TRẤN THÀNH, PHẠM ĐỨC THÀNH,
VÀ LẠI CÂU CHUYỆN VỀ HAUNTOLOGY
(Tác giả Nguyễn Quốc Tấn Trung)
Cách đây hơn ba năm, cô bé Hanni, một ca sĩ gốc Việt thuộc nhóm
nhạc Hàn nổi tiếng New Jeans bị cư dân mạng Việt Nam tấn công dữ dội vì họ “phát hiện” ra nhà ngoại cô là một gia
đình tị nạn chính trị sau năm 1975. Sự hung hăng và bạo lực của cộng đồng mạng
khiến mình muốn can thiệp dưới góc độ khoa học xã hội để bảo vệ cô, và từ đó
giới thiệu Hauntology (Ám ảnh học) để mô tả vấn đề nan giải của cách mà hệ
thống giáo dục, thực hành văn hóa, và đặc trưng chính trị tại Việt Nam đang tạo
ra: một cộng đồng chính trị mới với danh tính đặc trưng, ám ảnh với quá khứ,
cùng nỗi sợ vĩnh cửu về một tương lai “có
thể là”.
Hiển nhiên, mình cũng bị đấu tố và chửi bới thậm tệ. Facebook thậm
chí bị report sập mất một thời gian, dù bằng cách thần kỳ nào đó nó được phục
hồi trở lại.
Tuy nhiên, việc một nghệ sĩ chuyên ca ngợi Việt Nam và quyên góc
tiền tỉ cho Mặt trận Tổ quốc như Trấn Thành bị chửi là một “thằng gốc Hoa”, “phản động”; đến một nhạc sĩ có chuyên môn về nhạc cụ dân tộc và
từng có hẳn bản hòa tấu “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên người” trên
trang cá nhân như Phạm Đức Thành trở thành một kẻ “bán nước cầu vinh”... có thể là một minh chứng rõ ràng hơn cho việc
sử dụng khung lý thuyết hauntology để giải thích những cơn mộng mị của mạng xã
hội và thứ danh tính mới của cộng đồng chính trị Việt Nam đang được tiếp tục
thành hình.
*
Hauntology (Ám ảnh học) là một biến thể của Ontology (Bản thể
học), được đề xuất bởi triết gia Derrida.
Hiểu đơn giản, Bản thể học là nhánh triết học nghiên cứu về bản
chất của sự vật hiện tượng, về thứ chúng “LÀ”.
Tuy nhiên, Derrida cho rằng Bản thể học không chỉ về thứ sự vật,
hiện tượng “LÀ”, mà còn về thứ mà sự vật hiện tượng “CÓ THỂ ĐÃ LÀ”, hoặc “KHÔNG
LÀ”.
Bên trong Ám ảnh học là một khái niệm vận hành khác, được ông gọi
“spectrality”, hay “ma quái tính”, dùng để mô tả những thứ:
+ Đã từng tồn tại, đã chấm dứt tồn tại, nhưng vẫn ảnh hưởng đến
hiện tại (quá khứ "ám ảnh")
+ Chưa tồn tại, có thể sẽ xuất hiện, nhưng đã tác động đến hiện
tại (tương lai "ám ảnh")
+ Tồn tại nhưng không hoàn toàn “có mặt” - như những ý tưởng, ký ức, khả năng.
Cụ thể hơn, trong tác phẩm “The Specters of Marx” (1993) (Tạm
dịch: Những bóng hình của Marx), dùng khung lý thuyết Hauntology, Derrida nói
về việc chủ nghĩa cộng sản tại châu Âu đã chết về mặt danh nghĩa, nhưng cái
chết ấy lại quay trở lại ám ảnh bản thể của châu Âu:
+ Chủ nghĩa cộng sản là một thí nghiệm lịch sử không còn tồn tại ở
châu Âu, nhưng vẫn “ám ảnh” châu Âu
qua những hệ quả, ký ức, và tranh cãi.
