PHỎNG
VẤN NHÀ THƠ
NGUYỄN
KHÔI
*
27.12.2011: Nhà thơ Nguyễn Khôi bước sang Mùa Xuân thứ 75. Nhân dịp
này Tiến sĩ Nguyễn Văn Hoa (Kinh Bắc) đã công phu tổ chức một cuộc phỏng vấn
nhà thơ Nguyễn Khôi xoay quanh câu chuyện Văn Chương. Chúng tôi trân trọng giới
thiệu cùng Độc giả yêu thơ Kinh Bắc bài phỏng vấn này.
Nguyễn Văn Hoa: Thưa nhà thơ
Nguyễn Khôi, Anh sinh vào năm nào?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi sinh
vào năm 1938, cầm tinh CON CỌP.
Nguyễn Văn Hoa: Vậy là Nguyễn Khôi cầm tinh Hổ - Ông Ba
Mươi)
Nguyễn Khôi: Đúng vậy, Nguyễn
Khôi tuổi Mậu Dần.
Nguyễn Văn Hoa: Anh sinh ở
đâu?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi sinh
ở Yên Bái.
Nguyễn Văn Hoa: Nơi sinh là
Yên Bái?
Nguyễn Khôi: Yên Bái chỉ là
nơi sinh. Gốc gác của Nguyễn Khôi là Làng (nay là Phường) Đình Bảng, thị xã Từ
Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Nguyễn Khôi từ nhỏ đến này vẫn giữ trọn vẹn Hồn quê Kinh
Bắc: Nguyễn Khôi đẻ ở Yên Bái, nhưng ngay sau đó - gửi về quê ở Vú (U nuôi) tại
làng, lên 4 "bắt" về ở nhà Ông bà ngoại (Đồ Nho) đi học, năm 1945,
lên 7 tuổi đã học lớp 2 trường tiểu học Đình Bảng, 1946 tản cư lên Yên Thế,
1948 về Bắc phần Bắc Ninh (tự do) rồi lên Hiệp hòa học lớp 3, lớp nhì tiểu học.
Như
vậy là từ lên 1 đến 12 tuổi Nguyễn Khôi sống ở quê hương Kinh Bắc (Bắc Ninh -
Bắc Giang). Năm 1950 tản cư lên Thái Nguyên, học cấp 1, cấp 2 / hệ 9 năm, nhưng
vẫn sống trong cộng đồng người Bắc Ninh (tản cư ở theo cả họ cả làng thành 1
khu vực kiểu "tự trị")... 1955-1958 học cấp 3 Lương Ngọc Quyến - Thái
Nguyên, nhưng trọ học vẫn mấy người Bắc Ninh với nhau... Do đó ăn nói (ngôn
ngữ) từ bé đến lớn vẫn giữ được ngôn ngữ phong tục tập quán “Người
Đình Bảng - Bắc Ninh.”
Nguyễn Văn Hoa: 21 năm công
tác ở Tây Bắc, anh còn nhớ gì nhất?
Nguyễn Khôi: Khi vác ba- lô đi
Tây Bắc (15-4-1963) trong hành trang của Nguyễn Khôi là tập "Thái
dương vu thổ nhưỡng" - "Ánh sáng và phù sa" của Chế Lan
Viên (bằng tiếng Trung) và các cuốn Đường thi nhất bách thủ, Tống thi nhất
bách thủ, thơ ca Trung Hoa từ cổ đại tới Minh - Thanh, Thơ và từ Mao Trạch
Đông (1 bản tiếng Trung và 1 bản tiếng Việt)...
Sau
này ghiền thêm cuốn Thi Nhân Việt Nam của Hoài Thanh in ở trong Thành
hồi 1950. Lên Sơn La, Nguyễn Khôi là cán bộ "cắm bản" chỉ đạo Hợp tác
xã nông nghiệp phải học tiếng Thái để 3 cùng với dân bản, thế là có điều kiện
đi vào Sống Chụ Son Sao... Thơ Mới (1930-1945) nhất là Chế Lan
Viên, Hàn Mặc Tử, Bích Khê, Hoàng Cầm cùng 3 tác phẩm cổ điển Kiều, Chinh
phụ ngâm, Cung Oán ngâm khúc... + thơ Trung Hoa + thơ Thái... đã cho Nguyễn
Khôi cái vốn (chữ nghĩa) để làm thơ và dịch thơ.
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
đã được giải thưởng văn chương nào?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi đã nhận
các Giải thưởng ví dụ như :
-
Giải thưởng viết về 1000 năm Thăng Long - Hà Nội - bài thơ "Về Hà
Nội".
-
Giải thưởng Văn Học Nghệ Thuật Thủ Đô 2008 cho bộ sử Làng Cổ Pháp Cố Sự.
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
hiện nay ở đâu ?
Nguyễn Khôi: Tại số 259/39 phố
Vọng - Quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. (Nhà riêng hiện nay: P12A05 nhà 17T, Hoàng
Đạo Thúy, Hà Nội.)
Nguyễn Văn Hoa: Độc giả yêu
thơ Nguyễn Khôi có thể liên lạc với Nguyễn Khôi thế nào?
Nguyễn Khôi: Điện thoại cố
định có khi Nguyễn Khôi ra khỏi nhà, Điện thoại di động có khi hết Pin, cho nên
tốt nhất là các bạn ấy có thể liên lạc qua hộp thư điện tử sau đây:
khoidinhbang@gmail.com
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
tham gia những Hội văn học nghệ thuật nào?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi là
hội viên của các Hội:
- Hội
Viên Hội Nhà Văn Hà Nội.
-
Ủy viên Ban cháp hành Hội Văn nghệ Dân Gian Hà Nội.
-
Ủy viên Ban cháp hành Hội Văn Học Nghệ Thuật các Dân tộc Thiểu Số Việt Nam
(khóa 2).
Nguyễn Văn Hoa: Trước khi
nghỉ hưu Nguyễn Khôi công tác ở đâu?
Nguyễn Khôi: Chuyên viên Cao
cấp, nguyên phó Vụ trưởng Văn Phòng Quốc Hội Việt Nam
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
đã xuất bản được bao nhiêu cuốn sách?
Nguyễn Khôi: Tác phẩm Nguyễn
Khôi đã cho ra mắt:
-
Trai Đình Bảng (thơ) Nhà xuất bản Văn học 1995, Nhà xuất bản Văn hóa Thông Tin
, Hà Nội, năm 2000
-
Gửi Mường Bản xa xăm (thơ) Nhà xuất bản Văn hóa Thông Tin , Hà Nội 1998 - Giải
thưởng Hội Văn học Nghệ thuật các Dân tộc Thiểu số Việt Nam 1998.
-
Trưa rừng ấy (thơ tứ tuyệt 100 bài) Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc 2005
-
Bắc Ninh thi thoại (biên khảo) đã tái bản lần thứ 3.
-
Các dân tộc ở Việt Nam - cách dùng họ và đặt tên (biên khảo) Nhà xuất bản Văn
hóa Dân tộc 2006.
-
Cổ Pháp cố sự - 4 tập, 920 trang, Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc viết
về cội nguồn Nhà Lý.
-
Có thơ in ở: tuyển tập thơ Việt Nam 1945-2000 (Nhà xuất bản Lao động);tuyển tập
thơ Việt Nam 1975-2000, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn; tuyển tập Văn học Miền Núi - Nhà
xuất bản Giáo dục 1998; tuyển tập thơ Việt Nam thế kỷ 20 (Nhà xuất bản Giáo
dục-2005) v.v. ...
Về
phần Dịch thuật:
-
Sống chụ son sao (tiễn dặn người yêu) - truyện thơ dân tộc Thái
-
Tiếng hát làm dâu (dân ca HMômg)...
Nguyễn Văn Hoa: Thơ của Nguyễn
Khôi đã ‘lọt vào mắt’ của các người làm tuyển tập thơ Việt nam?
Nguyễn Khôi: Thơ Nguyễn Khôi
được in trong các tuyển tập thơ Quốc gia:
1.
Người H'Mông, Tuyển tập thơ Việt Nam 1975-2000, Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt
Nam, Hà Nội ;
2.
Mùa thu này em đi Paris , Tuyển tập thơ Việt Nam 1945-2000, Nhà xuất bản Lao
Động
3.
Gửi Tuyên Quang, Tuyển tập thơ Việt Nam thế kỷ 20. Nhà xuất bản Giáo dục
4.
2 bài thơ: Bản Chiềng Ly & Người H'Mông, Tuyển tập văn học Dân tộc - miền
núi 1945-2000, Nhà xuất bản Giáo dục
5.
Về Hà Nội, Tuyển tập thơ Nghìn năm thơ Việt , Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
6.
Về Hà Nội, Tuyển tập thơ 10 năm đầu thế kỷ 21 , Nhà xuất bản Hội Nhà Văn.
