TÂM THỨC NÔ LỆ VÀ TÂM LÝ BẦY ĐÀN - Tác giả: Chu Tất Tiến (Hoa Kỳ)

Đặng Xuân Xuyến Thứ Năm, tháng 9 11, 2025 Leave a Comment

TÂM THỨC NÔ LỆ

VÀ TÂM LÝ BẦY ĐÀN

(Tác giả Chu Tất Tiến)

Bữa hổm, Sáu tui trao đổi với một ông bạn từng là thầy dạy về tâm lý học, Sáu tui hỏi ổng: “Sao tình trạng nước mình bây giờ im re, không thấy có những cuộc xuống đường, biểu tình chống đối này kia như hồi mấy năm trước nữa?” Ông thầy nhăn nhó, trả lời:

“Đó là vì lý do người mình vẫn mang tâm thức nô lệ và tâm lý bầy đàn.”

Tui ngạc nhiên hỏi tiếp:

“Ông thầy nói gì kỳ vậy? Dân Việt mình đã có hơn 4.000 năm lịch sử, từng chống quân ngoại xâm cả mấy ngàn năm. Sao Thầy lại nói là dân mình có tâm thức nô lệ và tâm lý bầy đàn?”

Nhìn xéo tui như nhìn người hành tinh, ông thầy gật gù rồi hỏi tui:

“Trong một cuộc đi thăm viếng một nơi thắng cảnh có nhiều kỳ quan, dân đi du lịch đang còn lớ ngớ chưa biết đi đâu, bất chợt có một ông lớn tiếng nói: “Theo tôi, thì chỗ di tích số ba là đẹp nhất. Tôi đã từng đọc nhiều bài báo về việc này rồi.” Thế là cả đoàn xôn xao lên “Ừ, đúng đó, mình đi xem số ba đi. Ông này nói nghe có vẻ kinh nghiệm lắm.” Để rồi sau đó cả đoàn lẳng lặng đi theo một cách vui vẻ mà không hề biết rằng cái ông ăn to, nói lớn kia đúng hay sai. Vậy, tôi hỏi ông đó là tâm lý gì vậy?”

Sáu tui “ồ” lên (không phải “vỡ òa” như mấy tờ báo Việt vẫn tả về chuyện gì đó mang tính ngạc nhiên):

“A! Đúng đó! Đó là tâm lý bầy đàn! Như đàn ngựa, đàn dê, đàn trâu rừng luôn luôn nhắm mắt chạy theo con đi đầu!”

Ngẫm nghĩ một lúc, Sáu tui tiếp:

-Bởi vậy, bây giờ ở quê nhà, cứ nghe đồn là có thần tượng này, thần tượng nọ là thiên hạ rủ nhau đi rần rần. Quên tất cả những vấn đề chính trị xã hội khác.

Ông thầy gật gù, giải thích cặn kẽ hơn:

“Tâm lý bầy đàn hoặc còn gọi là hành vi bầy đàn có từ thuở xa xưa, thời còn bộ lạc, hễ nghe một người hú lên điều gì đó có tính chất kích động, dẫn dắt là cả bộ lạc ùa theo. Đến thời văn minh hơn, nếu có người sáng chế ra một điều gì mới lạ, hay hay, hoặc một sinh hoạt gì hấp dẫn, là mọi người đua theo. Văn minh càng tiến bộ, thì tâm lý bầy đàn càng phát triển dữ dội, với các nhà giàu, thì khi có model hay mode chi mới, là giới tiểu thư, công tử đua nhau bắt chước. Các nhà tâm lý học, triết gia như Sigmund Freud, Wilfred Trotter, Gabriel Tarde, Gustave Le Bon đã viết nhiều về tâm lý bầy đàn này.

Về phương diện tài chánh đầu tư hiện đại cũng thế, người ta bắt chước nhau, đua nhau đi đầu tư vào những tin tức thổi phồng, để rồi khi “bong bóng tài chánh” nổ, thì sụp đổ cả đám, có khi cả nước luôn. Tâm lý bầy đàn này được áp dụng vào kinh tế, xã hội, văn hóa. Trên hết là vấn đề kinh tế, khi nghe đồn có chương trình đầu tư hấp dẫn là thiên hạ đổ xô đi mua, bán, mà không làm nghiên cứu đúng sai. Thực tế, trước đây, ngay tại California này, có mấy chương trình đầu tư rầm rộ theo kiểu pyramid, người nào rủ được nhiều bạn bè, gia đình nhập cuộc thì được commission cao theo từng cấp số nhân. Những người chủ trương chương trình này quảng cáo rất mạnh trên TV, trên báo chí và tạo ra các flyer đầy tính thuyết phục, rồi được một số người thổi phồng lên khiến người Việt ào ào vào tranh chỗ để được đầu tư. Để rồi kết quả trắng tay, sạch vốn. Người đứng trên top đột nhiên biến mất hoặc vào tù, thế là chương trình kim tự tháp này chỉ còn là cái thang cao, khi bị chặt chân đế là đổ nhào toàn bộ. Tâm lý bầy đàn còn thể hiện ở việc mua xe láng, mua nhà đắt tiền, dù không cần thiết, cũng như đua đòi ăn mặc, khiêu vũ.

“Vậy, còn tâm thức nô lệ thì sao?”

Đầu ông thầy lại gật gù như mấy chú hạc ngoài đồng cỏ:

“Thường thì người ta nghĩ rằng tâm thức nô lệ là toàn bộ xã hội muốn làm nô lệ cho một dân tộc khác, một quốc gia khác. Không đủ đâu. Tâm thức nô lệ là tâm lý muốn thờ phượng một đối tượng nào đó, một nhân tài nào đó, một bậc thầy nào đó. Một khi đã nhận xét thấy nhân vật ấy siêu phàm, thì hình bóng người ấy, tiếng nói người ấy, hành động của người ấy, nhất cử nhất động, đều là những đức tính xứng đáng tôn thờ. Hiện tượng này xảy ra với những người phụ nữ ngày xưa, luôn quan niệm: “Gái chính chuyên chỉ có một chồng!” cho nên khi thấy sự thực chồng mình chỉ là một đống rơm, vẫn cứ lo săn sóc, hầu hạ. Tâm thức nô lệ còn nổi bật ở trong các sinh hoạt chính trị, từ Đông sang Tây, từ Á Châu sang Phi Châu, những người dân sống trong các môi trường mà có một lãnh tụ có tài thuyết phục thì tin theo răm rắp và hành động như những máy móc theo chỉ thị của lãnh đạo. Vì thế mới có hiện tượng Stalin, Lê Nin dựa vào tinh thần giải phóng của công nhân, nông dân, đã ra lệnh cho giết hàng chục triệu người vô tội, mà các cấp dưới thi hành không suy nghĩ. Hitler chỉ là một anh thợ sơn, nhưng nổi tiếng về tài thuyết phục qua các buổi hội họp, nhất là qua cuốn “The Mein Kampf,” trình bày lý luận của mình, đã làm cho dân Đức mê mẩn và tin theo. Kết quả là những cấp tướng, tá, úy dưới quyền cứ vung tay mà bắn giết những người Do Thái và những ai yểm trợ Do Thái thỏa thuê, không một chút chớp mắt.

Tâm lý nô lệ thần tượng Hitler đã gây ra cuộc chiến tranh thế giới chết hơn 50 triệu người. Tại các trại giam người Do Thái, các tên chỉ huy giết người xong rồi lấy da người làm bọc giường, lấy tóc người làm gối, mà không có một chút nào xao động, vì tâm thức nô lệ tuân theo chủ tướng đã choán hết tâm tư, lý trí. Mao Trạch Đông cũng thế, một con người bệnh hoạn, dâm dục kinh khủng, khát máu mà lãnh đạo được cả gần tỷ người, dân chúng chỉ là những con dê, cứ nhắm mắt tuân theo lệnh của Lãnh đạo. Tâm thức nô lệ cũng hoành hành ở Phi Châu, Trung Đông, khi những tên nổi tiếng tàn bạo, dùng miệng lưỡi mình mà khiến cho đám thuộc hạ điên cuồng đi giết đồng loại, và lấy làm hãnh diện khi được tự tử chết vì chủ tướng.

Sáu tui thở dài:

“Đau nhỉ! Vậy còn tâm thức nô lệ và tâm lý bầy đàn ở Việt Nam mình thì sao?”

Ông thầy tâm lý nhăn mặt:

“Ông cứ đọc báo hàng ngày thì biết. Từ đó mà suy ra.”

Sáu tui đột nhiên thấy buồn quá! Buồn thay cho con cháu Đại Đế Quang Trung, con cháu Hai Bà Trưng Trắc, Trưng Nhị, những lãnh đạo tài ba tuyệt thế đã làm cho dòng giống Việt rạng danh trong sử Thế Giới mà bây giờ như một đàn dê trong chuồng.

Mời nhấp chuột đọc thêm:

- Về bút danh Thái Đắc Xuânl

- Kỷ niệm khó quên thời là lính văn nghệl

- Yếu tố đồng tính trong thơ Đỗ Anh Tuyếnl

- Thơ Trần Đức Tín - Vài trao đổi với Vũ Thị Hương Mail

- Tản mạn chuyện giới tính của “sao”l

- Tản mạn chuyện nghệ danh của các “sao” Việtl

- Hôn quân Lưu Tử Nghiệp và vai diễn của Trương Dật Kiệtl

- Vài cảm nhận khi xem phim BỐ GIÀ (web drama) của Trấn Thànhl

- Đặng Xuân Xuyến với nghề viết sách và kinh doanh sáchl

Mời nghe Khề Khà Truyện đọc truyện ngắn

“CÔ” SƯỚNG CƯỚI VỢ của Đặng Xuân Xuyến: