp rồi dần dần hạ thấp xuống vì đuối hơi, nghe cũng vui vui, ngồ ngộ. Họ đọc xong, thầy giáo gật gù, vừa khoát tay vừa bảo các bạn ấy có thể ra về. Đứa nào đứa nấy chỉ chờ có thế hớn hở quơ lấy mấy cuốn vở trên bàn, rồi lao phóc ra cửa.

Đến lượt chúng tôi. Thầy giáo vừa gõ nhịp xong, mọi người cũng cố hết sức gào lên:

Trâu ơi ta bảo trâu này:

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

Cấy cày giữ nghiệp nông gia,

Đến đây thì cả bọn ú ớ... rồi nín bặt. Thầy giáo gõ bồm bộp liên hồi, không theo nhịp điệu thong thả như lúc nãy. Âm thanh chát chúa phát ra từ cái bảng gỗ càng làm cả đám hoang mang. Mỗi lần thầy gõ như vậy tôi lại giật thót cả mình, ngoan ngoãn ngồi khoanh tay lặng im. Đôi mắt mở to trừng trừng nhìn vào tấm bảng chờ mong những con chữ hiện ra. Thầy đi đi lại lại trước lớp một lát rồi cho chúng tôi tiếp tục đọc. Hễ đến đoạn nào ngập ngừng, loạc choạc, thầy nhắc cho nọi người. Sau hai lần như thế, thầy gõ thước làm nhịp để chúng tôi tự đọc. Nhưng âm thanh vang lên rời rạc, yếu ớt!

Bấy giờ ông thầy già mặt mũi đỏ gay. Cầm cây thước dứ dứ trước mặt lũ chúng tôi, giọng ông rít lên :

- Lũ dốt! Chúng mày nghe đây! Đứa nào không đọc thuộc bài thì ở lại, đọc đến chừng nào thuộc mới được về! ... Nào, bắt đầu từ bàn thứ nhất. Đứng lên!

Những đứa khác sau một hồi vật lộn khó khăn với trí nhớ cũng đã thuộc lòng nên ra về hết, chỉ còn lại hai đứa học trò mới là chúng tôi ngồi lại nơi bàn. Ngoài cửa sổ, trời bắt đầu tối dần. Tôi và đứa bạn đứng ngồi nhấp nhổm, hai mắt đỏ hoe, cứ chốc chốc lại nhìn ra cửa lớp mong được thấy bóng mẹ xuất hiện. Càng hoảng loạn, cả hai càng không nhớ được câu nào. Ông thầy già nét mặt hầm hầm, hết gỡ kiếng ra lau lại đập thước xuống bàn. Đến lúc này bọn tôi không còn kiềm chế được nữa khóc rống lên, mặc cho thầy giáo la hét. Không làm gì được chúng tôi ông lắc đầu, bước ra cửa bỏ về. Trước khi đi, không quên đóng cánh cửa tôn, và vặn khóa phía ngoài, nhốt bọn tôi trong lớp. Hai đứa điếng cả hồn, phát run, miệng kêu gào không ngớt. Mỗi đứa một chân đạp liên tục vào cánh cửa kêu rầm rầm, nhưng vẫn không ai đến mở. Khóc chán, đạp cửa chán bọn tôi ngồi bệt xuống nền cát vưa lấy tay áo quyệt nước mắt, vừa không ngừng thút thít.

Trời tối hẳn. Vừa đói, vừa khát, không còn hy vọng có ai đi ngang qua để cầu cứu, cả hai ngồi im chờ mong ông thầy quay trở lại. Không biết là chúng tôi ngồi như pho tượng được bao lâu, Trong bụng cứ phập phồng lo lắng đêm nay phải ngủ lại nơi chốn khủng khiếp này. Trong lúc bối rối chẳng còn biết làm cách gì để thoát thân, may sao cánh cửa bật mở! Ông giáo và cả hai bà mẹ xuất hiện cùng một lúc ngay phía bên ngoài. Chúng tôi vội vàng đứng bật dậy, chạy ra ôm chầm lấy mẹ khóc rống lên. Xóm chài đã lên đèn.

Chiều hôm sau, dù mẹ có dụ dỗ, la hét đến khản cả cổ chúng tôi cũng nhất quyết không đến lớp nữa. Hai bà đành chịu thua, tìm ngôi trường khác.

Sau này mới vỡ lẽ ra, lớp của ông thầy già là lớp Một, chứ không phải lớp Vỡ Lòng. Thấy tụi tôi đã bảy tuổi nên thầy cứ tưởng đã học xong i tờ bèn cho vào lớp Một. Thầy đâu biết chúng tôi mới lần đầu tiên đến trường.

