ĐỂ CÓ MỘT ĐỜI SỐNG
ÂM NHẠC HÀI HÒA CÂN XỨNG
*
 |
| (Tác giả Nguyễn Thế Khoa) |
Âm nhạc đại chúng lên ngôi và
chiếm lĩnh tuyệt đối thị trường, âm nhạc hàn lâm phương Tây thoi thóp, âm nhạc
truyền thống dân tộc đang cố gắng tìm lại chỗ đứng của mình nhưng chưa được
nâng đỡ xứng đáng. Đó là toàn cảnh thực trạng đời sống âm nhạc Việt Nam hiện
nay mà ai cũng có thể nhận thấy. Làm thế nào tạo được sự cân xứng, hài hòa
trong đời sống âm nhạc vẫn là những câu hỏi lớn đang cần những lời giải đúng
đắn thuyết phục.
Có nên dè bĩu âm nhạc đại chúng?
Việc các cơ quan truyền thông,
đặc biệt là truyền hình với cách quảng bá cho các chương trình âm nhạc của mình
làm cho khán giá dễ lầm tưởng rằng nhạc nhẹ, nhạc đại chúng là tất cả nền âm
nhạc VN hiện nay rõ ràng là cần nghiêm túc điều chính. Bản thân quá trình phát
triển của âm nhạc đại chúng cũng còn nhiều điều gây dị ứng với khán giả: các
sáng tác tập trung quá nhiều khai thác đề tài tình yêu mà bỏ quên trách nhiệm
xã hội, trách nhiệm công dân, còn vay mượn nước ngoài quá nhiều, ca từ dễ dãi
và mòn sáo, phong cách biểu diễn và phục trang của không ít ca sĩ dễ gây phản
cảm…
Tuy vậy không thể phủ nhận sự
phát triển của nhạc nhẹ, nhạc đại chúng ở nước ta trong thời gian vừa qua cơ
bản là bình thường, lành mạnh và ngày càng phong phú chuyên nghiệp, thu hút
được đông đảo công chúng. Sau những Trần Tiến, Nguyễn Cường, Thanh Tùng, Phú
Quang, Bảo Phúc…đội ngũ viết ca khúc và phối khí nhạc nhẹ kế tiếp cũng thật trẻ
trung tài năng với những Ngọc Châu, Anh Quân, Huy Tuấn, Lê Minh Sơn, Việt Anh,
Đức Trí, Quốc Bảo, Đỗ Bảo, Nguyễn Vĩnh Tiến và nhiều bạn trẻ khác…Sau sự khởi
đầu thành công của Ái Vân, Lệ Quyên, Nhã Phương, Bảo Yến hơn hai mươi năm
trước, đội ngũ ca sĩ nhạc nhẹ thật hùng hậu với những tên tuổi được hết sức mến
mộ như Thanh Lam, Mỹ Linh, Hồng Nhung, Trần Thu Hà, Phương Thanh, Mỹ Tâm, Lam
Trường, Quang Dũng, Đan Trường, Hồ Quỳnh Hương, Tùng Dương, Đàm Vĩnh Hưng và
những Sơn Tùng MTP, Đông Nhi, Tóc Tiên, Hà Lê …hôm nay. Ngoài đề tài tình yêu,
những năm gần đây, sáng tác và biểu diễn trong nhạc nhẹ rất đáng biểu dương khi
tìm đến với nhiều đề tài cách mạng, xã hội, nhất là việc hướng về khai thác
loại âm nhạc mang âm hưởng dân gian dân tộc. Bên cạnh đó, công nghệ tổ chức
biểu diễn cũng phát triển khá nhanh trên con đường chuyên nghiệp hóa với mong
muốn bắt kịp đà phát triển của công nghệ tổ chức biểu diễn khu vực và thế giới.
Sự phát triển của nhạc nhẹ, nhạc
đại chúng trong thời gian vừa qua có thể coi là nét son trong đời sống âm nhạc
Việt Nam, nó cần phải được đánh giá khách quan, công bằng và cần được cổ vũ để
phát triển đúng hướng, có tác dụng thiết thực trong việc xây dựng đời sống tinh
thần của con người Việt Nam hôm nay.
Không thể chỉ vì một vài ca sĩ
hát gào thét hoặc quá ủy mỵ mà coi “gào”, “khóc” là căn bệnh phổ biến để hạ
thấp âm nhạc đại chúng Việt Nam. Ngay cả sự trở lại của nhạc bolero mà có người
kêu là "sến"cũng không có gì đáng lo, nó chỉ thể hiện một nhu cầu
thưởng thức chính đáng của công chúng mà âm nhạc hiện tại chưa thỏa mãn được.
Cũng không thể dè bĩu các ca khúc nhạc nhẹ Việt Nam đều là ca khúc quần chúng,
không chuyên nghiệp, chỉ vì không có tổng phổ phần đệm piano như một nhạc sĩ
trường quy lớn tiếng dè bĩu nhiều lần. Ông nhạc sĩ hợm hĩnh tự coi mình là hàn
lâm để rẻ rúng nhạc nhẹ này thực ra lại rất ấu trĩ khi đem tiêu chuẩn cổ điển
để ụp lên nhạc nhẹ và cả gan nói bừa rằng sáng tác của các ban nhạc trẻ nổi
tiếng thế giới như ABBA, BEATTLE đều có phần tổng phổ piano trong khi người có
kiến thức i tờ về nhạc nhẹ cũng có thể biết rằng trong nhạc nhẹ không hề có yêu
cầu bắt buột đó và phần phối khí cho nhạc nhẹ không bao giờ chi tiết, cứng nhắc
như trong nhạc cổ điển mà dành nhiều tự do cho nghệ sĩ ứng tấu.
Chúng ta chưa có được một nền âm
nhạc hàn lâm như mong muốn nhưng không thể vì thế mà phủ nhận những thành tựu
rõ ràng của âm nhạc và ca khúc đại chúng Việt Nam, một trong những thành tựu
của công cuộc đổi mới đất nước trong thời gian qua trên lĩnh vực âm nhạc.
Giải pháp nào cho phát triển âm nhạc hàn lâm phương Tây?
Không có gì lạ khi không chỉ khí
nhạc mà các loại nhạc hàn lâm khác như ca khúc nghệ thuật theo chuẩn của Hội
Nhạc sĩ Việt Nam, thanh xướng kịch, nhạc vũ kịch…đều khó thu hút đông đảo khán
giả. Tuy vậy, không phải tất cả đều là màu xám, bế tắc. Bên cạnh hai đơn vị
biểu diễn lâu năm như Dàn nhạc giao hưởng Việt Nam và nhà hát Nhạc vũ kịch Việt
Nam đã hình thành thêm hai đơn vị khác là Dàn nhạc giao hưởng Học viện âm nhạc
Quốc gia và Nhà hát Giao hưởng nhac vũ kịch thành phố Hồ Chí Minh. Các nhạc sĩ
viết giao hưởng và thính phòng đã nhiều hơn lên. Một số nhạc kịch kinh điển thế
giới đã có mặt trong chương trình biểu diễn của các nghệ sĩ Việt Nam. Có cầu
mới có cung. Điều đó chứng tỏ nhu cầu về nhạc hàn lâm trong cuộc sống hôm nay.
Thực ra, cho đến nay, nước ta vẫn là một trong số ít nước châu Á mà nhà nước có
chính sách đầu tư khá cởi mở phát triển âm nhạc hàn lâm phương Tây bởi trân
trọng thích đáng việc phổ biến tinh hoa văn hóa thế giới để làm giàu văn hóa
dân tộc. Tuy vậy, việc phát triển thể loại âm nhạc này không thể chỉ trông đợi
vào sự đầu tư của nhà nước mà đòi hỏi sự tự vận động của những người hoạt động
và hâm mộ nó. Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng rất cần chú ý dành kinh phí thích đáng
trong khoảng tài trợ trao giải thưởng hàng năm của hội cho việc xuất bản và dàn
dựng phổ biến các tác phẩm ca khúc nghệ thuật và khí nhạc được tặng thưởng. Đây
là kiến nghị chính đáng từ nhiều năm nay của các hội viên và nằm trong tầm tay
giải quyết của Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Tại sao hội không thể phối hợp với bốn đơn
vị biểu diễn âm nhạc hàn lâm chuyên nghiệp ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh tổ
chức biểu diễn hàng năm giới thiệu các tác phẩm được trao tặng giải thưởng của
hội để giải quyết một thực trạng đáng buồn nhiều năm nay là các tác phẩm khí
nhạc được đầu tư sáng tác rồi trao giải thưởng hàng chục triệu đồng chỉ người
sáng tác và người chấm giải biết với nhau còn các đồng nghiệp khác và công
chúng thì hoàn toàn mù tịt. Quan niệm phải coi âm nhạc hàn lâm phương Tây như
gương mặt quốc gia của âm nhạc Việt Nam để so sánh với thế giới xem ra quá
khiên cưỡng và mong muốn tìm cho âm nhạc hàn lâm lượng khán thính giả đông đảo
thì quả là vô phương nhưng phát triển và gìn giữ nó trong chừng mực nhất định
và tìm cách đưa nó đến với những khán giả yêu mến thì hoàn toàn hiện thực. Tuy
vậy, việc này thì không thể trông cậy vào ai được ngoài bản thân chính những
người hoạt động âm nhạc hàn lâm.