7.
Gửi em Paris mùa thu tím, Tuyển tập 100 bài thi tình Hà Nội, Nhà xuất bản Trẻ.
In
trong các Tuyển tập thơ các tỉnh thành phố khác ví dụ như Hà Bắc, Bắc Ninh, Bắc
Giang, Bắc Kạn, Lai Châu, Lào Cai, Tuyên Quang, Châu Đốc, 700 năm thơ Huế, thơ
Huế - Hà Nội, Quảng Nam, Bình Định...
Nguyễn Văn Hoa: Thể thơ nào Nguyễn
Khôi “thuận tay” nhất?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi vận
dụng khá thành thạo nhuần nhuyễn các thể thơ truyền thống cũ/mới: Song thất lục
bát (đã xuất bản tác phẩm dịch gồm: Tiễn dặn người yêu (Sống Chụ Son
Sao) 1024 câu, Khun Lú - Nàng Ủa, Út Ỏ về Kinh, Dặn lại Mường,Tiếng
hát làm dâu, Em bé - nàng Hổ... -- tổng cộng 2060 câu đã được in ấn
và phát hành với số lượng sách là 84.000 bản của Nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc,
Nhà xuất bản Kim Đồng từ năm 1996-2003.
Các
thể thơ khác được Nguyễn Khôi dùng đan xen tùy theo cảm hứng nên đã tạo được
các bài thơ hay như:
MIỀN
QUÊ KINH BẮC
Đây miền quê Quan Họ
Qua sông Cầu để yêu
Xa sông Thương để nhớ
Dải yếm hong ráng chiều
Đây dòng Tiêu sương mờ
Chèo đò Trương Chi hát
Chiêng Trõ gọi trống Chờ
Đợi ai trên Quán Dốc
Pháo Đồng Kỵ vừa dứt
Bổi hổi vào Hội Lim
Đình Bảng nổi trống vật
Trai Yên Thế đua chen...
Ngực nào đầy ánh trăng
Môi nào trầu cắn chỉ
Ai đến hẹn lại lên
Đôi mắt đen đến thế !
Tôi đi bao miền quê
Ngày về trông xa lắc
Bỗng gặp cánh chim chiều
Gửi hồn về Kinh Bắc...
*
Biên
giới Việt - Lào 1967
-
Gửi Tuyên Quang, Bản Chiềng Ly (7, 8 chữ)
-
Người H'Mông , Về Hà Nội, Gửi em Paris mùa thu tím (tự do)
-
Người đi tìm lá diêu bông (lục bát) Tuyển thơ tứ tuyệt 100 bài v.v...
Nguyễn Khôi là một cao thủ về thơ tứ tuyệt (nổi tiếng nhất là bài
"Ao Làng") - (ghi chú của Nguyễn Văn Hoa.)
Nguyễn Văn Hoa: Bạn đọc yêu
thơ Nguyễn Khôi có thể đọc tác phẩm Nguyễn Khôi trên mạng Internet?
Nguyễn Khôi: Văn thơ Nguyễn
Khôi đầu tiên được đăng tải trên website Newvietart của Từ Vũ mà trụ sở đặt tại
Paris (Pháp) từ năm 2004 - vào thời điểm này, web gọi là Vietart. Đây là tờ báo
điện tử ra mắt vào tháng 8 năm 1994 do Từ Vũ, Nguyễn Mai (đã qua đời), Nguyễn
Khôi... chủ trương với tôn chỉ-mục đích hoàn toàn độc lập, không bè phe nhóm,
trở về cội nguồn Dân tộc, trên Newvietart.com người đọc chỉ tìm thấy những
người cầm bút Việt Nam dù cho ở miền Bắc, miền Nam, ở Trong hay ở Ngoài Nước
không phân biệt chính kiến...
Hầu
hết các tác phẩm của Nguyễn Khôi đều được đăng toàn văn hoặc trích giới thiệu
trên http://www.newvietart.com.
Sau
này các tác phẩm của Nguyễn Khôi được phổ biến trên các báo điện tử ở trong
nước như:
-
Người Đại Biểu Nhân Dân (của Quốc hội)
-
Văn VN.net (Hội Nhà văn Việt Nam) giới thiệu toàn văn bản dich Sống Chụ Son Sao
- 1024 câu (Tiễn dặn Người yêu) của Nguyễn Khôi.
-
Các trang Websites như Văn Chương Việt ở Tp Hồ Chí Minh.
"Vandanviet", Lengoctrac, nguyennguyenbay, vanhac, hxh, tranhuythuan,
trannhuong, phongdiep, nguyentrongtao, thaidoanhieu, datdung,
vannghe songcuulong, phungphuongquy, vunho, sieuthi saigon... Khoa văn Đại học
Sư phạm thành phố Hồ Chí MInh, Thi Viện.net,Quancoc online... Hoặc trên các báo
Điện tử ở hải ngoại như: Chimvietcanhnam (Paris), sachhiem, Sontrung (canada),
saimonthidan (Hoakỳ), khekinhkha,(canada), Nguoibanduong (Mockba), Amvc-free
(Paris) , Người Hà Nội tại Đức...
Nguyễn Văn Hoa: "Cổ
pháp cố sự" ra đời trong hoàn cảnh nào?
Nguyễn Khôi: Cổ Pháp Cố Sự (bộ
sách viết về cội nguồn nhà Lý.) Nguyễn Khôi quê gốc làng Cổ Pháp, sau đổi là
Đình Bảng, đất phát tích Vương triều Lý; từ năm 2002 đã dành thời gian và tâm
huyết viết Bộ Sử Làng "Cổ Pháp Cố Sự" 4 tập, dày 970 trang. Tập 1+ 2+
3 đã xuất bản, vừa được Giải Thưởng Văn Học Nghệ Thuật Thủ Đô 2008 (cùng đợt
với tập" Thơ Trần Dần"). Tập 4 đã viết xong (Chuyện làng Đình Bảng từ
1945 đến nay) sẽ xuất bản trong dịp tới. Newvietart đã đăng một số chương của
Cổ Pháp Cố Sự http://newvietart.com/index4.500.html.
Nguyễn Văn Hoa: "Bắc
Ninh thi thoại" (tập 1) đã gây tiếng vang lớn trong và ngoài nước! Có phải
anh đã công bố rộng rãi bản thảo "Bắc Ninh thi thoại "(tập 2) ?
Nguyễn Khôi: Đúng vậy. Trên
Newvietart.com đã giới thiệu 2 cuốn sách này của Nguyễn Khôi. ví dụ: http://newvietart.com/index4.171.html
Nguyễn Văn Hoa: Theo Nguyễn
Khôi thì làm thế nào để có thơ hay?
Nguyễn Khôi: Câu hỏi thú vị
đấy !
Mời
bạn đọc tìm đọc trên Newvietart.com: LÀM THẾ NÀO ĐỂ CÓ THƠ HAY? tại: http://newvietart.com/index4.460.html.
Nguyễn
Văn Hoa: Thơ dịch của Nguyễn Khôi. Một
mảnh rất thành công trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Khôi là mảng thơ
dịch!. Tôi nghĩ rằng thể thơ Song Thất Lục Bát mà hình như sắp bị thất truyền ở
Việt Nam. Rất may có bản dịch "Tiễn dặn người yêu" của Nguyễn
Khôi, nhà thơ dịch giả có gì nói thêm với độc giả.
Một
điều ngẫu nhiên thú vị là: các dịch giả (Điêu Chính Ngâu - Mạc Phi - Nguyễn
Khôi) có thời đều ở Bản Nà Coóng, xã Chiềng Cơi, huyện Mường La, tỉnh Sơn La-
nơi khu gia đình cán bộ Khu Tây Bắc và tỉnh Sơn La cư trú - phải chăng đó là
duyên tiền định để các "Nhà" cùng Hứng khởi trước sau cất công thả
hồn "dịch" Sống Chụ Son Sao" cho mọi người (các Dân tộc anh em
trong mái nhà Việt Nam) cùng ngâm nga thưởng thức thiên tình sử bất hủ này!
Ghi
chú: “Tiễn dặn người yêu” toàn tập - Nguyễn Khôi (biên soạn) 418
trang, khổ 13x19, Nhà xuất bản Văn hoá Dân tộc - Hà Nội - năm 2000
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
làm việc ở Văn phòng Quốc Hội, theo dõi các dân tộc thiểu số , do vậy anh có
điều kiện hoàn thành cuốn sách "Cách dùng họ và tên của các dân tộc
Việt nam"
Nguyễn Khôi: Mỗi một giai đoạn
công tác, Nguyễn Khôi đều có để lại dấu ấn riêng, ví dụ Tiễn dặn người
yêu gắn với 21 năm ở Tây Bắc, cuốn sách Cách dùng họ và tên của các
dân tộc Việt nam là những ghi chép đúc kết của Nguyễn Khôi để kỉ niệm và
tri ân những con người khắp mọi miền đất nước mà Nguyễn Khôi đã gặp gỡ giao lưu
.
Cuốn
CÁCH DÙNG HỌ VÀ TÊN CỦA CÁC DÂN TỘC VIỆT NAM: Nguyễn Khôi cho phát hành
cuốn Các Dân Tộc Ở Việt Nam Cách Dùng Họ & Đặt Tên, Nhà xuất bản Văn
hoá Dân tộc, Hà Nội - 2006. Cách dùng họ và đặt tên của Việt nam rất độc đáo,
nó mang đặc sắc văn hoá Việt Nam qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ
nước.
Trên
Newvietart.com đã trích giới thiệu 6 bài trên 54 bài về giải mã họ và tên 54 tộc
người ở Việt nam.
Nguyễn Văn Hoa: Phê bình là
công việc rất khó. Khen không đúng thì độc giả cho là “phê bình theo cánh
hẩu”, “phê bình bốc thơm” “Phê bình đánh hội đồng”. Có người chỉ chăm
chăm “soi xét lí lịch tác giả”, đã là VIP thì thơ không hay cũng cũng được
giải thưởng này giải thưởng nọ. Kinh nghiệm chỉ ra rằng: Khi phê
bình “chuyện Nôm khuyết danh” thì Phương pháp phê bình cứ bám vào lí
lịch tác giả đã “phá sản”.
Nhiều người biết ngoại ngữ “vận dụng lí luận
của nước ngoài” để phê bình tác phẩm Việt nam thành ra “ông nói gà bà
nói vịt”. Khi đọc các bài phê bình kiểu này “Đầu ngô mình Sở” khó phù
hợp với “tâm hồn Việt” khi cảm thụ các tác phẩm thơ Việt. Nếu cứ cho
rằng Nguyễn Khôi là người phê bình thơ theo “phương pháp truyền
thống” cộng hưởng với tâm hồn Kinh Bắc, xin Nguyễn Khôi đơn cử mấy bài phê
bình thơ mà mình tạm ưng ý?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi đã
bình thơ:
-
Hoàng Cầm (Bùi Tằng Việt) với Lá Diêu Bông ...
-
Quang Dũng (Bùi Đình Diệm) với Tây Tiến, Đôi Mắt người Sơn Tây ...
-
Bùi Giáng với Mắt Buồn ...
Đó
là 3 trái Núi thơ (Thi Sơn) sừng sững trên bầu trời thơ Việt đứng sau Nguyễn
Trái, Nguyễn Du... Để cho ta tự hào về sự tài hoa trong sáng của tiếng Việt đầy
ắp hồn quên. Để thêm yêu tiếng Việt như "ngàn mày tràng
giang" say muôn đời.
Nguyễn Văn Hoa: Số lượng thơ
của Nguyễn Khôi hàng nghìn bài hay viết về Quê Hương, tình yêu, thế sự… nhưng
trong phỏng vấn này, Nguyễn Khôi thử chọn nhanh những bài thơ hay mình tạm ưng
ý nhất.
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi có
mấy bài thấy bạn đọc phản hồi cho là đọc được, ví dụ:
AO
LÀNG
Vượt biển, chơi hồ trở quá giang
Bỗng dưng lại thấy nhớ Ao Làng
Cái đêm hè ấy ai ra tắm
Để cả bầu trời phải tắt trăng.
BẢN
CHIỀNG LY
(Tặng T.H)
Bản Chiềng Ly chưa đi đã nhớ
Phố chênh vênh bên núi bên hồ
Gái bản từ lâu quen chợ búa
Trai Thuận Châu bao bạn nằm mơ.
Người Chiềng Ly hay đi đây đó
Mùa hoa Ban về dự hội làng
Quả Còn lửa bay ngang trời phố nhỏ
Trái tim hồng thiếu nữ đón xuân sang.
Tôi say đắm yêu cô nàng như thế
Cha mẹ thương cho về ở Kinh Kỳ
Không ở rể mà vẫn là rể quý
Để mỗi năm lại lên Tết Chiềng Ly.
*
Thuận
Châu, hè 1993
GỬI
TUYÊN QUANG
Ừ có hẹn cũng chưa về Tuyên được
Bếp lửa nhen ai đó sưởt riêng lòng
Đêm Hà Nội đã nhạt mùi hoa sữa
Tưởng tóc ai phảng phất hương rừng
Xa để nhớ một khúc thành sót lại
Một đoạn đường cát bụi tím bằng lăng
Một bến thuyền bắc cầu trong mong đợi
Một đêm thơ ai đọc lệ rơi thầm.
Để ai đấy ở lại cùng thành cổ
Mỗi sớm mai xuống chợ thả xuôi dòng
Ngồi thư viện xem chừng chưa ấm chỗ
Nghe gió mùa xao xác suốt triền sông.
Từ thượng nguồn ai trông về cuối bãi
Để ai kia khắc khoải những mong chờ
Thôi, cứ thế cho thời gian gió thổi
Gieo vào lòng một chút sóng sông Lô.
MIỀN
QUÊ KINH BẮC
Đây miền quê Quan Họ
Qua sông Cầu để yêu
Xa sông Thương để nhớ
Dải yếm hong ráng chiều
Đây dòng Tiêu sương mờ
Chèo đò Trương Chi hát
Chiêng
Trõ gọi trống Chờ
Đợi ai trên Quán Dốc
Pháo Đồng Kỵ vừa dứt
Bổi hổi vào Hội Lim
Đình Bảng nổi trống vật
Trai Yên Thế đua chen...
Ngực nào đầy ánh trăng
Môi nào trầu cắn chỉ
Ai đến hẹn lại lên
Đôi mắt đen đến thế !
Tôi đi bao miền quê
Ngày về trông xa lắc
Bỗng gặp cánh chim chiều
Gửi hồn về Kinh Bắc...
*
Biên
giới Việt - Lào 1967
GỬI
EM - PARIS, MÙA THU TÍM
Sớm Hà Nội...Sương Thu huyền ảo
Ngồi café vỉa hè
lặng ngắm sóng Hồ gươm
để nhớ Paris
khúc Autumn Leave
thánh thót vọng tâm hồn
cùng em dạo
Paris, mùa thu tím...
Paris đấy, của những ai mộng tưởng
“của đôi ta” tự thuở xa vời Anh như thể bỏ
quên... đời vất vưởng
cuộc
tình nào
còn mãi?
Hà Nội ơi!
Thôi, mai em về Cửu Long giang cuộn sóng
Nhớ sông Seine ...thời khắc chẳng ngừng trôi
khung cửa hẹp
ôi thu, hừng sắc tím
tím cả hồn thơ thả mộng lên trời...
*
Hà
Nội, 15.11.2006
VỀ
HÀ NỘI
Viết một trăm câu thơ
Chưa viết được một câu thơ về Hà Nội
Thơ in ra như cát bụi sông Hồng
Đâu viên gạch thành Thăng Long chôn đáy dòng
lịch sử
Chút hồn xưa toả nắng sớm Ba Đình
Người Hà Nội – Ơi em,người Hà Nội
ở bên em chừng thấy sáng ngời lên
nét thanh lịch kiêu sa đang vươn tới
Tính hào hoa ta có tự nơi em
Ôi phố cổ – như tìm vào ma trận
Nào Hàng Da, Chợ Gạo, Hàng Đào...
ba mươi sáu phố phường ta thơ thẩn
để nhớ thời Kẻ Chợ trốn tìm nhau
Hoa sữa đấy thơm riêng lòng Hà Nội
chỉ mùa thu và chỉ một con đường
hồn thi sĩ Nguyễn Du
bay len lỏi đến mỗi lòng Hà Nội một niềm riêng
Niềm tâm sự đi tha phương bốn bể
vẫn thèm về một gợn sóng Hồ Gươm
một ánh rêu trên Tháp Rùa mờ tỏ
một tiếng rao đêm, một khúc đoạn trường
Bạn thương mến từ xa về Hà Nội
Nơi hồn thiêng sông núi tụ bến bờ
nhẩm câu thơ “Thăng Long thành hoài cổ”
Màu thời gian còn phảng phất ưu tư.
*
Hà
Nội 10.10.1995
CHIỀU
PHỐ VỌNG
“Người ta vọng chức quên tình
Tôi nay phố Vọng một mình Vọng Em”
Nắng óng ả xanh cao chiều phố Vọng
Hoa sữa vương hương cốm đầu mùa
Em xuất hiện như thiên thần lồng lộng
Rất diệu kỳ mà lại rất thơ
Đâu có phải bờ sông Lô hoang vắng
Gió dập dờn mây trắng ngút ngàn lau
Sông cứ chảy vờn sau tà áo trắng
Mặc thời gian như nước chảy qua cầu…
Ai mơ tưởng từ lâu câu chuyện cũ
Mối duyên thơ như trời đã đặt bày
Em cứ nói lòng mình qua hơi thở
Để cho anh uống cả tứ thơ say
Thật mộng ảo đâu đây chiều phố Vọng
Em có duyên rạng rỡ lạ kỳ
Anh trẻ lại với tình thơ sống động
Sông Lô hời…
ai đó gọi trên kia.
*
Phố
Vọng, Hà Nội 2-9-2000
Gửi
chú "tuyển tập thơ Nguyễn Khôi 63 bài do Hội Nhà Văn Hà Nội cho tiền vừa
in xong . "Chiều Phố Vọng". Có mấy bài bạn bè thích như:
TRƯA
MƯỜNG ẢNG
Trưa Mường Ảng cam vàng và lúa chín
Về Sơn La còn ghé viếng bạn xưa
Nắng như cả khoảng trời tây đổ xuống
Một màu vàng no ấm ngập trời trưa.
Ai đó hát ngất ngư Phố Bản
Lũ nghé tơ nhảy giỡn rộn bờ khe
Ngọn gió quẩn thổi tung viền váy đỏ
Làm ngả nghiêng lơi lả cánh rừng tre.
Suối như nghỉ chỉ tiếng gà tao tác
Ai đó ra bến tắm thả hạc vàng
Thả cả tiếng đàn môi sang xứ khác
Trời Điện Biên mây trắng lang thang...
Chẳng ai nói...nghe thầm thì từ đất
Tình thoảng qua... chất ngất tựa Pha Đin
Trưa Mường Ảng hồn nhiên và hoang ngát
Một tiếng lòng thao thiết... phải không em?
*
Lai
Châu 3-11-2000
LÊN
MAI CHÂU NGỦ NHÀ SÀN
(tặng: Nhà Thơ Vũ Quang Tần)
Lên Mai Châu qua đêm Bản Lác
Gái Thái tóc thơm, da trắng , thịt mềm
Đôi bầu Nhật Nguyệt như mộng ước
Ru hồn trai lên cõi trời tiên...
Thật "hên" còn xứ hoang sơ thế
Tắm suối nguồn, hái hoa Vông Vang
- Chai Rượu ngất ngư bên bếp lửa
Được "chết" trong say đắm mắt
Nàng...
Ai đã từng sang Nga, sang Pháp
"Của Lạ" đâu bằng ở Việt Nam ? (1)
- Nhớ ơi Tây Tiến...thiên đường ngát
Lên ở Mai Châu ngủ Nhà sàn...
-------
- (1) Việt Nam ta
có 54 dân tộc (ngót 100 tộc người) nên các Bông hoa Rừng, Bông hoa Châu thổ,
Bông hoa miền Biển... cực kỳ phong phú rất đẹp và rất lạ... thả sức cho các Nhà
Văn, Nhà thơ tìm hiểu, khám phá...
_____________________
Kỷ niệm chuyến đi
Mai Châu (Hội Nhà Văn Hà Nội) cùng nhà văn Tô Hoài + nhà thơ Phan
Thị Thanh Nhàn.
Nguyễn
Khôi thân tặng
Tô
Hoài [ i.e. nguyễn sen 1920- 2014 hanoi]
-
Bến Tạ Bú
-
Trưa rừng ấy
-
Trăng giữa rừng
-
Đèo Pha Đin...
Tùy
Nguyễn Văn Hoa chọn cho vừa ý.
Nguyễn Văn Hoa: Tác
phẩm “Tiễn Dặn Người Yêu” Nguyễn Khôi thai nghén hàng mấy chục năm
(trực tiếp 21 năm ở Tây Bắc đã chuyển từ “văn hóa
Thái” sang “văn Hóa Kinh Bắc”, cô đọng lại Nguyễn Khôi có “bí
quyết” gì chia sẻ với bạn đọc yếu tác phẩm dịch “Song thất lục
bát” bất hủ này?
Nguyễn Khôi: Bí quyết của dịch
thơ
1
- Trước hết phải nắm vững ngôn ngữ Việt (tiếng mẹ đẻ) luôn có ý thức phấn đấu
làm "chuyên viên ngôn ngữ" như cụ Nguyễn Tuân...NK luôn nghiền ngẫm
các cuốn tự điền như Tự điển Văn Tân(cả tiến Việt lẫn tiếng Trung), Tự điển Đào
Duy Anh, Tự điển Truyện Kiều, Tự điển Hoàng Phê, tự điển Latinh-Annam, các từ
điển Trung- Việt,Hán -Việt,Việt-Hán, Pháp-Việt, tự điển Thái-Việt, Mèo
(H'mông)-Việt, Giải thích Truyện Kiều của Nguyễn Thạch Giang, các sách về ngôn
ngữ học, các sách về Thi thoại - bàn về thơ cổ kim đông Tây, các hợp tuyển thơ
văn... nghĩa là đọc 1 núi sách, đọc suốt đời... để có vốn chữ nghĩa.
2
- Khi đã định "dịch" một tác phẩm nào thì trước tiên phải nghiền ngẫm
đọc tác phẩm đó để hiểu 1 cách thấu triệt về nội dung, cách diễn đạt, cái
"thần" của tác phẩm là gì?
Người
dịch phải xuống tận nơi "đẻ" ra tác phẩm "3 cùng" với đồng
bào, xem & nghe họ kể-đọc-hát ở đâu (đám cưới, đám ma. lễ lên nhà mới, vui
chơi, tình tự) Dịch giả hòa đồng (nhập thân) với con người cùng phong tục tập
quán bản địa đã kể trong tác phẩm (như "Sống Chụ Son Sao",
"Khun Lú-Nàng Ủa," "Tiếng hát làm dâu...")
3
- dịch thơ bản gốc ra văn xuôi cho "hết ý" (dịch nghĩa từ tiếng Thái
ra tiếng Việt)
4
- Tham khảo các bản dịch đã có: đối chiếu /so sánh để rút ra cái hay cái dở mà
liệu...
5
- Chọn thể thơ để "ghép vần": tức là thi công đẻ ra bản dịch
mới... Bản dịch Thơ thành công, thường phải là Nhà thơ đã có tay nghề cao,
vì "dịch là sáng tác lại" cũng 1 câu thơ gốc đơn giản mộc
mạc, khi chuyển thể (dịch) để cho câu thơ có hồn,sống động, có hình tượng thì
người dịch không thể dịch chữ = chữ ,đơn điệu, mà là dịch Ý-tứ hồn vía (cái
thần) của câu thơ mà người sáng tác đã gửi vào trong đó. (Thúy Toàn dịch
bài "Tôi yêu em" của Pus-kin đạt "hay", Việt Nam
đưa vào sách Giáo khoa, nhưng tiếc là dịch sai ý của Pus-kin trong nguyên tác
"câu cuối")... Cái thú vị của dịch thơ là có câu đã 1000 năm rồi mà
vẫn bàn cãi mãi chưa xong như "Phong kiều dạ bạc" của
Trương Kế, "Lương Châu từ" của.Vương Hàn, đời Đường...
Vậy
bí quyết dịch thơ là Dịch giả phải có tâm có tài hiểu thấu hết nhẽ cái mà mình
định dịch (hóa thân vào tác giả) rồi xuất thần ứng tác một mạch đẻ ra 1 tác
phẩm mới dâng Đời...
Nguyễn Văn Hoa: Nguyễn Khôi
có nhiều tác phẩm viết về thơ Đường, ví dụ bài nào Nguyễn Khôi ưng ý nhất ?
Nguyễn Khôi: Nguyễn Khôi đã
say mê nghiên cứu thơ Đường hàng chục năm nay, nhưng Nguyễn Khôi có cảm xúc
mạnh khi bình thơ Đỗ Phủ, Lý Bạch
Nguyễn
Văn Hoa: Xin cảm ơn nhà thơ Nguyễn Khôi
đã giành gian quý báu để trả lời bài phỏng vấn đáng ghi nhớ này.
-----------
HÀ NỘI, MÙA RƯƠI TÂN MÃO (2012)
Nguyễn Văn Hoa thực hiện phỏng vấn
*
NGUYỄN
VĂN HOA
Địa chỉ: (đang cập nhật)
Email: (đang cập nhật)
Điện thoại: (đang cập nhật)
…………………………………………………………………………
- Cập nhật từ email: khoidinhbang@gmail.com ngày 06
tháng 08.2021
- Nhà thơ Nguyễn Khôi: thứ 3 từ trái sang phải,
nguồn ảnh: tác giả.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang Đặng
Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
Bài phỏng vấn chất lượng
Trả lờiXóa