Từ mùa hè năm 1971 đến giữa năm 1972 gia đình tôi xẩy ra nhiều biến cố. Trước tiên là cha tôi mất. Chị Hai bị thương suýt chết. Chiến sự lan tràn, cả nhà phải di tản. Sự việc đau lòng trở thành vết sẹo nhức buốt lâu lành trong tâm khảm tôi là sự ra đi vĩnh viễn của người cha kính yêu.

Cha tôi dáng người tầm thước, cơ bắp săn chắc như dây thừng. Nước da màu đồng hun, dãi dầu nắng gió. Từ thuở còn rất trẻ cha đã bắt đầu làm nghề đánh cá, theo nghiệp của gia đình. Ông bà nội sinh được bảy người con. Bác Hai lớn nhất mất khi còn bé. Rồi đến cô Ba. Cha tôi xếp thứ Bốn (theo cách gọi của người miền tôi), nhưng là con trai trưởng trong nhà nên bỏ học sớm để phụ giúp gia đình nuôi đàn em dại.

Khi lớn lên, lập gia đình ra ở riêng cha cũng không được chia của cải gì nhiều, chỉ là một mảnh vườn nhỏ, và một chiếc ghe con con. Với nghị lực và sự cần cù, chịu khó nên đếm năm ông mất sản nghiệp của gia đình đã khá hơn. Cha tôi lúc đó làm chủ một chiếc tàu đánh cá chạy bằng máy dầu hẳn hoi chứ không phải là ghe bầu chạy buồm như thời ông tôi. Cùng với chiếc tàu là ba đầu lưới đánh cá. Mỗi loại hai mươi tấm. Trong đó gồm có lưới chuồn; lưới ba; và lưới cảng. Cha là một thủy thủ và là một thuyền trưởng dày dạn kinh nghiệm biển khơi.

Kỷ niệm sâu sắc nhất mà tôi còn nhớ về cha là Người đã tập bơi cho hai anh em. Gia đình tôi sinh sống ở Sa Huỳnh, nơi đây có cửa biển tốt, vả lại được quân đội Việt Nam Cộng Hòa bảo vệ nghiêm ngặt, nên ít bị du kích cộng sản quấy phá.

Một buổi chiều mùa hè, cha dẫn hai anh em ra biển cho ngồi vào cái thúng (mủng) chai lớn, do cha bơi chèo ra chiếc tàu đang thả neo ngoài xa. Mặt biển rộng mênh mông, nước trong xanh, nhìn thấy cả những con cá chai, con cúm núm bò nơi đáy cát. Gió nhẹ nhưng biển cũng gợn lên những con sóng nhấp nhô. Ánh nắng buổi chiều màu mật ong rót xuống chiếc dầm bơi loang loáng nước cứ lấp la lấp lánh như những đồng tiền vàng. Trong bờ, một bầy trẻ con đang tắm, cạnh chúng vài người lớn vừa trông chừng vừa cào nghêu, cào ốc.

Khi đến cạnh chiếc tàu, Cha lấy dây thừng trong mủng cột vào thành tàu. Xong, ông lần lượt ôm hai anh em thả ùm xuống biển. Tôi chưa kịp kêu lên thì đã chìm xuống nước. Hoảng hồn thất kinh, tôi đưa tay quẫy chân đạp tứ tung cố gắng ngoi lên đớp lấy không khí. Một ngọn sóng nâng tôi lên, rồi hạ tôi xuống làm tôi uống một ngụm nước mặn chát, sặc sụa. Đó là lần đầu tiên trong đời tôi nuốt vào bụng một ngụm nước biển. Thất thanh, tôi kêu lên “cha... cha...” Ông vẫn bơi gần đấy nhưng không đưa tay cho tôi vịn, mà bảo tôi nằm soãi người ra dùng tay chân khoát nước cho mạnh. Tôi cố gắng tạo tư thế nằm ngang người trên mặt nước nhưng không được, cứ quẫy đập tứ tung. Càng đạp đôi chân càng nặng nề và càng chìm dần. Lúc sắp chìm hẳn người tôi được nâng lên. Tôi ngước mặt lên hớp lấy hớp để vài ngụm không khí. Qua cơn hoảng loạn, mới biết bàn tay của cha đang đặt dưới bụng tôi, nâng lên, nên tôi mới thoát chết. Thằng em đang điu vai bên kia của ông. Nó nằm dài trên mặt biển. Một tay quào quào vào trong nước, đôi chân không ngừng đạp mạnh ra phía sau. Cha vẫn với tư thế bơi đứng như vậy tập cho anh em tôi một đoạn xa. Sau đó cùng nhau lên tàu ngồi phơi nắng.

