THẦN KHÚC CỦA DANTE ALIGHIERI ĐỊA NGỤC THI CA KHÚC XXVI - Chuyển ngữ: Phạm Trọng Chánh (Pháp)

Đặng Xuân Xuyến Thứ Hai, tháng 7 20, 2020 Leave a Comment

THẦN KHÚC CỦA DANTE ALIGHIERI

ĐỊA NGỤC

THI CA KHÚC XXVI

Tầng Địa Ngục thứ VIII, ngục thứ 8. Những mưu sĩ nham hiểm bị bao trong lửa. Gặp Ulysse (Uy Lĩnh), Ulysse kể lại chuyến đi sau cùng và cái chết.

Firenze hỡi, hãy vui lên,

Cao cả trên đất, cánh tung biển ngàn.

Danh tiếng vang tận âm cung,

Ngục kẻ trộm cắp, gặp năm người tài.

Làm ta hổ thẹn lắm thay,

Thành phố chẳng lấy việc này làm vinh.

Giấc mơ gần sáng thật hơn,

Người sẽ học được thời gian ngắn này.

Mọi bất hạnh Prato, bao kẻ mong thay,

Những điều xãy đến, nơi này thời gian. 10

Nó xãy ra vì lẽ tất nhiên,

Tuổi càng cao thấy lòng càng đớn đau.

Chúng tôi lại đi, bậc thang cao,

Mà chúng tôi đã gian lao xuống dần.

Giờ lại lên, Thầy sau lưng,

Chúng tôi rong ruổi trên đường vắng tanh.

Giữa đá tảng, đá nhô cong,

Nếu không tay chẳng dời chân bước gì.

Tôi đã mệt, còn mệt khi,

Lòng còn nhớ lại đường đi nơi này. 20

Khác lẽ thường muốn lại đây,

Trí óc phóng túng, đức thay dẫn đường.

Vận may thần thánh ban ơn,

Ban cho năng khiếu tôi không muốn thèm.

Như nông phu nghỉ trên đồi nương,

Đuốc lửa tạo hóa sáng trưng trời hồng.

Hiện ra dài, ẩn náo ngắn hơn,

Ngày đàn ruồi đến, thay đêm muỗi mòng.

Đom đóm thung lũng bay sang,

Ngày hái nho đến, nhà nông bừa cày. 30

Ngục thứ tám rực đuốc soi,

Tôi nhìn xuống đáy thấy nơi lạ kỳ.

Như con gấu rữa hận gì,*

Chiến xa Elie, bước đi khởi hành,

Vút bay đến tận trời xanh,

Vút cao chẳng thể phóng tầm mắt xa.

Thấy gì khác lửa lập lòe,

Bay lên cao tựa mây che nhẹ nhàng.

Cũng như thế, lửa ngục hầm,

Bên trong chứa một tội nhân cực hình. 40

Nhưng không thể thấy gì trong,

Tôi lên cầu đỉnh cố trông rõ nào.

Nếu không bám đá chặt sao,

Thì tôi rơi tỏm xuống vào vực sâu.

Thấy tôi nhìn, chăm chú lâu,

Thầy rằng : Trong ngọn lửa bao âm hồn.

Bị bao bọc, thiêu đốt trong

Thưa Thầy ! tôi đáp. Con mong lời Thầy,

Con tính hỏi, dự đoán này,

Sự tất như thế, việc bày thế nao ? 50

Kẻ trong lửa tách hai nào,

Người có thể giống làm sao lửa giàn,

Thiêu Étéocle và em.*

Thầy rằng : Trong đó nơi đang thụ hình,

Ulysse, Diomède chung cùng,

Như cơn thịnh nộ tam bành ngày xưa,

Họ đang than khóc lửa to,

Về kế ngựa gỗ, mưu mô hạ thành.

Giống nòi La Mã nảy sinh,*

Họ khóc cái chết nguyên nhân sự tình 60

Deidamie thương nhớ Achille,*

Họ đền tội phá tượng thần Palladium.*

Trong lửa họ còn nói chăng ?

Thầy ơi ! giải thích con hằng cầu mong.

Nghìn lời mong đợi cầu xin,

Chớ từ chối nỗi đợi trông nơi này.

Ngọn lửa đến gần chia hai.

Lòng con muốn đến trước nơi nghiêng mình.

Thầy rằng : Lời thật đáng khen.

Tâm tình kính phục ta lòng thuận ngay, 70

Nhưng con cẩn thận lời này,

Một mình ta nói, vì Thầy hiểu con.

Điều con muốn, họ khinh thường,*

Họ người Hy Lạp nên không thích lời.

Khi ngọn lửa đến gần nơi,

Và Thầy tôi chọn đúng thời điểm thay,

Tôi nghe Thầy nói lời này :

Ôi một ngọn lửa, các anh, hai trong cùng.

Tôi rất kính phục các anh,

Kính phục nhiều ít, tấm lòng tiếng danh. 80

Tôi viết ngợi ca các anh trong thế gian.

Chớ bỏ đi, một lời còn hỏi thêm:

Chết làm sao, nơi đâu xã thân,

Tia sáng cao nhất lửa hồng cổ sơ.

Lửa lay động, thầm thì lời ,

Như đang trước gió lung lay nói gì.

Ngọn lửa chao lại đảo đi,

Như là các lưỡi nói chi thay lời.

Một giọng chợt nói ra thôi :

Sau khi che dấu xa rời Circée, 90

Một năm gần Gaète.

Trước Énée đến đây và đặt tên.

Dù lòng dịu ngọt của con,

Dù bao âu yếm tình thương cha già,

Dù hạnh phúc Pénélope cho ta.

Cũng không thắng nỗi ước mơ nhiệt tình.

Thành người thế giới thạo thông.*

Biết yếu hèn với bản thân con người.

Ta xông pha ra biển khơi,

Một con thuyền với bao người bạn thân. 100

Những chiến hữu xông pha cùng,

Bến bờ ta đến tận cùng Tây Ban Nha,

Tới Maroc, đảo Sardes.

Và nhiều biển khác bao la quanh vùng.

Già, chậm, ta bạn đồng hành,*

Khi ta đến tận nơi vùng biển eo.

Nơi Hercule trồng trụ báo hiệu bờ,

Xứ người cùng tận, xa bờ vượt lên.

Về bên phải, bỏ Séville,

Bên trái ta bỏ vượt vùng Ceuta. 110

Rằng: Anh em, ngàn trùng qua,

Hiểm nguy ta tới được là phương Tây,

Chỉ còn chặn đường ngắn đây,

Chặn đường còn lại là ngay đích mà.

Chớ từ chối, kinh nghiệm ta,

Theo mặt trời đến đất xa vắng nào.

Chúng ta dòng dõi thanh cao,

Chẳng sinh đề sống đời nào thú hoang,

Mà theo hiểu biết tâm hồn,

Ta lời ngắn gọn nói cùng bạn thân. 120

Lòng nhiệt thành cuộc viễn hành,

Dù ai muốn chẳng thể lòng cản ngăn.

Quay mũi tàu lṣi hướng Đông,

Mái chèo như cánh bay cùng dại điên.

Nhấm về phía trái luôn luôn,

Ban đêm tôi thấy muôn ngàn vì sao.

Cực khác, cực ta phía sau,

Dần chìm thấp xuống biển nào xa xăm.

Năm ngày ánh sáng, năm tối tăm,

Ánh sáng phía dưới mặt trăng trắng ngà 130

Từ khi quyết đ̣inh vượt qua,

Chúng tôi nhìn thấy núi xa thần nào.*

Còn cách xa vòi vọi cao,

Tôi chưa từng thấy nơi nào thế gian,

Lòng hân hoan, biến khóc than,

Lốc cuốn một ngọn dâng lên đất này.

Giáng mạnh mũi tàu lăn quay,

Ba lần lốc xoáy tròn xoay con tàu.

Lần thứ tư chổng ngược nhào.

Tất cả chìm xuống ý nào linh thiêng. 140

Biển khép lại chúng tôi trong.

CHÚ THÍCH :

34. Con gấu rữa hận : Chuyện tiên tri Elie. Bọn trẻ con từ Béthel nhạo báng ông ta, tiên tri Élie nguyền rủa. Hai con gấu từ rừng chạy ra xông vào đám trẻ và ăn thịt 42 đứa.(Roi, IV,II)

53. Étéore và em tranh nhau ngôi vua thành Thèbes giết lẫn nhau. Thiêu xác trên cùng một giàn hỏa, ngọn lửa chia làm hai,

55. Ulysse (Uy Lĩnh) và Diomède (Đỗ Mạnh). Vua Ithaque và vua Argos. Hai anh hùng trong thơ Iliade Homère, Thần nữ Athéné luôn luôn hổ trợ Ulysse và Diomède. Trong thơ của Dante cho rằng hai người cùng phạm tội, trong cái chết Rhésus, và làm đổ tượng thờ Athéné. Trong Odyssée không phải Ulysse làm đổ tượng thờ thần Athéné mà là Ajax bị trừng phạt khi trở về bị chết đuối khi bám được vào bờ đá.. Trong Iliade, Diomède anh hùng đâm bị thương cả Thần Vệ Nữ và Thần Chiến giúp cho phe vua Priam thành Troie.

59. Giống nòi La Mã; Khi thành Troie bị hạ, Énée cháu vua Priam dẫn con, cõng cha và dân chúng thành Troie trốn đi lập thành Rome, họ trở thành thủy tổ dân La Mã.

61. Dé́idamie : Nữ Thần Thétis, mẹ Achille không muốn cho Achille tham dự cuộc chiến thành Troie, vì biết trước số phận Achille chiến công vang dội muôn đời, nhưng sẽ chết vì mũi tên bắn trúng gót chân, nhược điểm tử vong của Achille mình đồng da sắt, do bà nắm chân Achille tôi trong nước sông Styx mà không nhúng được gót chân, Bà che dấu Achille giả dạng làm công chúa nơi vua Syros. Achille yêu Déidamie con vua Syros và có con Néoptolème. Ulysse mưu kế giả dạng làm người buôn nữ trang và vũ khí. Achille không thích nữ trang chỉ mua vũ khí nên bị lộ diện, phải xuất chinh đi đánh thành Troie. Sau khi Achille chết Néoptolème thay cha ra trận và chiến thắng quân Troie. Trở về cưới con gái vua Ménélas và Hélène. Télémaque, con Ulysse khi đi tìm cha có dự đám cưới này. Câu Déidamie thương nhớ Achille, không rõ ý của Dante. Phải chăng Ulysse có tội, trong số các tội phải xuống Địa Ngục, vì khám phá Achille giả gái, Nếu Achille không tham gia cuộc chiến chàng sẽ trở thành vua và chết già với vợ Déidamie và con, không ai nhắc đến.

73-74. Dante muốn tỏ lòng kính phục trước Ulysse và Diomède. Virgile không muốn Dante nói chuyện với Ulysse và Diomède. Vì tiếng Ý đối với tiếng Hy Lạp thời Cổ Đại là tiếng dân tộc man rợ kém văn minh. Tiếng Ý là ngôn ngữ của con cháu Énée và dân thành Troie đến Roma. Virgile là trung gian giữa Homère và Dante. Trong Odyssée bọn cầu hôn chết kiện Ulysse dưới Địa Ngục nhưng Phán Quan xét xử là Vua Agamemnon và Achille xử thắng kiện Ulysse và ca ngợi tấm lòng trung trinh của Pénéloppe. Dante ở đây còn cho Ulysse bị hành tội dưới Địa Ngục.

90. Từ giả Circé (Phù Lê). Tiên nữ phù thủy trong Odyssée. Dante lấy từ một đoạn trong Métamorphoses của Ovides. Macarée, một bạn đồng hành của Ulysse kể cho Énée. Sau một năm ở nhà Circée, vì già yếu và chậm chạp, nên không theo Ulysse trở về Ithaque. Macarée ở lại nhà Circé nên sống sót. Các đồng hành Ulysse đều chết trong chuyến về trừ Ulysse.

91. Gaète: Vú nuôi Énée, chết nơi này. (Ẹnée VII).

97. Dante gán cho Ulysse ước vọng khám phá ra thế giới mới Châu Mỹ, đi khỏi eo biển Gibaltar vào Đại Tây Dương, và thất bại. Trong Odyssée, Ulysse trở về sống sót một mình, ở đây Dante lại cho Ulysse tiếp tục đi với các bạn đồng hành từng chiến đấu nơi thành Troie.

107-108. Theo thần thoại Hy Lạp Hercule (Héraklès, Hùng Anh Kiệt) đặt ở eo biển Gibraltar giữa Tăy Ban Nha và Maroc hai cột đá không ai có thể đi qua. Thời Cổ Đại cho rằng thế giới hình vuông có con sông Đại Dương rất lớn bao quanh ra khỏi sông là rơi vào Địa Ngục.

131. Theo truyền thuyết thời Trung Cổ. Núi thiên đường trần thế đặt trong Luyện Ngục bởi Jésus Christ. Trong chương này Dante không theo Homère, mà theo một truyền thuyết ở vùng Địa Trung Hải.. Sénèaue và Servius đã nói đến giả thuyết một truyện kể Ulysse không chết già ở Ithaque mà tiếp tục phiêu lưu và biến mất khi qua khỏi hai trụ đá Hercule vào Đại Tây Dương. Dante tưởng tượng cảnh Ulysse đắm tàu chết trong cơn lốc khi ra khỏi trụ đá Hercule..

PHẠM TRỌNG CHÁNH

Tiến sĩ Khoa Học Giáo Dục

Địa chỉ:, Viện Đại Học Paris V Sorbonne.

Email: phamtrongchanh@free.fr

…………………………………………………………………………

- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua email ngày 28.06.2020.

- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.

- Vui lòng ghi rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.

THẦN KHÚC CỦA DANTE ALIGHIERI ĐỊA NGỤC THI CA KHÚC XXVI - Chuyển ngữ: Phạm Trọng Chánh (Pháp)

0 comments:

Đăng nhận xét