BÀI THƠ “CHẤP CHỚI” CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN
VÀ NHỮNG CẢM NHẬN
*
CHẤP CHỚI
Có người líu
ríu theo chồng
Buông lơi lời
hát
Bỏ ngày xuân
ngăn ngắt
Thúc nhịp
trống dồn...
Se sắt buồn
Ơi người “xe
chỉ luồn kim”
Ơi người nhớn
nhác đi tìm
Đầu ghềnh
cuối bãi
Lời xưa có
còn mê mải...
Tìm ai...
Kìa ai...
Lừng chừng
câu hát
Gió gằn ràn
rạt
Trời mưa...
Chấp chới
cánh diều.
*.
Làng Đá, 21 tháng 04.2017
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
 |
| (Tác giả Đỗ Anh Tuyến) |
“CHẤP CHỚI” - MỘT BÀI THƠ LẠ VỀ CẤU TỨ
Phải nói thẳng Chấp Chới chưa
phải là một bài thơ hay, mà chỉ là một bài thơ khá, trên mức trung bình. Thế
nhưng, tôi lại thích bài thơ này bởi lối viết hiện đại và cái khác lạ về cấu tứ
của bài thơ.
Mới làm thơ được vài năm nhưng thơ của Đặng Xuân Xuyến đã tạo được nét
riêng, thường ngắn gọn, súc tích, tiết tấu nhanh, tứ thơ mới, khẩu khí mạnh,
ngôn ngữ giàu hình ảnh so sánh và dễ cảm, nhất là ở thể thơ tự do. Thế nhưng ở
bài thơ này những nét đặc trưng đó hầu như đã biến mất, thay vào đó là sự khác
lạ, hư hư ảo ảo, khó hiểu.
Ta thử thưởng thức Chấp Chới như
cách vẫn thường cảm thơ.
Khổ thơ thứ nhất:
Có người líu ríu theo chồng
Buông lơi lời hát
Bỏ ngày xuân ngăn ngắt
Thúc nhịp trống dồn...
Mở đầu khổ thơ, tác giả bâng quơ kể: “Có người líu ríu theo
chồng”, sang câu 2, câu 3, rồi đến câu 4, vẫn tiếp dòng tự thán, tự kể, rất
bâng quơ... tuy vậy, tác giả cũng vẽ nên một bức tranh đẹp, với những hình ảnh
gợi cảm và giàu nhạc điệu. Hình ảnh người con gái “líu ríu”, “buông lơi lời hát”,
bỏ lại “ngày xuân
ngăn ngắt” vội sớm lấy chồng được phác họa với tiết tấu nhanh, thái độ bâng
quơ, và sự không rõ ràng về đại từ nhân xưng khiến người đọc tuy “cảm” được thơ
nhưng không hiểu được cấu tứ thơ nên chưa thật sự “khoái”, chưa thật sự “thích”.
Sang khổ thứ 2:
Se sắt buồn
Ơi người “xe chỉ luồn kim”
Ơi người nhớn nhác đi tìm
Đầu ghềnh cuối bãi
Lời xưa có còn mê mải...
Vẫn là những lời bâng quơ, tự thán, tự kể về mối tình trai gái, không đẩy
cảm xúc thành cao trào, cứ hờ hững, trôi xuôi mà cũng chẳng mấy ăn nhập với tâm
trạng ở khổ thơ đầu. Tiết tấu thơ chậm, dàn trải, không rõ đại từ nhân xưng,
dẫu khiến tâm trạng người đọc bảng lảng, buồn mang mác đấy nhưng vẫn “không
khoái”, “không thích” vì khó “bắt” tứ thơ.
Sang khổ 3, khổ kết của bài:
Tìm ai...
Kìa ai...
Lừng chừng câu hát
Gió gằn ràn rạt
Trời mưa...
Chấp chới cánh diều.