Cha là người ít nói và rất hiền lành, chưa bao giờ Người đánh đập anh em tôi roi nào. Tính hiền lành, thật thà của ông đã nổi tiếng cả một vùng. Chưa bao giờ ông cãi vã sinh sự với đồng nghiệp hay bạn bè lối xóm. Có lẽ cũng vì thế mà các chị gái tôi đều dễ lấy chồng và đều sống hạnh phúc dù không giàu có gì. Con gái nhờ đức cha mà. Ông không bao giờ uống rượu nhưng nghiện thuốc lá rất nặng. Mỗi ngày hút hết hai mươi điếu Rồng xanh. Đó là tất cả những gì tôi còn nhớ được về cha.

Năm 1971 Cha mất vì loạt đạn ngớ ngẩn của một anh lính hay dân vệ gì đó bắn lúc còn đang ngái ngủ sau khi đổi ca gác. Tôi nghe bạn của cha kể lại với mẹ như vầy:

Lúc ấy vào khoảng ba giờ sáng, Cha tôi xách chiếc đèn măng xông cùng năm người bạn chài lên cảng cá Sa Huỳnh để đi biển. Tàu đậu ở bến cảng bán cá chiều hôm trước. Dạo đó Sa Huỳnh chiến sự rất căng thẳng, cộng quân thường đánh phá. Người dân đi đêm phải mang đèn thật sáng để lính canh dễ dàng nhận biết. Đoàn người của cha làm đúng theo quy định. Thế nhưng tên lính gác vừa mới thay ca trên chòi canh bến cảng nhìn thấy ánh đèn và bóng người di chuyển lại tưởng là cộng quân xâm nhập nên bắn xối xả một loạt súng liên thanh vào nhóm người vô tội. Ngay loạt đạn đầu cha tôi đã bị đạn xuyên qua yết hầu, mất ngay tại chỗ. Một người bạn khác của ông bị bắn gãy chân trái. Đến nhà thương, bác sĩ phải cưa chân bỏ thì mới bảo toàn được tính mạng. Sau loạt đạn đó tên lính bắn tiếp loạt đạn thứ hai, những người còn lại tháo chạy ra biển, trầm mình dưới nước mới thoát nạn kiếp.

Lúc nghe tin dữ cả nhà bàng hoàng, chết điếng. Mẹ tôi bỏ cả ăn uống, thức trắng bên quan tài cha tôi suốt mấy ngày đêm. Sau đó dù một thân một mình đường sá khó đi, bà vẫn nhất quyết đem thi thể cha tôi về chôn cất tử tế ở quê nhà. Các chị lớn còn ở cả trong Sài Gòn mãi đến tháng sau mới hay tin mà về chịu tang.

Sa Huỳnh. Những ngày đầu mùa hè năm 1972, tình hình chiến sự càng lúc càng nghiêm trọng. Đêm đêm đại bác của quân Việt cộng bắn phá đều đều vào vùng Quốc gia. Nhiều quả rơi vào khu dân cư. Các gia đình lo kiên cố lại hầm trú ẩn trong nhà, xung quanh và trên nóc hầm chất chồng những bao cát hoặc bất cứ thứ vật liệu gì có thể che chắn được mảnh pháo. Đã có nhiều người bị thương vong vì những quả đạn của Liên-xô, Trung cộng. Chị Hai bị một mảnh pháo ghim vào sau lưng, chỗ bả vai, Máu chảy giàn giụa. Mẹ tôi hối hả đưa chị đến nhà thương. Sau khi được băng bó và chụp quang tuyến X, biết mảnh đạn không chạm đến phổi bác sĩ cho về nhà ngay ngày hôm sau.

Lo lắng tình hình có thể khốc liệt, tồi tệ hơn nữa, mẹ vội vàng thu xếp cho mấy chị cùng đi với tôi vào Nha Trang nương nhờ gia đình ông chú. Mẹ với em trai tôi tạm thời ở lại, đợi bán căn nhà và những vật dụng linh tinh khác rồi vào sau. Đường bộ không thể đi được, mấy chị em chỉ còn cách đi bằng đường biển. Nhưng tuyến đường này cũng nguy hiểm thập phần.

Buổi chiều hôm đó, mỗi người chúng tôi mang theo một túi quần áo, lặng lẽ xuống bãi biển Châu Me đe lên thúng chai ra chiếc tàu đang đậu ngoài khơi. Mẹ và em trai tôi đi theo đưa tiễn. Giữa thời buổi loạn ly, cuộc chia tay nào cũng tiềm ẩn sự bất an, khó lường.

Khi cả gia đình đến nơi tập trung đã quá nửa buổi chiều. Bãi biển đông nghịt người. Hầu hết là đàn bà và con nít. Tiếng gọi nhau, tiếng kêu la hỗn loạn. Ngoài khơi xa, thấp thoáng hai ba chiếc tàu đang thả neo, trông chúng be bé như những cái mo cau bồng bềnh trên mặt nước. Sóng biển khá lớn vì trời bắt đầu ra giông. Đám người di tản chờ một lát lâu mới có mấy cái thúng từ ngoài biển bơi vào. Nhiều người xuống thúng và bắt đầu rời bãi. Ngay lúc đó một vài tiếng súng tiểu liên nổ râm ran. Những lằn đạn lửa đỏ lòe bay vèo vèo trên mặt biển. Mọi người nhốn nháo. Có tiếng quát tháo, tiếng khóc thét của trẻ con. Những chiếc thúng hối hả chèo nhanh ra khơi, chồm lên hụp xuống trước những con sóng dữ tung bọt trắng xóa. Tiếng súng không ngừng nổ đôm đốp.

Chị em tôi đi chuyến thúng gần chót. Lúc này bầu trời đầy mây đen. Gió thổi mạnh, sóng đập vào bờ ầm ào, càng lúc càng lớn hơn. Những lằn đạn chẳng biết của phía nào không ngừng bay veo véo trên mặt biển xám xịt. Ông anh rể tôi ra sức chèo kịch liệt. Cái thúng chai bé xíu phải chuyên chở đến năm con người vừa lớn vừa nhỏ nên muốn chìm. Nước mấp mé vành thúng. Trời đổ mưa. Mấy bà chị, người niệm Phật, người niệm Quán thế âm Bồ tát mà giọng run run. Miệng niệm tay không ngừng tác nước cho cái thúng đỡ khẳm.

Tôi đưa mắt nhìn vào bờ, mỗi khi có con sóng trồi lên thoáng thấy hai cái bóng của mẹ và em tôi đang đứng trong bờ nhìn ra, đưa tay vẫy vẫy. Chiếc thúng trồi lên hụp xuống mấy lần nữa thì không còn nhìn thấy gì. Trời tối sầm, mưa như trút nước. Nước mưa lẫn nước mắt chảy ướt đẫm mấy khuôn mặt chị em tôi.

Cái thúng mỏng manh cuối cùng an toàn cập vào chiếc tàu đón khách, không có một vết đạn nào găm vào vành. Anh rể giúp tôi leo lên tàu. Lúc này, tiếng súng cũng đã im lặng. Bầu trời đêm tối mịt, và trận mưa giông giống như một bức màn đen kỳ bí bao bọc, che giấu cho con tàu. Tôi tin rằng hôm đó thoát được kiếp nạn là nhờ sự linh thiêng phù hộ của cha tôi.

Lênh đênh trên biển không biết bao nhiêu ngày đêm, tôi say sóng ói mửa tới mật xanh mật vàng, không ăn gì được, chỉ uống mỗi nước lạnh cầm hơi. Người đuối sức, mệt lả, ngủ li bì. Khi chị tôi đánh thức, tôi tỉnh dậy tàu đã thả neo nơi Cầu Xóm Bóng, Nha Trang. Lúc đó là vào ban đêm. Những ngọn đèn trên cầu bật sáng choang. Tôi ngước mắt nhìn và reo lên:

- Ô, chị ơi... coi mấy ông sao kìa, to và gần quá!

Chị tôi bật cười khanh khách:

- Khờ quá! Bóng đèn đấy!

Tôi cãi:

- Đèn làm gì mà sáng thế?

- Đèn điện đó em!

Sau khi tạm tá túc ở nhà chú thím tôi được nửa tháng vẫn không nghe tin tức gì của mẹ và em trai tôi, chị Hai sốt ruột định trở về Sa Huỳnh đưa họ vào. Chị tính sáng hôm sau sẽ lên đường thì ngay chiều hôm đó mẹ và em tôi vào đến nơi. Cả gia đình lại được đoàn tụ, ai cũng vui mừng khôn xiết, dẫu rằng nhà cửa đã tiêu tan, cuộc sống đang trong cảnh ăn nhờ ở đậu.

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Chuyện làng văn0

- Kho sách0

- Bạn đọc cảm nhận về thơ của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận bài thơ “Quê Nghèo” của Đặng Xuân Xuyếnl

- Bạn đọc cảm nhận về một số tác phẩm của Đặng Xuân Xuyếnl

- Đặng Xuân Xuyến - Cảm nhận thơ văn 1l

- Đặng Xuân Xuyến - Cảm nhận thơ văn 2l

Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn

“CÔ” SƯỚNG CƯỚI VỢ của Đặng Xuân Xuyến: