CẢM ĐỌC BÀI THƠ ‘QUA SÔNG’
CỦA TÔ THÙY YÊN
*
QUA SÔNG
Đò nghẹn đoàn quân
xa tiếp viện
Mưa lâu, trời mốc, buồn hôi xưa
Con đường đáo nhậm xa như nhớ
Chiều mập mờ xiêu lạc dáng cò
Quán chật xanh lên rừng lính ướt
Mặt bơ phờ dính gió bao la
Khí ẩm mù bay, mùi thuốc khét
Chuyện tình cờ nhúm ấm cây mưa
Vang lên những địa danh huyền hoặc
Mỗi địa danh nồng một xót xa
Giặc đánh lớn - mùa mưa đã tới
Mùa mưa như một trận mưa liền
Châu thổ mang mang trời nước sát
Hồn chừng hiu hắt nỗi không tên
Tiếp tế khó - đôi lần phải lục
Trên người bạn gục đạn mươi viên
Di tản khó - sâu dòi lúc nhúc
Trong vết thương người bạn nín rên
Người chết mấy ngày chưa lấy xác
Thây sình, mặt nát, lạch mương tanh...
Sông cái nước men bờ sóng sánh
Cồn xa cây vướng sáng mơ màng
Áo quan phong quốc kỳ anh liệt
Niềm thiên thu đầm cỗ xe tang
Quê xa không tiện đường đưa tiễn
Nghĩa tận sơ sài, đám lạnh tanh
Thêm một chút gì như hối hả
Người thân chưa khóc ráo thâm tình...
... Nao nao mường tượng bóng mình
Mịt mùng cõi tới, u minh tiếng rền
Xuống đò, đời đã bỏ quên...
Một sông nước lớn trào lên mắt ngời
*.
TÔ THÙY YÊN
LỜI
BÌNH:
(Tác giả Nguyễn Khôi)
Thơ Việt Nam ta xưa nay
hiếm có bài tả về một trận đánh...? Năm 1948 có bài "Tây
Tiến" của Quang Dũng, và trước 1975 có bài "Qua
sông" của Tô Thùy Yên.
Thôi, hãy đặt sang bên
những gì là "địch/ta" (quan điểm, lập trường, bên này, bên
kia) - coi như người đứng ngoài cuộc, cảm nhận theo kiểu "nghệ thuật
vị nghệ thuật"... ta thử đọc bài "Qua sông" của
Tô Thùy Yên xem Thơ đích thực ra sao ?
Đó là hình ảnh những
Người lính tiếp viện dưới mưa, thành những "cây mưa". Thời đó "lực
lượng Việt Cộng" đã khá lớn mạnh và thường mở các chiến dịch lớn vào
mùa mưa, vận động chiến rất cơ động; còn "Quân đội Việt Nam Cộng
Hòa" thường đồn trú ở các cứ điểm chiến lược (đồn bốt), thường
bị "vây đánh" (tập kích) và bị động chống đỡ:
... Đánh lớn - mùa
mưa đã tới
Mùa mưa như một trận mưa
liền
Châu thổ mang mang trời
nước sát
Hồn chừng hiu hắt nỗi
không tên.
Và đây cảnh Đoàn quân (Việt Nam Cộng Hòa) đi tiếp viện:
Đò nghẹn đoàn quân xa
tiếp viện
Mưa lâu trời mốc buồn
hơi xưa
Con đường đáo nhiệm xa
như nhớ
Chiều mập mờ, xiêu lạc
dáng Cò
Quán chật xanh lên rừng
lính ướt
Mặt bơ phờ dính gió bao
la
Khí ẩm mù bay, mùi thuốc
khét
Chuyện tình cờ nhúm ấm
cây mưa
Vang lên những địa danh
huyền hoặc
Mỗi địa danh nồng một
xót xa
Thật là bi quan ảm
đạm... Chiến đấu không phải vì bảo vệ quê hương xứ sở ? Chết vì những cái gì
không gắn bó máu thịt (địa danh thì huyền hoặc để "nồng một xót
xa" - ở Tây Tiến thì địa danh rất cụ thể). Ngôn ngữ thơ ở đây rất
sáng tạo, hình tượng thơ rất độc đáo. Nghệ thuật trùng điệp tạo âm vang bằng ký
ức thời gian của Người lính Việt Nam Cộng Hòa trải bao trận mạc... Giữa những
câu thơ là những khoảng trống để nhịp thơ thêm vang vọng bước quân hành (bút
pháp bậc Thầy) của những "chiều mập mờ, xiêu lạc dáng
Cò" với những "mặt bơ phờ dính gió bao la" là tài
hoa tuyệt đỉnh của thi trung hữu họa/ thi trung hữu nhạc. Hình
ảnh "bến đò - dầm mưa - dáng Cò" là cái buồn
làm "mốc" meo cả nỗi sầu cổ độ như tự thuở xa xưa rất định
mệnh hiện về... Đó là bức tranh toàn cảnh; còn đặc tả cận cảnh:
Tiếp tế khó - đôi lần
phải lục
trên người bạn gục đạn
mươi viên
Di tản khó - sâu dòi lúc
nhúc
Trong vết thương người
bạn nín rên
Người chết mấy ngày chưa
lấy xác
Thây sình mặt nát lạch
mương tanh...
Thì thật là kinh khủng
và thảm cảnh !
Xưa nay ra trận là hi
sinh mất mát "cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi". Ở Tây Tiến
là "Gục bên súng mũ bỏ quên đời" thanh thản nhẹ nhàng siêu
thoát... để cả núi sông Tổ Quốc như tiễn hồn liệt sĩ "Chiều chiều oai
linh thác gầm thét" nghe rất kiêu hùng. Còn ở đây, tuy
có "Áo quan phong Quốc kỳ oanh liệt" nhưng "niềm
thiên thu đầm cỗ xe tang" và:
Quê xa không tiện đường
đưa tiễn
Nghĩa tận sơ sài đám
lạnh tanh
Thêm một chút gì như hối
hả
Người thân chưa khóc ráo
thâm tình
Nếu so với các bài thơ
"biên tái" của Sầm Tham (Đường thi), với Tây Tiến của Quang Dũng thì
Người lính trong Qua Sông của Tô Thùy Yên chẳng thấy chí khí (xông
lên) đâu cả? Do đó thất trận là lẽ đương nhiên.
4 câu kết, Thi sĩ - Sĩ
quan Việt Nam Cộng Hòa chập chờn giữa thực và ảo như dự báo sự kết cục của cuộc
chiến:
Nao nao mường tượng bóng
mình
Mịt mùng cõi tới u minh
tiếng rền
Xuống đò, đời đã bỏ quên
Một sông nước lớn trào
lên mắt ngời.
Không hề có "cảm
xúc xuất thần" - Đó là cảm xúc rã rời... nhưng cũng đủ làm nên Thi
tài (1 kiệt tác) tạc lại hình tượng Quân đội Việt Nam Cộng Hòa trong một trận
đi tiếp viện thật là bi thảm.
Chao ôi, Thơ là Người.
Thi sĩ cũng là "thư ký thời đại" - cái tồn tại (bằng hình tượng
thơ) để cho đời nó ngoài ý muốn của tác giả là vậy.
*.
Hà
Nội, 19.9. 2013
NGUYỄN
KHÔI
Địa chỉ: P12A05 nhà 17T, Hoàng Đạo Thúy, Hà Nội.
Email: khoidinhbang@gmail.com
Điện thoại: 097.955.62.05
…………………………………………………………………………
- Cập nhật theo nguyên bản tác giả gửi qua
email ngày 02.05.2021.
- Bài viết không thể hiện quan điểm của trang
Đặng Xuân Xuyến.
- Vui lòng ghi rõ
nguồn dangxuanxuyen.blogspot.com khi trích đăng lại.
.
0 comments:
Đăng nhận xét