Vị trí nào cho âm nhạc truyền thống dân tộc?
Có thể nói âm nhạc truyền thống
nước ta là một nền âm nhạc phong phú độc đáo trên cả phương diện dân gian, bác
học, thanh nhạc, khí nhạc mà những biểu hiện nổi bật là âm nhạc chèo, tuồng,
cải lương, quan họ, ca trù, ca nhạc tài tử Nam Bộ, nhã nhạc cung đình Huế, Cồng
chiêng Tây Nguyên, âm nhạc các dân tộc thiểu số Tây Bắc, Việt Bắc…Không phải
các giao hưởng, nhạc kịch, sonat, concerto, tam tấu, tứ tấu theo kiểu âm nhạc
phương tây mà chính các loại hình âm nhạc truyền thống này mới làm nên gương
mặt quốc gia đích thực của âm nhạc Việt Nam.
Sau khi Nhã nhạc cung đình Huế,
Cồng chiêng Tây Nguyên, Ca trù và Quan họ được công nhận là di sản phi vật thể
và truyền khẩu nhân loại, đến lượt Hát Xoan, Ca nhạc tài tử Nam bộ, Bài chòi,
Chầu văn được UNESCO tiếp tục công nhận danh hiệu vinh dự này. Có thể thấy, âm
nhạc truyền thống Việt Nam ngày càng được chú ý và đánh giá cao trên phạm vi
thế giới.
Về nguyên tắc, âm nhạc truyền
thống dân tộc phải được coi là .“Quốc nhạc Việt Nam”, phải có vị trí hàng đầu
trong sự quan tâm về mọi mặt của lãnh đạo và công chúng. Nền âm nhạc Việt Nam
hôm nay phải được xây dựng trên cái trục âm nhạc truyền thống, trong sự bảo
tồn, phát huy, hiện đại hóa, quốc tế hóa các giá trị tinh hoa âm nhạc cổ truyền
và dân tộc hóa các tinh hoa âm nhạc thế giới.
Tuy vậy, trên thực tế đời sống âm
nhạc hiện nay, âm nhạc truyền thống dân tộc đang giữ một vị trí quá khiêm tốn.
Về mặt đào tạo, nó chỉ là một khoa nhỏ trong các Nhạc viện. Trên truyền thông
nhất là truyền hình, nó có vẻ là một đối tượng chiếu cố. Trên sàn diễn, nó chỉ
là một yếu tố màu sắc. Khách du lịch quốc tế tỏ ra rất hào hứng khi tiếp xúc
với nó nhưng người dân trong nước, đặc biệt là thế hệ trẻ, vẫn chưa mấy mặn mà
với “Quốc nhạc” của mình…
Để thực sự trở lại vị trí xứng
đáng vốn có, âm nhạc truyền thống dân tộc cần được chủ động chiếm lĩnh lĩnh vực
nhạc nhẹ, nhạc đại chúng, lĩnh vực có khán giả đông đảo nhất trong nước, phát
triển mạnh mẽ nghệ thuật khí nhạc truyền thống phục vụ đời sống, các sinh hoạt
âm nhạc có khả năng phục hồi trong biểu diễn phục vụ công chúng thường xuyên
như quan họ, ca trù, ca nhạc tài tử, nhạc lễ, nhạc hiếu. Cần xây dựng một Học
viện âm nhạc truyền thống dân tộc tương đương với Học viện âm nhạc quốc gia
hiện nay như Trung Quốc, Ấn Độ đã làm. Cuối cùng là cần xây dựng một chiến lược
truyền thông lâu dài và có hiệu quả thiết thực cho âm nhạc dân tộc. Tóm lại là
xây dựng một môi trường rộng lớn để nâng đỡ xứng đáng âm nhạc truyền thống dân
tộc tìm lại chỗ đứng đã mất của mình trên thực tế.
*.
NGUYỄN THẾ KHOA
Địa
chỉ: phường Láng Thượng
quận Đống Đa, Hà Nội.
.
......................................................................................................
- Cập nhật từ
email: tahongtruong@yahoo.com.vn ngày 18.01.2021
- Bài viết không
thể hiện quan điểm của trang Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi
rõ nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét