THÊM NHÀ BÁO VIẾT BẬY VỀ ‘THẤU CẢM’: NGUYỄN THÚY HỒNG - Tác giả: Chu Mộng Long (Bình Định)

(Nguồn ảnh: internet)

THÊM NHÀ BÁO VIẾT BẬY VỀ ‘THẤU CẢM’:

NGUYỄN THÚY HỒNG

* 

(Tác giả Chu Mộng Long)

Một học trò nhắn vào inbox một bài viết gọi là “phản biện Chu Mộng Long” về vụ đề thi trích văn bản của Đặng Hoàng Giang cho phần đọc hiểu.

Tôi chịu khó đọc để học hỏi. Tiếc là bài viết của một kí giả chứ không phải của một học giả. Nữ nhà báo có tên là Nguyễn Thúy Hồng, phóng viên báo Giáo dục và Thời đại, thường trú tại Đà Nẵng. Học thuật của nhà báo thì tôi đoán chắc là học mót và nói hót.

Quả nhiên, cả bài gọi là phản biện nhưng không có một phản biện nào. Âm hưởng chi phối toàn bài là hót. Hãy nghe bà Hồng hót: “Cá nhân tôi và rất nhiều bạn đồng nghiệp đánh giá cao ý tứ và cách hành văn của Đặng Hoàng Giang trong đoạn trích đưa vào đề thi”, “Việc tác giả đưa ra các ví dụ minh họa cho “thấu cảm” cũng rất tiêu biểu và đậm chất nhân văn: “Đứa bé ba tuổi sẵn sàng chìa con gấu bông của mình cho em bé sơ sinh để dỗ em bé đang khóc; Cô gái nhăn mặt cảm nhận được cái đắng ngắt của vị thuốc mà bạn mình đang phải uống. Cậu bé Bồ Đào Nha an ủi một cổ động viên người Pháp sau trận chung kết EURO 2016”.

Hót Đặng Hoàng Giang nhưng thực chất là hót người ra đề, hót lãnh đạo cho đúng tư cách nhà báo. Cùng với hót bên này là chỉ trích, chụp mũ bên kia. Bà Hồng viết: “Thiết nghĩ, phản biện là một việc làm hữu ích cần thiết để thúc đẩy sự phát triển, nhưng hãy trên tinh thần vì cái chung, nhất là với một vấn đề liên quan đến lợi ích của cộng đồng; đừng chỉ vì đề cao cái tôi, đánh bóng cá nhân mình mà mạt sát người khác như bài viết của Chu Mộng Long”.

Ha ha… Tôi mà muốn đánh bóng tên tuổi thì đi nói hót quan trên sẽ dễ bóng hơn, bóng từ đầu đến mông! Phản biện và mang được tri thức đến cho mọi người thì chỉ có sứt đầu mẻ trán chứ bóng cái gì?

Nguyên tắc phản biện là bám vào từng luận điểm để tranh luận. Nhưng nếu hỏi theo cách hỏi của các đề thi, rằng bài viết của Chu Mộng Long có mấy luận điểm thì chắc bà ta ngọng? Căn cứ vào cái bài gọi là phản biện không đầu không cuối của bà, tôi dám chắc bà không trả lời được theo trình độ đọc hiểu của học sinh phổ thông, mặc dù tôi diễn đạt rõ ràng cụ thể, bám sát từng câu từng chữ của Đặng Hoàng Giang!

Né tránh tất cả những điều tôi đã phản biện, bà ta học mót trên mạng được mấy chữ và cố công bào chữa cho cái từ đinh của Đặng Hoàng Giang: thấu cảm. Bà Hồng viết: “Nếu tách riêng từ “thấu cảm” ra thì có thể khó đối với học sinh; vì đây là từ ghép phiên âm Hán Việt, gồm thấu và cảm, nghĩa là thấu hiểu và cảm nhận (hay xúc cảm, đồng cảm). Nhưng tác giả đã đặt nó trong một chỉnh thể văn bản, có những dẫn giải khá rõ ràng (xin hãy đọc kỹ ở đề trích dẫn kèm theo. Việc tác giả đưa ra các ví dụ minh họa cho “thấu cảm” cũng rất tiêu biểu và đậm chất nhân văn: “Đứa bé ba tuổi sẵn sàng chìa con gấu bông của mình cho em bé sơ sinh để dỗ em bé đang khóc; Cô gái nhăn mặt cảm nhận được cái đắng ngắt của vị thuốc mà bạn mình đang phải uống. Cậu bé Bồ Đào Nha an ủi một cổ động viên người Pháp sau trận chung kết EURO 2016”.

Bào chữa như vậy thì thà bôi tro trát trấu vào mặt Đặng Hoàng Giang có hơn không?

Bài trước vì còn cả nể, tôi lờ đi sự chế biến từ hết sức tùy tiện của Đặng Hoàng Giang. Các từ điển tiếng Việt và cả từ điển Hán – Việt đều không có từ “thấu cảm”. Trong đời sống cũng không ai dùng, trừ bọn múa chữ như nhảy đồng ở đạo Mẫu. Riêng hai từ tố Hán: thấu và cảm mà bà ta khoe để tỏ ra Hán rộng cũng không có nghĩa như bà ta tưởng tượng. Đây, thấu 透 là xuyên qua, thông suốt; cảm 感 là cảm thấy, cảm động, tình cảm. Các từ điển đều chỉ giải thích như thế. Nếu ghép lại thì “thấu cảm” đồng nghĩa với “thông cảm”. Giải thích “thấu cảm”: “gồm thấu và cảm, nghĩa là thấu hiểu và cảm nhận” thì chỉ có thể là cách giải thích nôm na của người dân quê dốt mà hay nói chữ. “Thấu” không có nghĩa bao hàm cả “thấu hiểu”. Vì “thấu hiểu” là một từ ghép giữa thấu và hiểu, cho nên tôi đành tạm chấp nhận Đặng Hoàng Giang chế biến thêm từ ghép mới là “thấu cảm” và không thèm bàn. Cứ xem thấu cảm là thông cảm, thậm chí đồng nghĩa với trực giáccũng được. Và khi đã ghép “thấu” và “cảm” thành “thấu cảm” thì rõ ràng “thấu cảm” khác biệt với “thấu hiểu” như tôi đã chỉ ra ở bài trước.

Từ gốc tiếng Anh empathy ư? Đây không phải là thuật ngữ chuyên môn mà chỉ là một từ thông thường xuất hiện trong diễn giải tâm lí học, mỹ học. Không có trang từ điển nào dịch từ này là “thấu cảm”, trừ ông Lạc Việt tự chế trên vi tính. Empathy: n 1. Khả năng hình dung được và chia sẻ cảm xúc, kinh nghiệm từng trải v.v. của người khác; đồng cảm. 2.Khả năng đồng cảm với, thí dụ, một tác phẩm nghệ thuật mà mình đang nhìn vào và do vậy hiểu được ý nghĩa của nó; sự cảm thông. (Từ điển Anh – Việt, Viện Ngôn ngữ học, tr.525). Nói gọn, empathy là đồng cảm, thông cảm. Từ điển Anh – Anh: the ability to understand and share the feelings of another – khả năng nhận biết và chia sẻ cảm xúc với người khác, tức đồng cảm – chia sẻ. Dịch thành “thấu cảm” = thấu hiểu + cảm nhận là múa chữ, ghép từ tùy tiện, trong khi tiếng Việt có thừa từ tương đương!

Ghép từ như Đặng Hoàng Giang và theo cách hiểu của Nguyễn Thúy Hồng khác nào bọn teen chế từ theo cách: Âm đạo = Âm nhạc + Đạo cụ…

Mà bà Hồng hay cả vạn đồng nghiệp của bà có bào chữa kiểu gì thì cũng không thể ăn khớp với định nghĩa của Đặng Hoàng Giang. Đành rằng, thuật ngữ có tính quy ước, có thể sáng chế khi không có từ tương đương, không cần sát nghĩa của từ gốc, nhưng mọi sáng chế ra thuật ngữ đều phải thuyết minh rõ ràng. Trong khi “thấu cảm” của Đặng Hoàng Giang có đến sáu nghĩa tréo ngoe, chập cheng trong một đoạn văn ngắn. Một, “Thấu cảm là khả năng nhìn thế giới bằng con mắt của người khác…”, tức vô ngã và phản cảm vì tự đánh mất mình! (Xin lỗi, tôi phải tách mệnh đề này ra vì không ăn nhập với vế sau – nội dung 2). Hai, “đặt mình vào cuộc đời của họ”, tức đồng cảm. Ba, “Giống như cái lạnh thấu vào tủy hay cái đau thấu xương…”, tức “thấu cảm” là cảm lạnh, đau khớp (tôi phải tách vế so sánh này ra nữa vì nó không ăn nhập gì với nội dung 4). Bốn, “thấu cảm là sự hiểu biết thấu đáo, trọn vẹn một ai đó, khiến ta hiểu được những suy nghĩ của họ, tức thấu hiểu, thông hiểu. Năm, “cảm được những cảm xúc của họ, tức thấu hiểu, và tất cả xảy ra mà không có sự phán xét”, tức trộn lẫn giữa cảm và hiểu (trong khi cảm và hiểu là khác biệt mà tôi đã nói ở bài trước). Sáu, “Khả năng đọc được tâm trí và tâm hồn của người khác là một khả năng phát triển ở những người mẫn cảm”, tức “thấu cảm” là ngoại cảm đồng bóng (vì đọc được tâm trí và tâm hồn của người khác là hoang tưởng), thêm “mẫn cảm” nữa để tỏ ra nhiều chữ – dân mạng chế nhạo gọi đó là thuật ngữ y học chỉ sự dị ứng thuốc???

Đề thi yêu cầu đọc hiểu, học sinh hiểu thế nào về sáu nghĩa tréo ngoe được diễn giải lủng củng trên kia? Lại thêm một câu nữa bắt học sinh viết một đoạn văn ngắn luận về “thấu cảm”, học sinh luận cả sáu nghĩa chập cheng, lủng củng đó sao?

Vì học sinh thân yêu đừng để chúng hoang mang ư? Sao bà Hồng không nghĩ đến một điều mà trái tim nhạy cảm nào cũng phải đau khi con em của chúng ta phải điên đầu với cái mớ bùng nhùng chữ nghĩa mà người ra đề đã ném cho chúng thử thách? Hay bà nghĩ bọn trẻ cũng chỉ hiểu như bà nên cứ viết đại khái như bà là xong? Giáo dục như thế thì đạt đến trình độ gì?

Bây giờ thì tôi mới nhè vào các ví dụ của Đặng Hoàng Giang mà bài viết trước tôi đã cho qua. Bà đã khoe nó rất tiêu biểu và giàu tính nhân văn. Trong khi cả ba ví dụ đều chẳng ăn nhập gì với sáu nghĩa cù nhầy mà ông Giang giảng giải, kể cả cái nghĩa sâu sắc mà tôi muốn có về sự “thấu cảm”. Một, “Đứa bé ba tuổi sẵn sàng chìa con gấu bông của mình cho em bé sơ sinh để dỗ em bé đang khóc” là một ví dụ hời hợt, bởi đó chỉ đơn thuần là chuyện chia sẻ đồ chơi bình thường của con trẻ. Hai, “Cô gái nhăn mặt cảm nhận được cái đắng ngắt của vị thuốc mà bạn mình đang phải uống” là một ví dụ lãng nhách về cái gọi là thấu cảm, bởi cái sự nhăn mặt kia không cảm nhận được điều gì ở người khác ngoài việc cô ta sợ uống thuốc. Ba, “một cậu bé Bồ Đào Nha tiến đến an ủi một fan (bà Hồng lập lờ sửa lại là “cổ động viên”) người Pháp cao to gấp rưỡi mình, đang ôm mặt khóc vì đội Pháp thua trận chung kết. Anh người Pháp cúi xuống ôm cậu bé mà người vẫn rung lên nức nở” là một ví dụ thật sự nhảm nhí, giả tạo, bởi đó chỉ là sự an ủi cho một fan cuồng bóng đá hơn là sự đồng cảm, chia sẻ. Tóm lại là cả ba ví dụ Đặng Hoàng Giang đưa ra đều nhạt thếch, có tính chất nhảm nhí chứ không hề đậm tính nhân văn như bà Hồng ngợi ca. Ba ví dụ ấy đạt đến năng lực “đọc được tâm trí và tâm hồn của người khác” ở chỗ nào? May mà Đặng Hoàng Giang hay Nguyễn Thúy Hồng không đưa thêm dẫn chứng về các fan Việt khóc lóc thê thảm rồi hôn ghế, liếm ghế sao Hồng, sao Hàn cho nó cuồng nhiệt về tính nhân văn sâu sắc, cao cả để giáo dục cho thanh thiếu niên???

Nếu muốn chứng minh sâu sắc cho một empathy đúng nghĩa thì chỉ cần một dẫn chứng mà tôi đã nói ở bài trước, bà Hồng ạ. Là chỉ cần nghe nói các em bé vùng cao không quần không áo trong giá buốt là người ta đã xúc động vô bờ, có thể vượt đèo lội suối mang đến cho các em những gì cần có chứ không cần suy tính về cái gọi là giữ gìn bản sắc dân tộc.Đó chỉ có thể là một sự suy tính ngu xuẩn và ích kỉ nhưng lại cao giọng văn hóa, đạo đức, nhân văn!

Nhà khoa học phải dùng từ ngữ thể hiện đúng nghĩa của nó chứ không thể bẻ cong chữ nghĩa theo cách của nhà báo bị kiểm duyệt. Cái bãi thải do bọn phá hoại môi trường thải ra thì là thối chứ không thể nói “không được thơm lắm” để gọi là có tính xây dựng. Dốt là dốt, đạo đức giả là đạo đức giả chứ không có từ thay thế. Dốt thì lo mà học hỏi, càng múa may chữ nghĩa của thứ đạo đức, văn hóa rởm ra để bào chữa càng lòi đuôi dốt. Đến lúc những thứ nhảm nhí, cặn bã phải được dọn sạch thì mới có thể xây dựng nên một nền giáo dục trong sáng lành mạnh, bà Hồng ạ!

———-

P/S: Ai muốn phản biện thì nối kết cả hai bài tôi viết lại với nhau và bám vào từng luận điểm mà phản biện chứ đừng nói vo như vo gạo rồi chụp mũ tùy tiện!

Mời thư giãn với nhạc phẩm THẰNG BỜM CÓ CÁI QUẠT MO

của Đỗ Lộc, qua tiếng hát bé Bảo Khương:

            

*

CHU MỘNG LONG (tên thật: Châu Minh Hùng)

Địa chỉ: Khoa GD Tiểu học Mầm non, Đại học Quy Nhơn

170 An Dương Vương, phường Nguyễn Văn Cừ,

thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định

Điện thoại: 0982.03.61.75

.

  ........................................................................................

- Cập nhật từ email: quanboyman1992@yahoo.com.vn gửi ngày 21.01.2019

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến. 

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại. 

.