Nhịp thơ trầm, lắng, cảm xúc dâng trào, được đẩy lên với sự thúc giục,
thảng thốt, của nghẹn ngào nước mắt, của “chấp chới cánh diều”
giữa “trời mưa”
nặng hạt, “gió gằn”...
nhưng người đọc vẫn khó “nắm” được tứ thơ dù khổ 3 có cái kết như một triết lý
sống, như một mệnh đề để kết thúc bài thơ như vẫn thường thấy. Đến đây, dù đã
đọc xong bài thơ, vẫn thấy mơ hồ, vẫn chưa thể nhận rõ ra “ai” với “ai” và tác
giả “gửi gắm” những gì ở bài thơ này. Vì thế, bài thơ tạo cảm giác hư hư ảo ảo,
lâng lâng, khó hiểu.
Mới đọc, dễ có cảm giác Chấp Chới như
được ghép thành từ 3 bài thơ, với 3 cách nhìn ở 3 tâm trạng khác nhau, không có
sự liên kết hoặc sự liên kết lỏng lẻo vì khó “bắt” được tứ thơ. Người không
tinh sẽ bảo bài thơ bị tản vì tứ thơ bảng lảng như sương mù, không (có) rõ,
thậm chí nếu khó tính còn hạ bút phê là thơ viết vội, không có tứ, nhưng thực
ra bài thơ này viết theo lối mới, hiện đại: dùng tâm trạng và nhạc điệu để vẽ
lên tứ thơ (tứ kín) nên tứ tập trung vào từng khổ thơ, tứ chỉ để phục vụ cái
tâm trạng của nhà thơ, của người đàn ông đang đau khổ trước sự đổ vỡ của tình
yêu đôi lứa. Đây là cách viết táo bạo, hơi liều, bởi nếu viết không khéo sẽ dễ
bị “cảm” là viết ẩu, viết không tới. Là cây bút mới (về thơ), không nên dại dột
thử sức như thế này, cho dù như anh tâm sự trên trang facebook là “mượn thơ chỉ để giãi
bày tâm sự”.
Tóm lại, Chấp Chới là
bài thơ có tâm trạng, có hình tượng, có nhạc điệu, chuyển cấu tứ rất nhanh
nhưng đọc Chấp Chới phải
thật tĩnh tâm, nhắm mắt để thả hồn theo ý thơ, nương theo mạch thơ thì mới cảm
được hồn thơ. Nếu đọc Chấp Chới theo
lối truyền thống, có vào đề, đến nội dung, rồi kết thúc như xưa nay thì khó
“cảm” được bài thơ này.
Vài lời cảm nhận cá nhân khi đọc bài thơ Chấp Chới, có
gì bất cập mong được bạn đọc, nhất là các nhà thơ, nhà phê bình văn học chiếu
cố, đại xá cho kẻ hậu sinh “múa rìu qua mắt thợ”.
*.
Thanh Nê, chiều 26 tháng 04.2017
ĐỖ ANH TUYẾN
Địa chỉ: Khu Cộng Hòa, thị trấn Thanh Nê,
huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình
Email: dovantuyenbk@yahoo.com.vn
 |
| (Tác giả Châu Thạch) |
ĐỌC “CHẤP CHỚI”, THƠ ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Dầu tác giả Đỗ Anh Tuyến đã viết một bài bình cho bài thơ này
và nhận xét “Chấp
Chới chưa phải là một bài thơ hay, mà chỉ là một bài thơ khá, trên
mức trung bình” thì tôi vẫn đánh giá nó là một bài thơ hay vì
nó đã là “một
bài thơ khá, trên mức trung bình” thì phải là một bài thơ hay
rồi. Tôi đã viết nhiều bài cảm nhận về thơ Đặng Xuân Xuyến nên tôi
không muốn viết nữa về anh. Thế nhưng đọc “Chấp Chới” xong
thì trí óc tôi cứ ngứa ngáy như thơ anh có chất gì gây
ngứa cho tôi. Ngứa thì phải gãi, không gãi thì nó cứ ngứa. Vậy nên tôi
phải viết. Đây là viết cho tôi, như mình tự gãi cho đã ngứa mình, chớ
không phải viết cho nhà thơ chút nào.
Khổ thơ thứ nhất vào đề cho ta liên tưởng đến hình ảnh xa xưa của
cái thời hát dân ca thịnh hành ở các miền quê Bắc bộ.
Có người líu ríu theo chồng
Buông lơi lời hát
Bỏ ngày xuân ngăn ngắt
Thúc nhịp trống dồn...
Các cụm từ “líu
ríu theo chồng” cho ta nghĩ đến một đám cưới ép duyên. Rồi các
câu thơ “Buông lơi
câu hát/ Bỏ ngày xuân ngăn ngắt/ Thúc nhịp trống dồn” khiến ta
liên nghĩ đến vô vàn hội hè, đình đám gọi là “văn hoá phi vật thể”
của cái thời mà nông thôn còn nguyên bản sắc của nó. Ngày nay, các
hội hè đó được lập lại một cách giả tạo mà nếu đưa vào thơ thì
nó trở thành nhạt nhẽo cho thơ. Vậy nên đọc bốn câu thơ trên ta phải
nghĩ về quá khứ thì mới thấy rung động bởi vàng son của một thời
và bởi niềm đau của người phụ nữ trong thời lạc hậu xa xưa mà ngày
nay rất ít xảy ra.
Vậy khổ thơ hay chổ nào? Hay ở chỗ nói cụt ngủn mà lại diễn đạt
tràn lan. Ta đọc thơ, hiểu được tính cách cô gái, thấy được làng quê
yên bình, cảm nhận được dáng dấp cô gái bị ép theo chồng, và tất cả
tâm hồn ta như đứng giữa cái khung cảnh yêu thương, gắn bó, cộng với
nỗi buồn điểm xuyết, làm cho thi vị trong tâm hồn được thắm thiết
thêm.
Vế thơ thứ hai diễn tả cái gì? - Thất tình và đi tìm kỷ niệm:
Se sắt buồn
Ơi người “xe chỉ luồn kim”
Ơi người nhớn nhác đi tìm
Đầu ghềnh cuối bãi
Lời xưa có còn mê mải...
Người “xe
chỉ luồn kim” là người vợ. Câu thơ cho ta biết cô gái “líu ríu theo chồng”
đã thành người “xe
chỉ luồn kim” cũng buồn “se sắt”. Còn
người ở lại thì lang thang “Đầu ghềnh cuối bãi”
và mê mải trong tâm đi tìm kỷ niệm của quá khứ.
Khổ thơ với những vần thơ có thể gọi là “cà dựt”, nghĩa là nó
ngắt khúc từng ý thơ và tứ thơ không dính dáng gì nhau, nhưng chính
cái “cà dựt” đó làm cho tiếng thơ trở nên dập dồn, kích
thích người đọc, làm căng thẳng cảm xúc và trọn vẹn gói vào đó
niềm đau của đôi trai gái thất tình.
Qua khổ thơ thứ ba tác gỉả dùng từ ngữ như những nhát búa đập
liên tục vào điểm yếu của con tim, làm cho đau đớn, làm cho rỉ máu,
làm cho nghẹn ngào, uất ức:
Tìm ai...
Kìa ai...
Lừng chừng câu hát
Gió gằn ràn rạt
Trời mưa...
Chấp chới cánh diều.
Cuối cùng, tác giả dùng câu thơ “Chấp chới cánh
diều” để hình tượng cho bài thơ “Chấp Chới” của mình. Đó
là một kết luận tuyệt hảo diễn đạt toàn bộ sự chao đảo, nỗi cô đơn
và vẻ đẹp lung linh của mối tình như cánh diều chấp chới giữa bầu
trời.
“Chấp chới” là một bài thơ vô cùng “chấp chới”. Nó
đúng như là cánh diều vút lên rồi chao lượn trên nền trời. Nó làm
người xem cứ ồ lên tán thán vì nhìn đã con mắt, bởi chính “Chấp chới”
là một “cánh
diều” vừa lạ lại vừa lả lướt tung hoành trên bầu trời, đem lại cảm
giác mãn nhãn cho người xem ./.
*
CHÂU THẠCH
(Tên thật: Trương Văn Trạn)
Địa chỉ: 75 Phan Kế Bính, Đà Nẵng.
ĐT: 0929128967 - 05113894610
Email: truongvantran@hotmail.com
Mời thư giãn với nhạc phẩm: NẮNG CÓ CÒN XUÂN
của Đức Trí, qua tiếng hát nhóm V.Music
0 comments:
Đăng nhận xét