+ Ý tưởng về một xã hội cộng sản không nhà nước, không tư hữu, dù
chưa bao giờ thật sự xuất hiện, vẫn sẽ “ám
ảnh” châu Âu như một khả năng, một điều “có thể”.
*
Một phân tích tương tự có thể được triển khai với Việt Nam Cộng
hòa. Hiển nhiên, cũng có một vài cá nhân điên rồ đến mức cộng đồng người Việt
hải ngoại cũng phải ái ngại (như việc một vị nào đấy tự phong mình hoàng đế),
song Việt Nam Cộng hòa nói chung là một chính thể không có truyền thừa và không
còn bất kỳ nền tảng tồn tại nào.
Nhưng sự chấm dứt tồn tại của biến lịch sử 20 năm ngắn ngủi này
chưa bao giờ chấm dứt cách mà nó ám ảnh danh tính “Việt Nam” - “không phải Việt
Nam” và các thảo luận chính trị khác. Cho đến hiện nay, nó đã phát triển
đến mức phi lý nhưng lại rất hữu cơ, tức là một phần lớn cộng đồng tự nói ra mà
không cần thúc đẩy từ trên xuống nào.
Từ những người học luật phản biện chính sách cấm xe xăng đến ca
sĩ, nghệ sĩ không đăng bài theo ý muốn đám đông, từ phân tích vi phạm pháp lý
của… Nga ở tận… Ukraine đến đặt câu hỏi về tính xác thực của những tuyên truyền
về vaccine “Việt Nam”, công nghệ “Việt Nam”; tất cả đều được gói gọn thành
những nhục mạ và đấu tố tượng hình như “ba
que”, “phản động”, “Cali”, “Bán nước cầu vinh”...
Nghiêm túc mà nói, một phần rất lớn của cộng đồng, mà đáng quan
ngại nhất là bao gồm cả những bạn rất trẻ, không còn có thể đối thoại một cách
bình thường trong các thảo luận chính sách gần như tầm thường nhất.
*
Hiển nhiên, sẽ còn nhiều yếu tố khác để cân nhắc quá trình hình
thành danh tính Việt với sự ảnh hưởng của “The
Specters of Viet Nam Cong Hoa”.
Các mạng xã hội bắt đầu trả phí cho tương tác và lượng người xem
nội dung (nghe nói Facebook đã bắt đầu chương trình này) có thể đang là một
bước đầu cho quá trình cực đoan hóa các thảo luận yêu nước. Điều này xảy ra bởi
các nội dung “bóc phốt” bọn “không yêu nước” có cơ hội trở nên viral
và hái ra tiền hơn bao giờ hết. Nhìn một vài post chửi bới Trấn Thành là “gốc Hoa, vợ Hàn” là có thể hiểu khả năng
tạo ra thu nhập của nó.
Các lý thuyết khác về “peer-pressure”,
hiệu ứng đám đông, hay kiến tạo… cũng có thể bổ trợ cho việc hiểu một cộng đồng
chính trị mới, với danh tính mới, đang được hình thành.
Mời nhấp chuột đọc thêm:
- Các bài viết về
khoa Phong Thủy0
- Các bài viết về
khoa Tướng thuật0
- Các bài phê
bình, cảm nhận thơ0
- Các bài viết về
chăm sóc sức khỏe0
- Các bài viết về
Kiến thức cuộc sống0
- Các bài viết về
Chuyện làng văn0
Mời nghe Đặng Xuân Xuyến đọc bài thơ
LAN MAN VÀ CHUYỆN ĐÀN CỪU, thơ Đặng Xuân Xuyến:
Trần Chí Cường giới thiệu
Tác giả: Nguyễn Quốc Tấn Trung - Nguồn: facebook
Ảnh minh họa sưu tầm từ nguồn: internet
Bài viết là quan điểm riêng của các tác giả.
0 comments:
Đăng nhận xét